ANTİKÇAĞ’IN SONUNDA ARMENİA BÖLGESİ’NİN TARİHÎ COĞRAFYASI

Yıl 2024, Cilt: 43 Sayı: 77, 281 - 307, 30.09.2024

İlhami Tekin Cinemre

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1478501

Öz

Antikçağ’ın sonunda Armenia’nın coğrafî sınırları, Romalılar ve Sâsânîler arasındaki güç mücadelesinden dolayı sık sık değişikliğe uğramıştır. Bu yüzden her yüzyılı içine alan ve tek bir pencereye sahip olan geniş bir Armenia coğrafyasından bahsetmek mümkün değildir. Ancak buna karşın konu hakkındaki az sayıda çalışma genel olarak tarihsel bağlamı göz ardı ederek Armenia’nın her yüzyılda aynı sınırlara sahip olduğunu varsaymaktadır. Bilhassa Anania Širakacʿi’nin VII. yüzyılda çizdiği coğrafî model, günümüzdeki çalışmalar için de genel bir kabule dönüşmüştür. Oysa Armenia bölgesi, antikçağın sonu boyunca jeostratejik pozisyonundan dolayı dinamik ve değişken sınırlara sahip olmuştur. Coğrafyanın engebeli olması, yerleşimlerin birbirinden uzak olması ve kentleşme kültürünün yaygın olmaması gibi nedenlerle bu sınırların tespiti son derece zordur. Üstelik bahsi geçen dönemde batıda Roma, güneyde İran, doğuda Albania ve kuzey doğuda İberia ile olan siyasi mücadeleler, bilhassa sınırların istikrarsızlığına ve yerleşim birimlerinin isimlerinin dahi sürekli değişmesine neden olmuştur. Bu yüzden bu çalışmanın amacı, devrin tarihî olayları dikkate alınarak Armenia’nın sürekli değişen sınırlarına kronolojiyi gözeterek vurgu yapmak ve antikçağın sonunda Armenia’nın tarihî coğrafyasını tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Armenia, Armenia Coğrafyası, Armenia’nın Tarihi Coğrafyası, Anania Širakacʿi

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

123K172

Teşekkür

Bu çalışma Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 123K172 Numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Ačaryan, H. (1971). Hayeren Armatakan Baṙaran [Ermenice Etimoloji Sözlüğü], C. 1, Erevani Hamalsarani Hratarakchʿutʿyun, Erevan.
• Barnes, T. D. (1981). Constantine and Eusebius, Harvard University Press, Cambridge; MA; London.
• Barnes, T. D. (1982). The New Empire of Diocletian and Constantine, Harvard University Press, Cambridge; MA; London.
• (BAtlas) Barrington Atlas of the Greek and Roman World, (2000). ed. Richard J. A. Talbert, Princeton University Press, Princeton; Oxford.
• Baynes, N. H. (1910). “Rome and Armenia in the Fourth Century”, English Historical Review, C. 25, s. 625-643.
• Blockley, R. C. (1984). “The Romano-Persian Peace Treaties of A.D. 299 and 363”, Florilegium, C. 6, s. 28-49.
• Bosworth, C. E. (1987). “Arrān”, Encyclopaedia Iranica, ed. Ehsan Yarshater, C. 2, s. 520-522.
• Bosworth, C. E. (1989). “Barḏaʿa”, Encyclopaedia Iranica, ed. Ehsan Yarshater), C. 3, Routledge & Kegan Paul, London; New York, s. 779-780.
• Bosworth, C. E. (1990). “Baylaqān”, Encyclopaedia Iranica, ed. Ehsan Yarshater, C. 6, Routledge & Kegan Paul, London; New York, s. 2.