Midyat Telkâri Ustaları

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 752 - 771, 25.06.2021

Gültekin Akengin , Meral Büyükyazıcı , Tarık Demir

https://doi.org/10.30622/tarr.935572

Cited By: 2

Öz

2003 Yılında UNESCO tarafından kabul edilen Somut Olmayan Kültürel Miras kavramı, 2006 yılında TBMM tarafından da kabul edilmiştir. Kültürel miras ürünü olan temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekanlar Somut Olmayan Kültürel Miras kavramının çerçevesini oluşturmaktadır. Sözleşmenin en önemli konularından biri olan el sanatlarına beş alan dahil edilmiştir. Bunlar dokumacılık, nazar boncuğu, telkâri, bakırcılık ve halk mimarisidir. Anadolu’da 2500 yıllık bir geçmişe sahip telkârinin ülkemizde en önemli merkezlerinden olan Midyat, telkâride kullanılan malzemeleri, mesleği icra eden ustaları ve üretim süreçleriyle geleneksel özelliklerini korumaktadır. Türkiye’de Beypazarı, Trabzon ve Mardin’de işlendiği bilinen telkâri sanatıyla yüzyıllardır takı, ev aksesuarı, hediyelik eşya türünde eserler üretilmektedir. Midyat’la özdeşleşmiş olan telkâri, burada çoğunlukla Süryaniler tarafından yapılan bir sanattır. 22 Mikrona varan tel inceliği ile son derece zarif ve göze hitap eden bir takı tekniği olan Midyat telkârisi kadim bir geçmişe sahiptir.

Bu çalışmada Yaşayan İnsan Hazineleri ölçütlerine uygun olduğu düşünülen üç telkâri ustasına ulaşılmıştır. Mevcut durumu araştırmak ve belirlemek amacıyla betimsel yöntem kullanılmıştır. Midyat telkârisini geleneksel üretim şekli ile günümüzde yaşatmaya çalışan ustalarla çalışma yapılmıştır. Ustalarla 2020 Aralık ayında atölye ortamında görüşme tekniği uygulanmıştır. Görüşme tekniği ile ustalara telkâri sanatı, bu sanatın geleneksel özellikleri, teknikleri, güncel durumu ve bu sanatın geleceğine dair sorular sorulmuştur. Bu çalışma telkâri sanatının geleneksel özelliklerini, güncel durumunu ve ustaların gelecek ile ilgili düşüncelerini ortaya koyması bakımından önemlidir. 

Anahtar Kelimeler

Telkâri, Midyat Telkârisi, El Sanatları, Kültürel Miras, Telkâri Ustası

Midyat Filigree Masters

Öz

The concept of Intangible Cultural Heritage, which was accepted by UNESCO in 2003, has also been accepted by the Turkish Parliament in 2006. Performances, narrations, knowledge, skills and related tools, equipment and cultural venues, which are products of cultural heritage, form the framework of the Intangible Cultural Heritage. There are five areas included in handicrafts, which is one of the major aspects of the contract. These are weaving, amulet for evil eye, filigree, coppersmith and public architecture. The filigree of Midyat, which is one of the major centers of filigree art in Anatolia with a history of 2500 years, still preserves its traditional features with the materials used, craftsmen conducting this art and the production processes. For many centuries jewelries, home accessories, souvenirs are being manufactured with the filigree art seen in Beypazarı, Trabzon and Mardin in Turkey. Filigree, which is identified with Midyat are generally performed by Syriac Christians in this area. Midyat filigree, which has a very elegant and pleasant view with a wire thinness of 22 microns, has an ancient history.

In this study, we have accessed three filigree masters, who are believed to be decent for the criteria of Living Human Treasures. We have adopted descriptive method to research and identify the current situation, and we have accessed masters who are trying to continue the traditional manufacturing method for Midyat filigree. The masters have been interviewed in their workshops in December 2020. In the interviews the masters were asked questions about the filigree art, its traditional features, techniques, current situation and its future. This study is important since it shows the traditional features of the filigree art, its current status and the thoughts of the masters about its future.

Anahtar Kelimeler

Filigree, Midyat filigree, Handicrafts, Cultural heritage, Filigree master

Kaynakça

• Arıoğlu, İ.E, (2006). “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi TBMM’de Kabul Edildi”, Milli Folklor.
• Arlı, M., (1989). Beypazarı’nda Telkâri Üzerinde Bir Araştırma, Ankara, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Bingöl, F.R. , (1999). Antik Takılar, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Erginsoy, Ü. (1978). İslam Maden Sanatının Gelişmesi, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karataş, P. , (2017), İnsanlar İkiye Ayrılır, Meslek Folkloru Bağlamında Hekimlik, Ankara, Grafiker Yayınları.
• Kuşoğlu, M.Z. (2014). Türk Sanatında Gümüş, İstanbul, İBB Yayınları.
• Oğuz, M.Ö. (2008) Unesco ve Geleneğin Ustaları, Milli Folklor, 77, 5-10.
• Öztürk, İ. (1998). Geleneksel Türk El Sanatlarına Giriş, Ankara, Ürün yayınları
• Sümerkan, M.R, (2008) Trabzon Yöresi Geleneksel El Sanatları, Trabzon, Serander Yayınevi
• Yolcu, M.A. (2014). Nevşehir Yöresinde Yaşayan Geleneksel Meslekler, Ankara, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları
• Kaynak Kişler: Kaynak Kişi Aziz Dilmeç Kaynak Kişi Melek Akyol Kaynak Kişi Murat Aslan