Mekkî Sûrelerin Eğitim Metodu Açısından Üslubu

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 566 - 602, 25.06.2021

Fatma Dursun Eyüp Yaka

https://doi.org/10.30622/tarr.923426

Cited By: 1

Öz

Eğitimin en önemli iki unsuru zaman ve sabırdır. Bunlar her türlü eğitim için geçerlidir. Eğitim dediğimiz şey dinamik ve değişken olduğu için, zaman ve mekân göz önünde bulundurulmalı; muhatapların sosyo-kültürel, zekâ ve yaş gibi farklılıkları dikkate alınarak metotlara yenilikler katılmalıdır. Vahyin ilk dönemini kapsayan Mekkî âyetler, tek ilâh dininin unutulduğu ve ahlakî açıdan bozuklukların olduğu bir topluma indirilmiştir. Hem inanç hem de ahlak açısından yeni bir toplum anlayışının temelleri atılmak istenildiği için İslam ilk muhataplarını, bütün insanlara da hitap eden bir üslupla eğitmeyi hedeflemiştir. Kur’ân, tek ilâh inancını ve gereklerini Hz. Muhammed (s.a.v) aracılığıyla ulaştırmıştır. Daha sonraki asırlarda örnek olacak bu ilk muhatapları eğitirken, tekrar, te’kîd, mecaz, gibi Arap dilinin edebî üslup çeşitlerini inzâr-tebşîr, soru-cevap ve örnekle anlatım gibi yöntemlerle harmanlamıştır. Bütün bunları yaparken de tedrîci bir üslup kullanarak çok kısa bir zamanda benzersiz köklü değişiklikler meydana getirmiştir. Böylece Medine dönemi ile beraber asırlarca devam edecek bir İslam eğitim metodu ortaya çıkmıştır. Mekke döneminde, inşa ve ilk davet dönemi olduğu için çok önemli yenilikler ve köklü değişiklikler göze çarpmaktadır. Bu dönemde inen ayetlerin sahip olduğu metot sadece Müslümanları değil, aynı zamanda inkâr edenleri de kapsayan bir metottur. Kendine özgü bir üslup kullanan Kur’ân, şirkin yok edilmesi için indirilen ayetlere rağmen inat eden topluma karşı oldukça yüksek tonda uyarılar barındırmaktadır. Bunun yanında mü’minlere iman ettikleri ve güzel ahlak sergiledikleri için teşvik edici bir üslup tercih etmiştir. Her iki inanç grubunun dinî durumlarına uygun olacak şekilde düşünmeye yönelik âyetler hem mü’minlere hem de inanmayanlara birbirinden farklı deliller sunmuştur. Böylece Kur’ân, her akıl ve seviyeye göre hitabını gerçekleştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, Mekkî Âyetler, Eğitim, Üslup, Tedrîcilik

The Style of Meccan Surahs in Terms of Education Method

Öz

Time and the patience are the two most important elements of education. This is the case for all types of education. Time and space should be taken into consideration because of the fact that the education is dynamic and variable (changeable); methods should be improved through innovation while keeping the socio-cultural, intelligence and age differences of interlocutors in mind. The Meccan verses of the first period of the revelation were revealed (brought down) to a morally corrupted society where One God religion was forgotten. Islam aimed to educate its first interlocutors in a way which could appeal all mankind because of the desire to lay the foundations of a new society understanding in terms of both belief and morality. Koran conveyed the understanding of one god and its necessities through Prophet Muhammad and blended different types of literary styles of Arabic language such as repetition, te’kid and metaphors with methods such as inzâr-tabşîr, question-answer and narration with examples while training these first interlocutors who will set an example for later centuries. While doing all of these, Koran used gradual style and generated unique and radical changes in a very short period of time. Thus, a method of Islamic education emerged which will continue for centuries with the Medina period. Since it was the period of construction and the first invitation, very important innovations and radical changes were observed in the Meccan period. The method of the verses revealed in this period is a method that covers not only Muslims but also those who deny it. The Qur'an, which uses a unique style, contains very loud warnings against the stubborn society despite the verses sent down for the destruction of polytheism. In addition, it preferred an encouraging style to believers for believing and displayed good morals. The verses aimed at thinking in accordance with the religious situations of both belief groups presented different evidences to both believers and non-believers. Thus, the Qur'an has addressed every mind and level.

