KURUMSAL VE METODOLOJİK SORUNLARI ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DE PROFESYONEL AVRUPA TARİHÇİLİĞİ: ORTAÇAĞ VE YENİÇAĞ TARİHİ BAĞLAMINDA GÖZLEMLER*

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 18, 26.06.2022

Fatih Durgun

Öz

Öz: Türkiye’de Avrupa tarihçiliği profesyonel ve akademik bir alan olarak yeterli düzeyde gelişememiştir. Tarihçilerin milli tarih yazımının genel çerçevesine uygun olarak Türk Tarihi’nin temel meselelerine yoğunlaşmasının neticesinde Avrupa Tarihi’nin Ortaçağ ve Yeniçağ Tarihi gibi alt alanları, Türk tarihçiliğinde marjinalleşmiş ve Türk ve İslam Tarihi’ne ilişkin konularla karşılaştırma nesnesi oldukları ölçüde ilgi konusu olmuşlardır. Türkiye’de Avrupa tarihçiliğinin ve daha dar bağlamda Ortaçağ ve Yeniçağ Avrupa tarihçiliğinin istenilen düzeyde gelişmesinin önündeki kurumsal ve metodolojik sorunların değerlendirileceği bu çalışmanın ilk kısmında Türkiye’deki tarihçiliğin kendine özgü sorunlarının buna ne ölçüde neden olduğu tartışılacaktır. Öncelikli olarak Türkiye’de Avrupa tarihçiliğinin gelişmesini engelleyen kurumsal açmazlara değinilerek, akademik tarihçiliğin yerleşik kalıplarından çıkamamasının kısıtlayıcı rolü irdelenecektir. Ardından Türk Tarihi merkezli dönemlendirmenin ve milli tarihyazımına ilişkin ön kabullerin, Avrupa Tarihi alanında uzmanlaşmak isteyenlerin önünde oluşturduğu engeller ve bu engellerin ortadan kaldırılmasına yönelik ne tür çözümlerin geliştirilebileceği üzerinde durulacaktır. Makalenin ikinci kısmında ise Ortaçağ ve Yeniçağ tarihçiliği çerçevesinde Türkiye’de Avrupa tarihçiliğinin gelişim süreci tartışılacaktır. Bu bağlamda, Avrupa tarihçiliğinin müstakil bir alan olarak kurumsallaşamamasının önündeki en büyük nedenlerden birinin alanda öncü ve kurucu figürlerin yokluğu olduğu vurgulanacaktır. Son yıllarda ciddi bir ilgi konusu haline gelen Avrupa Tarihi’nin Türkiye’de kurumsallaşabilmesi için bu alanda uzmanlaşmak isteyenlere kurumsal imkanların sağlanması gerektiği, klasik dönemlendirme ve anlayışların gözden geçirilmesi yoluyla bu alanın kendi başına var olabileceği ve uluslararası nitelikte çalışmalar üretilebileceği savunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tarihyazımı, Avrupa Tarihçiliği, Ortaçağ Avrupa Tarihi, Yeniçağ Avrupa Tarihi, Milli Tarihyazımı

