Gitsem de Konya’ya Yine Gönlüm Bu Yerdedir; Son Divan Şairlerinden Baba Hüsnî’nin Samsun’la İlgili Şiirleri

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 880 - 913, 25.06.2023

Mustafa Erdoğan , Aydan Uğurlu

https://doi.org/10.30622/tarr.1275997

Öz

Sonradan “Baba Hüsnî” diye tanınacak olan şair ve muallim Hüseyin Hüsnü (Ozanbay), 1882’de Dağıstan’da doğmuş, ilk ve orta tahsilini memleketinde yapmış, ardından İstanbul’da önce Dârülmuallimîn’i daha sonra da Dârülfünûn Edebiyat Fakültesi’ni bitirmiştir. 1909’da İşkodra İdadisi Türkçe ve edebiyat öğretmenliğine başlayan Hüsnî, 1911 yılında Samsun Lisesi edebiyat ve Türkçe öğretmenliğine tayin edilmiştir. Şairin 30 yaşlarında başlayan Samsun macerası 20 yıldan uzun bir süre devam etmiştir. Samsun’da şairliğiyle de tanınan Baba Hüsnî; sivri dilli ve rint-meşrep oluşunun tesiriyle, buradan kendi isteği dışında ve maaşı düşürülerek Konya’ya gönderilmiş, 8 yıl da Konya’da görev yaptıktan sonra, 1942’de vefat etmiştir. Mezarı Üçler Mezarlığı’ndadır. Son divan şairlerinden biri sayılabilecek Baba Hüsnî, her ne kadar şekil itibarıyla eskiyi devam ettirse de halk şiirinden de yararlanmıştır. Bu yüzden Hüsnî’yi döneminin divan edebiyatı ile halk edebiyatı arasında köprü görevi gören şairlerinden biri olarak değerlendirmek mümkündür. Hüsnî’nin bilinen tek eseri Divan’ıdır. İki yazma nüshası olan Baba Hüsnî Divanı’nda dini ve tasavvufi konular, dönemden şikâyet ve eleştiri, aşk teması, tarihi olaylar, ölüm gibi çok farklı konular işlenmiştir. Şiirlerinin mizahî yönü de olan şair, ayrıca millî ve hamasi şiirler de yazmıştır. Baba Hüsnî Divanı, Osmanlı’nın son ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşanan maddi ve manevi zorlukları, Millî Mücadele döneminde yurtta yaşananları konu alması, yazıldığı zaman ve mekânların sosyal hayatını yansıtması bakımından önemlidir. Baba Hüsnî Divanı’nda doğrudan Samsun’la ilgili 44 manzume bulunmaktadır. Bunların toplam mısra sayısı 1132’dir. Bu manzumelerin Samsun’un sosyal, kültürel, edebî, siyasi, hatta iktisadi tarihi açısından oldukça önemli olduğu düşünülmektedir. Hüsnî’nin Samsun’la ilgili şiirlerinde; dönemin Samsun ağalarından, milletvekillerinden, belediye reislerinden, şair ve yazarlarından, Samsun Çaparcılar Heyeti’nden, çeşitli siyasetçi ve devlet görevlilerinden söz edilmekte, zaman zaman da Samsun’un o dönemdeki âdetlerinden, yemeklerinden, halkından, fakirliğinden, sosyal ve iktisadi hayatından izlere rastlanmaktadır. Bu makalede önce Baba Hüsnî hakkında bilgi verilmiş, ardından Baba Hüsnî Divanı’nda bulunan Samsun ile ilgili manzumeler değerlendirilmiş ve bunların bazılarının çeviri yazılı metinleri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Bafra, Klasik Türk Şiiri, Baba Hüsnî Divanı, Klasik türk Edebiyatı

Even if I G oto Konya, My Heart is Still in That Place; Poems About Samsun of Baba Hüsni Who is One of The Last Divan Poets

