Contribution of Sirajuddin el-Bulkînî and His Children to the Science of Tafsir

Yıl 2022, , 1024 - 1051, 29.12.2022

Harun Savut

https://doi.org/10.30622/tarr.1199985

Öz

The Bulkînîs are a family that has trained many scholars for generations. In addition to being a professor, Bulkinis undertook many duties as senior bureaucrats in the most important institutions of the state. Thanks to their scientific competence, the teaching activities they carried out in the famous educational institutions of the period, their students and the works they wrote, the influence of their family members transcended centuries and lands. The family owes its fame to Sirâcuddîn Ömer b. Raslân and his children, whose their education he personally took care of. He and his children are well- educated in the science of tafsir as well as in other disciplines of Islamic sciences, and they are scholars who have contributed to this field. By turning this into a family tradition, they transferred the knowledge of the past to their students in the tafsir lessons that they continued uninterruptedly for decades they continued the tradition of critical commentary based on el-Keşşâf in some courses that had continuity. The path they follow in their educational activities, their attitudes contributed to the better recognition of some commentators who had conflicts over them and to the analysis of their ideas. The Bulkînîs also applied the recording of the recorded lessons as a family tradition and brought their tafsir works consisting of tens of volumes to the literature. The Bulkînîs inspired the scholars who came after them and they guided the work of later scholars with their ideas and works on the science of tafsir. However, not enough academic studies have been done on The Bulkînîs. In this article Sirâcuddîn Ömer b. Raslân and his children Celaluddin Abdurrahman b. Ömer and Alemuddin Salih b. Ömer, who are the basis of the fame of the Bulkini family, are the subject their activities within the scope of the science of tafsir have been tried to be clarified. Based on the fact that among the students of the Bulkinis there were figures such as Burhanuddin ez-Zerkeşî and Celaluddin es-Suyûtî who were the authority in tafsir and gave direction to this field; in particular, the role of the family in shaping the views of the two commentators in the field of tafsir, in general it is aimed to shed light on the development process of the science of tafsir.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Bulkînî, Mevâkiu’l-ulûm, Zemahşerî, Zerkeşî, Suyû

Sirâcuddîn el-Bulkînî ve Çocuklarının Tefsir ilmine Katkıları

Öz

Bulkînîler nesiller boyu pek çok âlim yetiştirmiş bir ailedir. Bulkînîler, müderrisliğin yanı sıra devletin en önemli kurumlarında üst düzey bürokrat olarak bir çok görevi üstlenmişlerdir. İlmi yetkinlikleri, dönemin meşhur eğitim müesseselerinde yürüttükleri öğretim faaliyetleri, öğrencileri ve yazdıkları eserler sayesinde aile bireylerinin etkileri, asırları ve diyarları aşmıştır. Aile, şöhretini Sirâcuddîn Ömer b. Raslân ve eğitimleri ile bizzat ilgilendiği çocuklarına borçludur. O ve çocukları İslamî ilimlerin diğer disiplinlerinde olduğu gibi tefsir ilminde de iyi yetişmiş, bu alana katkıları olmuş birer âlimdir. Onlar aile geleneğine dönüştürerek aralıksız olarak onlarca yıl sürdürdükleri tefsir derslerinde de geçmişin birikimini öğrencilerine aktarmış, süreklilik arz eden bazı derslerde ise el-Keşşâf merkezli eleştirel tefsir geleneğini devam ettirmişlerdir. Onların eğitim faaliyetlerinde izledikleri yol, takındıkları tavır, üzerinde tartışma bulunan bazı müfessirin daha iyi tanınmasına ve fikirlerinin tahliline katkı sağlamıştır. Bulkînîler, takrir edilen derslerin yazılarak kayda geçirilmesini de bir aile geleneği şeklinde uygulamış ve onlarca ciltten müteşekkil tefsir eserlerini literatüre kazandırmıştır. Bulkînîler, kendilerinden sonra gelen âlimlere ilham kaynağı olmuş, tefsir ilmine dair fikir ve eserleri ile sonraki âlimlerin çalışmalarına yön vermiştir. Bununla birlikte Bulkînîler hakkında yeteri kadar akademik çalışma yapılmamıştır. Bu makalede el-Bulkînî ailesinin şöhretinin temelini teşkil eden Sirâcuddîn Ömer b. Raslân ile onun çocukları Celâluddîn Abdurrahman b. Ömer ve Alemuddîn Sâlih b. Ömer konu edilmiş, onların tefsir ilmi kapsamındaki faaliyetleri aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bulkînîlerin öğrencileri arasında Burhanuddîn ez-Zerkeşî, Celaluddîn es-Suyûtî gibi tefsirde otorite olmuş ve bu alana yön vermiş şahsiyetlerin bulunmasından hareketle yapılan araştırmanın; özelde, ailenin bahsi geçen iki müfessirin tefsir alanındaki görüşlerinin şekillenmesindeki rolüne, genelde ise tefsir ilminin gelişim sürecini aydınlatmaya da ışık tutması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Bulkînî, Mevâkiu’l-ulûm, Zemahşerî, Zerkeşî, Suyûtî