Kaynakça

• Acun, F. (2017) “Modern Türk Tarihçiliğinin Başlangıcı ve Mehmet Fuat Köprülü”, Türk Tarihçileri, ed. Ahmet Şimşek, 2. Baskı, Ankara: Pegem.
• Aktepe, M. M. (1992) “Mehmet Cavit Baysun (1899-1968)”, TDV İslam Ansiklopedisi, 5. Cilt., İstanbul, s. 275-76.
• Alacı, B. (2016) “Ünü Sınırları Aşan ‘Kasabalı’ Bir Tarihçi: Salih Özbaran”, Uluslararası Turgutlu Sempozyumu, 17-19 Kasım 2016, s.2-22.
• Arnold, J. H. (2019) Ortaçağ Tarihi Nedir? çev. Kahraman Şakul, İstanbul: Islık.
• Atçıl, Z. (2020) “Amerika’da Tarihçilik Gündemi”, Dünyada Tarihçiliğin Gündemi, ed. Ahmet Şimşek, İstanbul: Yeni İnsan, s.17
• Bauer, T. (2021) Neden İslam’ın Orta Çağı Yoktu? Antik Çağ’ın Mirası ve Doğu, çev. Hülya Yavuz Akçay, İstanbul: Runik.
• Bekar, C. (2020) “Hollanda’da Osmanlı Çalışmalarının Tarihi”, Dünyada Osmanlı Tarih Yazımı I, ed. Ahmet Özcan, Özhan Kapıcı & Yalçın Murgul, Ankara: Doğubatı, ss. 389-411.
• Berger, S. (2002) The Search For Normality: National Identity and Historical Consciousness in Germany Since 1800, New York: Berghahn, s.1-55.
• Ersanlı, B. (2018) İktidar ve Tarih: Türkiye’de Resmi Tarih Tezinin Oluşumu (1929-1937), 7. Baskı, İstanbul: İletişim.
• Ersoy-Hacısalihoğlu, N., Hacısalihoğlu, M. (2017) “Osmanlı ile Avrupa Tarihi Arasında Bir Tarihçi Portresi: Kemal Beydilli”, Yaşayan Türk Tarihçileri, ed. Ahmet Şimşek, Ankara: Pegem, s.107-120.
• Eyice, S. (2014) “Kaybettiğimiz bir Osmanlı Tarihi Uzmanı: Prof. Dr. Mahmut Şakiroğlu”, Osmanlı Araştırmaları, Cilt 43: Sayı 43, s. 493-511.
• Green, W. A. (1992) “Periodization in European and World History”, Journal of World History, c.3/S. 1, s.13-53.
• Herzog, C. (2010) “Notes on the Development of Turkish and Oriental Studies in the German Speaking Lands.”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 8.15, pp. 7-76.
• Iggers, G. G. (2006) “The Professionalization of Historical Studies and Guiding Assumptions of Modern Historical Thought”, A Companion to Western Historical Thought, ed. Lloyd Kramer & Sarah Maza, Oxford: Blackwell, s.225-242.
• Karakök, T. (2010) “Türkiye’de Bizans Tarihçiliği’nin Genel Durumu ve Bir Bibliyografya Denemesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köken, N. (2014) Cumhuriyet Dönemi Tarih Anlayışları ve Tarih Eğitimi (1923-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Le Goff, J. (2016) Tarihi Dönemlere Ayırmak Şart mı?, çev. Ali Berktay, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Pamuk, A., Muç, K. (2016) “Tarih Eğitimcisi Olarak Salih Özbaran”, TUHED, Cilt 5, Sayı 1, s. 24-43.
• Sever, İ. (2006) “Türkiye’de Ortaçağ Tarihçiliği: Dünü, Bugünü ve Sorunları”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şakiroğlu, M. H. (1987) “Prof. Dr. Bekir Sıtkı Baykal, 1908-1987”, Erdem, Cilt 3: Sayı 8, s.535-550.
• Şimşek, A., Satan, A. (2011) “Türkiye’de Milli Tarihin İnşası”, Millli Tarihin İnşası: Makaleler, Haz. Ahmet Şimşek & Ali Satan, İstanbul: Tarihçi.
• Townsend, R. B. (2015) “The Rise and Decline of History Specializations over the Past 40 Years”, Perspectives on History c.53/S.9, https://www.historians.org/publications-and-directories/perspectives-on-history/december-2015/the-rise-and-decline-of-history-specializations-over-the-past-40-years (Erişim Tarihi: 20.12.2021).
• White, H. (2008) Metatarih: Ondokuzuncu Yüzyıl Avrupası’nda Tarihsel İmgelem, çev. Mehmet Küçük, Ankara: Dost.
• Woolf, D. (2012) Tarihin Küresel Tarihi, çev. Mehmet Moralı, İstanbul: Alfa.
• Yeşil, F. (2019) “Mahmut H. Şakiroğlu (1939-2013)”, TDV İslam Ansiklopedisi, Gözden Geçirilmiş 3. Basım, EK-2. Cilt, Ankara, s. 547.
• Zens, R. W. (2010) "Turkish Historiography in the United States," Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 8/15: 149-77.