LAFZIN DEĞERİ ÇERÇEVESİNDE افتعل KALIBINDA KULLANILAN GÜÇLÜ /ص /, /ط/, /ض/ SESLERİNİN KUR’AN BAĞLAMINDA SES- ANLAM İLİŞKİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 63 - 76, 15.06.2017

Gülhan Altürk

https://doi.org/10.30622/tarr.342590

Öz

Bu çalışma ile ses bilimi esas alınarak güçlü
özelliklere sahip seslerin anlama etkisinin olup olmadığı sorusunun cevabının
bulunması hedeflenmiştir. Bunun için güçlü bir lafzın değerinin telaffuza,
işitmeye ve anlama etkisi, ses-anlam ilişkisi eşliğinde ele alınmıştır. Lafzın
değerinin örneklemi olarak seçilen Kur’an’da افتعل
kalıbında /ط/, /ض/,
/ص/ sesleri içeren kelimelerde, kalıptaki /ت/’nin /ط/’ya
dönüştüğü örnekler tespit edilmiştir. Söz konusu ses olayı, Kur’an’da bulunan
sadece اصطبر ıãùabır, اصطرخ ıãùaraò, اصطلى ıãùala, اصطفى ıãùfa, اصطاد ıãùad, ٱضْطُرَّ ıêùurra, اطّلَع ıùùla’a
kelimelerinde izlenmiştir. Bu kelimeler, ıùbaú, isti’la’,
ıãmat, ãafir, cehr,
hems, inficar kelimelerindeki ses özellikleri eşliğinde ses-anlam
ilişkisi açısından analiz edilmiş ve bir lafzın güzelliğinin veya yerinde
kullanıldığının delilleri dilbilimsel açıdan ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ses, ses-anlam ilişkisi, güçlü ses