Kaynakça

• Askalânî, İbn Hacer Ahmed b. Ali b. Muhammed. ed-Dureru’l-Kâmine fî Ayâni’l-Mi’eti’s-Sâmine. Thk. Muhammed Abdulmuîd Dân. Saydarâbâd, Meclisu Dâiratu’l-Meârifi’l-Usmâniyye,1972.
• Askalânî, İbn Hacer Ahmed b. Ali b. Muhammed. İnbâu’l-Ğumr bi Enbâil Umr. Thk. Hasen Habeşî. Mısır: el-Meclisu’l-Alâ li Şuûni’l-İslâmiyye, 1389.
• Askalânî, İbn Hacer Ahmed b. Ali b. Muhammed. Refu’l-isr an kudâti Mısr. Thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1418.
• Bulkînî, Alemuddîn Salih b. Ömer. Tercemetü’l-İmâmü’l-Müctehid Şeyhu’l-İslâm Sirâcuddîn el-Bulkînî. Thk. Ömer el-Kıyyâm. Beyrut: Ervika li’d-Dirâsâti ve’n-Neşr, 2015.
• Bulkînî, Alemuddîn Salih b. Ömer. Tercumetu Şeyhu’l-İslâm Kâdî’l-Kudât Celâludîn el-Bulkînî. Tahk. Selim Muhammed Amir. Ammân: Ervika li’d-Dirâsâti ve’n-Neşr, 2015,
• Bulkînî, Celaluddin Abdurrahman b. Ömer. el-İbrîz el-hâlisu ani’l-fiddati bî ibrâzi meânî hasâisi’l-Mustafâ sallallahu aleyhi vesellem elleti fi’Ravda. Thk. Selim Muhammed Âmir. Amman: Ervika li’d-Dirâsâti ve’n-Neşr, 2014.
• Bulkînî, Celaluddîn Abdurrahman b. Ömer. Mevâkiu’l-ulûm fî mevâkii’n-nücûm. Thk. Enver Mahmud Mursî Hattâb. Tanta: Dâru’s-sahâbeti li’t-türâs, 2007.
• Bulkînî, Siracuddîn Ömer b. Raslan, Celaluddîn Abdurrahman, Alemuddîn Salih. Mecmûatü’r-rasâilü’l-Bulkîniyye. Ammân: Ervika li’d-Dirâsâti ve’n-Neşr, 2015.
• Dâvûdî, Şemseddîn Muhammed b. Ali. Tabakâtü’l-müfessirîn. Thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2008.
• Ergün, Mustafa. Suriye, Mısır ve Anadolu Medreseleri (15. Yüzyıl ortalarına kadar). Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• İbn Fehd, Ebû’l-Fadl Takiyyuddîn Muhammed b. Muhammed. Lahzu’l-Elhâz bi Zeyli Tabakâti’l-Huffâz. by.: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Târîhu İbn Haldûn, dîvânü’l-mübtedeʾ ve’l-haber fî târîhi’l-Arab ve’l-Berber ve men-âsarahüm min-zevi’ş-şe’ni’l-ekber. Thk. Halil Şehâde. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1988.
• İbn Kâdî Şuhbe, Ebû Bekr b. Ahmed. Tabakâtu’ş-Şâfiiyye. Thk. Hâfız Abdu’l-Alîm Hân. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1407.
• İbn Tağrîberdî, Yusuf. el-Menhelü’s-sâfî ve’l-müstevfî bade’l-vâfî. thk. Muhammed Muhammed Emin. by.: el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-âmmetü li’l-kitâb, ts.
• İbn Tağrîberdî, Yûsuf. en-Nucûmu’z-Zâhira fî Mulûki Mısr ve’l-Kâhira. Mısır: Dâru’l-Kutub, ts.
• Kandemir, M. Yaşar. “Bulkînî, Abdurrahman b. Ömer”. TDV İslam Ansiklopedisi. 6: 409-410. İstanbul: DİB Yayınları, 1992.
• Katib Çelebi, Mustafa b. Abdullah. Süllemü’l-vusûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. Thk. Mahmud Abdülkadir Arnaut. İstanbul: Mektebetü İrsika, 2010.
• Malatî, Abdülbâsıt b. Halil b. Şahin. Neylü’l-emel fî zeyli’d-düvel. Thk. Ömer Abdüsselam Tedmirî. Beyrut: Mektebetü’l-asriyye, 2002.
• Savut, Harun. “Bir Âlimin Tefsir Notları: Bulkînî’nin Ta’lîk’i”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 8/2 (2021): 491-516.
• Savut, Harun. Memlük Müfessirleri. Ankara: İlahiyat, 2016.
• Savut, Harun. Rivayet Sorunlarına Çözüm Arayışı İbn Kesir Tefsiri Bağlamında. Ankara: Otto, 2016.
• Sehâvî, Muhammed b. Abdirrahman. el-Cevâhiru ve’d-dürer fî tercemeti şeyhi’l-İslâm İbn Hacer. Thk. İbrahim Bâcis Abdülmecid. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1999.
• Sehâvî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdurrahman. ed-Dav‘u’l-lâmi’ li ehli’l-karni’t-tâsi’. Beyrut: Dâru’l-mektebetü’l-hayat, ts.
• Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Hüsnü’l-muhâdara fî târîhi Mısr ve’l-Kâhira. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Mısır: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1387.
• Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. by.: el-Hey’etu’l-Mısriyye el-Âmmetu li’l-Kütüb, 1974.
• Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Muncem fi’l-Mucem. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1995.
• Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Nazmü’l-ikyân fî ayâni’l-ayân. Thk. Filb Hitti. Beyrut: Mektebetü’l-ilmiyye, ts.
• Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Nevâhidü’l-ebkâr ve şevâridü’l-efkâr. Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, 2005.
• Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. et-Tahbîr fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Uzunpostalcı, Mustafa. “Bulkinî, Salih b. Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6: 411-412. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Uzunpostacı, Mustafa. “Bulkînî, Ömer b. Raslân”. TDV İslam Ansiklopedisi. 6: 410-411. İstanbul: DİB Yayınları, 1992.
• Yalnız, Fatma. Tefsir Usulünde Süreklilik ve Etkileşim: Bulkîni, Kafiyeci ve Suyûti Örneği. Çorum: Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.