Anahtar Kelimeler

Koran, The Meccan Verses, Education, Style, Gradual

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, DİB Yay., Ankara 2006.
• Ahmed b. Şuayb el- Horasânî en-Nesâî, Sünenü’n-Nesâî, Dâru’l-ma’rife, Beyrut 2007.
• Ahmet Faruk Sinanoğlu, Toplumsal Yapı ve Değişim, Hikmet Yurdu, yıl:1, s. 2, Temmuz-Aralık, 2008.
• Abdullah Demir, Külli Kaidelerin Hukuk Kaynağı Olarak Değeri, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2016, Sayı Özel Sayı 1.
• Ali b. Ahmed el- Vâhidî, Esbâbü’n-nüzûl, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1991.
• Alican Dağdeviren, Kur’ân-ı Kerim’de Sorular ve Cevaplar (Yayınlanmamış Doktora Tezi), SÜSBE, Sakarya 2002.
• Bedruddîn Muhammed b. Abdullah ez-Zerkeşî, el-Burhân fî ulûm'il-Kur’ân, Dâru’l-hadîs, Mısır 2006.
• Bekir Tatlı, Buhârî (v. 256) Öncesi Dönemde Cibrîl Hadisi ve Metin Tahlilleri, Dini Araştırmalar, Cilt: 8, Sayı: 22.
• Celâlüddîn Abdurrahmân es-Süyûtî, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, Merkez Dirâsâti’l-Kur’âniyye, Medine 1426.
• ______, Lubâbu’n-nukûl fî esbâbi’n-nuzûl, Müessesetü’l-kütübi’s-sekâfîyye, Beyrut 2002.
• Cemaluddîn Muhammed b. Mukrim İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, Dâru’l-meârif, Kahire ts.
• Cem Zorlu, Tebliğde Öncelik ve Tedrîcilik, Kutlu Doğum 2003: İslam'ın Güncel Sunumu, Ankara 2006.
• Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî, es-Sünen, Mektebetü’l-asriyye, Beyrut ts.
• Ebû Hanîfe Nu‘mân b. Sâbit, el-Fıkhü’l-ekber, Mektebetü’l-furkân, İmarat 1999.
• Ebû Hayyan Muhammed b. Yûsuf el-Endelûsî, el-Bahru’l-Muhît, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1993.
• Eren Selim, Toplumsal Norm, Ahlak ve Din, CÜİFD, XI/2, 2007.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşr., İstanbul 1979.
• Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî, ‎ Mefâtîhu’l-ğayb, Dâru’l-fikir, Lübnan 1981.
• Fuat Karabulut, Cibril Hadisi ve Eğitsel Değeri, CÜİFD, 2012, Cilt: XVI, Sayı: 1.
• Halîl b. Ahmed Ferâhîdî, Kitâbü’l-a‘yn, thk. Abdülhamîd Handâvî, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2003.
• Hasan Cirit, Vaaz, DİA, İstanbul 2012, c. XLII.
• Hüseyin Gönel, Nükte ve Nüktenin Aracı Olan Edebî Sanatlar, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/4, Fall 2011.
• İbn Atiyye Abdülhak b. Gâlib el-Endelüsî, el-Muharraru’l-vecîz, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2001.
• İbnü’l-Haccâc el-Kuşeyrî Müslim, Sahîhu Müslim, Dâru’l-ma’rife, Beyrut 2010.
• İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl ez-Zeccâc, Meâni’l-Kur’ân ve i’râbühü, Âlemü’l-kütüb, Beyrut 1988.
• İsa Kocakaplan, Açıklamalı Edebî Sanatlar, MEB. Yay., İstanbul 1992.
• İsmail b. Muhammed el-Aclûnî, Keşfu’l-hafâ ve Muzîlu’l-ilbâs, Mektebetü’l-Kudûs, Beyrut 1988.
• İsmail b. Ömer İbn Kesîr, Tefsîru Kur’âni’l-a’zîm, Fârûku’l-hadîse, Kahire 2000.
• İsmail Durmuş, “Mecâz”, DİA, Ankara 2003, c. XXVIII.
• Lütfi Sunar, Değişim Sosyolojisi, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, İstanbul 2010.
• Mahmûd b. Ömer ez-Zemahşerî, Tefsîru’l-keşşâf an hakâiki’t-tenzîl ve uyûni’l-ekaâvîl fi vücûh’t-te’vîl, Mektebetü’l-ubeykât, Riyad 1998.
• Mehmet Soysaldı, Günümüzde Kur’ân’ın Anlaşılması, İslami Araştırmalar, Ankara 2011, c. XIV, sayı: 1.