Kaynakça

• - ‘EBBĀS, Fâêel Taósìn, “Maharici’l-Aãwat we eifâtuhâ beyne’l-Kudemâ’ we’l –Muhdeṯìn”, Mecellet külliyyeti’Terbiye li-LUlûmi’l-İslâmiyye, Irak, No. 10. 2012.
• - ‘EBDU’L-KERÌM, SÀcide, “el-Eṯeru’ã-eawtì fì tewcihi’d- DelÀle -DirÀse Uslūbiyye eawtiyye-”, Mecelletü CÀmi’eti Tekrìt, C.17, S.3, Irak, 2010.
• - ‘ULWÁNÌ, Nesrìn, “el-İbdâli’s-Savtî Fİ Sıygati ifta’ala fi macma’i’l-Beyân Dirasa fi Menheci’-Sarfi’l-‘Arabiyy”, mecelleti’-Lugati’l-ararabiyyet ve Adabuha, C.1, S.9, 2010.
• - ‘UMAR, Eómed Muòtar, fi’l-Lehecet elarabiyye, Kahira, 2003.
• - ARPA, Serbülend, “Musikinin Temeli Olan “Ses” İle İlgili Kur’an-ı Kerim’de Geçen Bazı Kavramların Tespit ve Tahlili”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2016, (2)).
• - b. CİNNÌ, Ebü'l-Feth Osmân b. Cinnî, el-Muhtesib fi Tebyìn Wucuhi’ş- ŞewÀḏi’l-Kıra’at we’l İêah ‘anha, tah. Ennecdì Alì ve arkadaşları, elmeclis el-‘ala li’ş-Şu’ûni’l-İslÀmiyye, vezâretü’l-Avkâf, kahire: 1994.
• - b. YE'ÌŞ, Ye'ìş b. 'elì, Şerói’l-Mufaããal, tah. YA'KŪB, İmìl, Beyrut, 2001.
• -BİŞÌR, KemÀl, ‘ilm’i’l-Aãwât, kahire, 2000.
• - el- CĀḤIẒ, Ebû ‘Usmân ‘Amr bin Baór, el-Beyân we’l-Tebyìn, thk. Fewzì ‘Aùwâ, Beyrut, 1970.
• - el-‘ABBĒDÌ, RecÀ, Taódìd delÀleti’s-sıygeti İfti’al fi’l-Kur’anil’Kerîm (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Suudi Arabistan, 2010,
• - el-‘ĀNÌ, Selmân Hasan, et-Teşkîli’-Savtî fi’l-Lugati’l-Arabiyye, SuudArabistan, 1983.
• - el-BAÙLAYÛSÌ, 'Abdullah b. Muóemmed b. es’seyyed, el-İútiêÀb fi Şerói edebi’l-KÀteb, tah.: SAÚÚA, Musùafa, 'ABUD’UL-MECÌD, Óemed, Kahire, 1996.
• - el-CERĀDĀT, Òelef, “et-Teradüfü’d-DelÀli beyne ãıyġetey İfte'el we tefÀ'el”, el-mecelle el-Ürdüniyye fi’l-Luġeti’l-‘Arabiyya we âdÀbuhÀ, C. 9. Sayı. 4, Amman, 2013.
• - el-EllÛSÌ, ebi’l-Faêl ŞihÀbi’d-Dìn es-Seyyed Meómûd el-BeğdÀdì, Rûó’ul-Me’Ànì fì Tefsìri’l-úur’Àni’l-‘Aôìm wes-Seb’il-MeṯÀnì, Tah. el-‘ARAB, Muóammed, Beyrût, thz.
• - el-FEYRÛZÂBÁDÌ, Mecd’i-Dìn b. Ye’úûb, el-úAMûsu’l-Muóìù, tah. ‘İRÚSUSÌ, Muóemmed, Beyrût, 2005.
• - ENÌS, İbrâhìm, el-Aãwatu’l-Luğawiyye, Mısır, thz.
• - ENNÛRÌ, CewÀd; Óemed, òalìl, Fusûl fì ‘ilmi’l-Aãwaù, Nablis, 1991.
• - er-RUMMĀNÌ, En’nüket fi ‘icâzi’l- Kur’an, thk.: ÒALAF ALLAH, Muóammed, SELLĀM, Zağlûl, Mısır, 1968.
• - eş-ŞÂYİB, Eserü’l-Kavanîni’s-Svtiyye fi binâ’i’l-Kelime, Ürdün, 2004.
• - eṯ-Ṯ’ĀlİBÌ, Ebû IsóÀú Aómed, tah. el- keşf we’l-BeyÀn, ebu Muóammed b. ‘Āşûr, Beyrut, 2002.
• - eù-ÙABARÌ, ebu Ce’fer Muóammed b. Carìr b.Yazìd el-ĀmÀlì, Cami’ul-BeyÀn fi Te’wili’l-Úur’Àn, thk. ŞĀKİR, Aómed, 2007.
• - ez-ZEMEÓŞERÌ, EBİ’L-Úasem Caru’l-llah Maónûd b. ‘Umar, Tefsìru’l-KeşşÀf ‘an Òeúa’iúı’t-Tenzìl we ‘uyûni’l-Aúawìlfi wucuhi’t-Te’wìl, tah. ŞİÓÁ, Óalìl, Beyrût, 2009.
• - ḤAMÌDÌ, Esìl, “et-teüayyurÀt’eã-eawtıyye es-earfiyye”, külliyet’ett’erbiye el’esâsiyye li’l‘Ulûm’i-Terbeviyye ve’l-İnsâniyye, S. 22, Irak, 2015.
• - İstìtiyye, Semìr Şerìf, el AãwÀti’l-Luğewiyye: Ru’ye ‘uêwiyye we Nuùúiyye we FìzyÀ’iyye, Amman, 2003.
• - KARAÇAM, İsmail, Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri Ve Okunma Kâideleri, İstanbul, 2011.
• - KORKMAZ, Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK, Ankara, 2010.
• - LYONS, John, Langage And Linguistics An Introduction, UK, 1981.
• - MALBERG, Bertil, Phonetics, Newyork, 1936.
• - MUeÙAFA, İbrahìm; ez-ZEYYĀT, Aómed; ‘ABDU’L-ÚADİR, ÓÀmed, en-NECCÂR, Muóemmed, el-Mu’cemü’l-Wasìt, İstanbul, 1990.
• - ÓESSĀN, TemmÀm, menÀhicü’l- Beóṯi fi’l-Luġe, EddÀrü’l-Beyḍâ’, 1974.
• - ÓESSĀN, TemmÀm, el-Luğatü’l-‘Arabiyye Ma’nÀhÀ we MebnÀhÀ, Fas, 1994.
• - ÓESSĀN, TemmÀm, İctihdât luğawiyye, Kahire, 2007.
• - Pei, Mario, DirÀsetu’l-eawti’il-Luğawiy, cev: ‘Umar, Ahmed Muòtar, Kahire, 1997.
• - SÌBEWEYH, Ebu’l-Bişr, ‘Amr b. Osman, El-Kitâb, tah.: HARÛN, Abdus’-Selâm, Kahire, 1988.
• - SULEYMĀN, Aómet, Tebsiù eókÀmi’t-Tecwìd Muúarane Biresm’il-Muãóaf, Mısır, 2010)
• - ŞLÂŞ, Haşim, el-FARTUSî, Salah, HÜSEYN, Abdü’l-Celil, el-Muhazzeb fi ‘İlmi’s-Sarf, Muvsıl,1989.