Türk Tarihinin Kaynaklarında Bazı Etik Sorunlar

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 269 - 286, 26.12.2023

Haldun Eroğlu

Öz

Tarihi olayların peşinden koşarak neler yaşandığını araştıran tarihçiyi en çok zorlayan, bilgiye ulaşmaktır. Geçmişte yaşanmışı bugüne taşıyan kaynaklar, tarihçiye bu konuda yardımcı olan en önemli gözlem aracıdır. Ne olduğunu bulmaya çalışırken, olayların belgelere yansımaması kadar, var olanın da doğruluğu konusu, tarihçinin en büyük açmazıdır. Zira olayı yapan ile aktaranın zihinlerinin eseri olan tarihi olayların gerçek nedenini öğrenmek karmaşık bir süreçtir. Bu nedenle tarihçinin, geçmişten bugüne bilgi aktaran kaynakların saf olmadığını gözden uzak tutmaması gerekir. Nitekim tarihsel kaynaklar nesnel olma gayesi gütmezler. Gördüğü ya da duyduğu olayı aktaranın, olayı olduğu halinden ziyade olmasını istediği şekliyle yazması, onun kişisel beklentilerinden beslenir. Geçmişin monarşik yönetim biçiminin yarattığı yönetici yazar ilişkisi, aslında tam bir patronaj ilişkisidir. Yöneticinin muhitinde gelişen yazma eylemi, kaynak yazarını tam bağlılığa yöneltir. Böylece, yazarın beklentileriyle de örtüşen talepler bütünü, tarihsel olayları başka hale sokabilir. Türk tarihinin değişik dönemlerinde kaleme alınmış kaynaklardaki bilgilerin bugüne aktarılmasında da benzer durumla karşılaşmak mümkündür. Kendisi ve ailesinin meşruiyetine yönelik tepkileri ortadan kaldırmak isteyen yönetici; bu sorunu ortadan kaldırmaya yönelik amacıyla muhitinin parçası olan yazarları kullanmaktan geri kalmamışlardır. Bu çalışmada, Türk tarihinin kaynaklarının bu yönü ele alınacak ve söz konusu durumun günümüz tarihçileri açısından etik sorun yaratıp yaratmadığı irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

kaynak, etik, belge, intihal, tarihçi

Türk Tarihinin Kaynaklarında Bazı Etik Sorunlar

Öz

Anahtar Kelimeler

source, ethics, document, historian, plagiarism

Kaynakça

• Ada’i-yi Şirazi (2007). Selim-nâme (Çev. Abdüsselam Bilgen). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Arslan, S. (2021). Büyük alıntılara küçük katkılar ya da müstensih savaşları; Molla Lütfi’nin müstensihleri. VIII. Tarihyazımı Çalıştayı. Bandırma.
• Bakır, A. (2008). Yazıcızade Ali’nin Selçuknâme isimli eserinin edisyon kritiği. İstanbul (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi).
• Barthold, V. V. (2006). Orta Asya Türk tarihi hakkında dersler. K. Y. Kopraman ve İ. Aka (Ed.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Barzun, J. F. ve Graff, H. (1988). Modern araştırıcı. Ankara: Tübitak.
• Ercan, Y. (2017). Tarih araştırmalarında yöntem ve teknik. Ankara: Turhan.
• Eroğlu, H. (2021). Türklerde siyasal iktidarın gelişim tarihi. İstanbul: Post.
• Halkın, E. L. (1989). Tarih tenkidinin unsurları (Çev. Bahaeddin Yediyıldız). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İdris-i Bitlisî. (2023). Heşt Behişt VII. Ketîbe. (Çev. Muhammed İbrahim Yıldırım). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İnalcık, H. (2005). Şair ve patron, patrimonyal devlet ve sanat üzerine sosyolojik bir deneme. Ankara: Doğubatı.
• Montaigne, M. (2021). Denemeler (Çev. Sabahattin Eyüboğlu). İstanbul: Türkiye İşbankası.
• Nizamülmülk. (1999). Siyasetname. (Haz.). M. A. Köymen, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özcan, A. (1980-81). Fatih’in teşkilat kanunnamesi ve nizam-ı âlem için kardeş katli meselesi. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 33.
• Schopenhauer, A. (2016). Yazarlık ve üslup üzerine toplu eserler-2. (Çev. Göksu Birol). Ankara: Yason.
• Schopenhauer, A., (2016). Okumak ve kitaplar üzerine toplu eserler-2. (Çev. Göksu Birol). Ankara: Yason.
• Swartz, D. (2011). Kültür ve iktidar pierre boudieu’nun sosyolojisi. (Çev. Elçin Gen). İstanbul: İletişim.
• Tursun Bey. (1977). Tarih-i ebu’l- feth. M. Tulum (Haz.). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti. Journal of Historiography, Winter 2023, 5(2), 269-286
• Vansına, J. (2021). Tarih türü olarak sözlü gelenek (Çev. E. Teğin.). Ankara: Tün.
• Yusuf Has Hacib. (1994). Kutadgu bilig. (Çev. R. R. Arat.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi. (t.y.). Yükseköğretim Kurulu. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Kurumsal/ mevzuat/bilimsel-arastirma-ve-etik-yonetmeligi.aspx.