• Mehmet Yazıcı, Toplumsal Değişim ve Sosyal Değerler, Turkish Studies, Volume 8/8 Summer 2013, p. 1489-1501, Ankara-Turkey.
• Muhammed Abdulazîm ez-Zerkânî, Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-kütübi’l-Arabî, Beyrut 1995.
• Muhammed A‘lâ et-Tehânevî, Keşşâfü Istılâhâti’l-Fünûn ve’l-Ulûm, Dâr Lübnan Nâşirûn, Beyrut 1996.
• Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân, er-Risâle, Beyrut 2006.
• Muhammed b. Ahmed İbn Hişâm, es-Sîre, Dâru’l-cîl, Beyrut 1975.
• Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî, Usûlü’s-Serahsî, Dâru’l-ma’rife, Beyrut ts.
• Muhammed b. Cerir et-Taberî, Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kurân, Dâru’l-hicr, Kahire 2001.
• ______, Târihu’t-Taberi, Dâru’l-ma’rife, Kahire ts.,
• Muhammed b. Muhyiddîn Ebü’s-Suûd, İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm, Mektebetü’r-Riyadi’l-hadîs, Riyad ts.
• Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî, Sünenü’t-Tirmizî, Mektebetü’l-ma’rif, Riyad ts. Muhammed b. İshâk, es-Sîre, Dâru’l-fikir, Beyrut 1978.
• Muhammed b. İsmaîl el-Buhârî, Sahîhu’l-Buhârî, Dâru’l-âfâki’l-arabiyye, Kahire 2009.
• Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî İbn Mâce, Sünenü İbn Mâce, Dâru’l-cîl, Beyrut 1998.
• Muhammed Hüseyin ez-Zehebî, et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, Mektebetü Vehbe, Kahire ts.
• Muhsin Demirci, Kur’ân Vahyinin Nüzûl Keyfiyeti ve Korunması, Diyanet İlmi Dergisi, sayı:1, Ocak-Şubat-Mart, 2010 XLVI. ______, Tefsir Usulü, MÜİFV, İstanbul 2015.
• Muhyiddin Dervîş, İ’râbü’l-Kur’ân ve beyânühü, Dâr İbn Kesîr, Beyrut 2005.
• Mustafa Baktır, Kaide, DİA, İstanbul 2001, c. XXIV.
• Mustafa Öztürk, Kıssaların Dili, Ankara Okulu Yay., Ankara 2013.
• Nâci b. Dâyil es-Sultan, İdeal Eğitim Yöntemleri (çev. Ahmet İhsan Dündar), Guraba Yay., İstanbul 2008.
• Necdet Ünal, Kur’an’ın İçki Yasağı Tedriciliği Üzerine Bir Araştırma, Kelam Araştırmaları, 9:2 (2011).
• Ömer el-Eşgar, er-Rusûl ve’r-risâlât, Mektebetü’l-felâh, Kuveyt 1985.
• Ömer Mahir Alper, Küllî, DİA, Ankara 2002, c. XXVI.
• Râğıb el-İsfehânî, el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân, Dâru’l-kalem, Beyrut 1991.
• Rahime Çelik, Kur’an’da Dine Davet Metodu Açısından Âhiret İnancının Yeri ve Ashâb-ı Kehf Örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), AÜSBE, Antalya 2018.
• Remzi Kaya, Kur’an-ı Kerim Kıssaları ve Düşündürdükleri, UÜİFD, Cilt: 11, sayı:2, 2002.
• Sabri Akpolat, Kur’ân’dan Öğütler II, DİB, Ankara 2011.
• Sahip Aktaş, Kur’ân’da İstifhâm Üslûbu (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), FÜSBE, Elâzığ 2006.
• Seyyid Kutub, Fî zilâli’l-Kur’ân, Minberu’t-tevhîd ve’l-cihâd, Mısır ts.
• ______, Kur’ân’da Edebi Tasvir (çev. İsmail Aslan), Ravza Yay., İstanbul 1999.
• Seyyid Şerîf el-Cürcânî, et-Ta’rîfât, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1983.
• Şevki Saka, İnsanı Aydınlatmada Tedrici Metodun Önemi, AÜİFD, cilt:42, sayı:1, 2011.
• Sırrı Akbaba, Eğitimde Motivasyon, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl:2006, Sayı: 13.
• Şihâbuddîn Mahmûd el-Âlûsî, Rûhu’l-Meâni, Dâru’l-ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Şükrü Keyifli, Eğitim ve Din Eğitimi, ÇÜİFD, 2013, 13 (2).
• Yusuf Şevki Yavuz, İ‘câzü’l-Kur’ân, DİA, İstanbul 2000, c. XXI.