Öz

The poet and teacher Hüseyin Hüsnü (Ozanbay), who would later be known as "Baba Hüsnî", was born in Dagestan in 1882, completed his primary and secondary education in his homeland, and then graduated from Dârülmuallimîn and then Dârülfünûn Faculty of Literature in Istanbul. In 1909, Hüsnî started teaching Turkish and literature at İşkodra Idadisi and in 1911 he was appointed as a teacher of Turkish and literature at Samsun High School. The poet's Samsun adventure, which started at the age of 30, continued for more than 20 years. Baba Hüsnî, who was also known for his poetry in Samsun, was sent to Konya against his will and with a reduced salary due to his sharp tongue and rint-meşrep, and after working in Konya for 8 years, he died in 1942. His grave is in Üçler Cemetery. Baba Hüsnî, who can be considered one of the last divan poets, benefited from folk poetry, although he continued the old poetry in terms of form. Therefore, it is possible to consider Hüsnî as one of the poets of his period who served as a bridge between divan literature and folk literature. Hüsnî's only known work is his Divan. Baba Hüsnî Divan, of which there are two manuscript copies, deals with a wide range of topics such as religious and mystical subjects, complaints and criticism of the period, the theme of love, historical events, and death. The poet, whose poems also have a humorous aspect, also wrote national and patriotic poems. Baba Hüsnî Divan is important in terms of reflecting the material and spiritual difficulties experienced in the last years of the Ottoman Empire and the first years of the Republic, the events in the country during the National Struggle, and the social life of the times and places where it was written. There are 44 verses directly related to Samsun in Baba Hüsnî Divan. Their total number of verses is 1132. These verses are considered to be very important in terms of Samsun's social, cultural, literary, political and even economic history. In Hüsnî's poems about Samsun; Samsun aghas, deputies, mayors, poets and writers, Samsun Çaparcılar Committee, various politicians and state officials of the period are mentioned, and from time to time traces of Samsun's customs, food, people, poverty, social and economic life at that time are encountered. In this article, firstly information about Baba Hüsnî is given, then the verses about Samsun in Baba Hüsnî Divan are evaluated and the translated texts of some of them are presented.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Bafra, Classical Turkish Poetry, Baba Hüsnî’s Divan

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. vd. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Divançe-i Baba Hüsnî (yazma). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Taksim Atatürk Kitaplığı, Bel_Yz_K.001414.
• Divan-ı Hüsnî (yazma). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Nadir Eserler Koleksiyonu, 12923/Y044.
• Ertuğrul, Z. N. (2018). Klasik Türk edebiyatında kudûmiyye. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Göçmen, M. (2007). Ali Fethi Okyar. TDVİA, 33/342-343. İstanbul: TDV Yayınları.
• İslam, İ. (2012). Kurtuluş Savaşı’nda Milletvekili, Vali, Milli Eğitim Bakanı Bir İttihatçı İsmail Safa (Özler) Bey (1885-1940), The Journal of Academic Social Science Studies, 5, 6/263-285.
• Kayıkçı, A. (2013). Dünden bugüne Samsunlu şâirler ve yazarlar ansiklopedisi. Samsun: SAY-DER Yayını.
• Kocaoğlu, B. (2014). Samsun Türk Ocağı ve Halkevi (1923-1950). Editör: Osman Köse. Gelenekten moderniteye Samsun 1923-1950. Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Konya Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi memur ve muallimlere mahsus sicil defteri, Dosya No: 611.
• Emir Oğlu, M. (1932). Baba Hüsnü. Babalık gazetesi, 8 Ağustos 3925: Konya.
• Pala, İ. (2011). Ansiklopedik divân şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınevi.
• Sağ, R. (2019). Makber şiir ve şarkısı. Bir Dergisi. Şubat, 5-8.
• Sural, M. (1978). Hattat Baba Hüsnü Ozanbay. Konya’nın Sesi Gazetesi, 21 Ekim 1978.
• Sural, M. (1978). Hattat Baba Hüsnü Ozanbay. Konya’nın Sesi Gazetesi, 23 Ekim 1978.
• Sural, M. (1978). Hattat Baba Hüsnü Ozanbay. Konya’nın Sesi Gazetesi, 24 Ekim 1978.
• Taş, Ö. E. (2008). Kâzım (İnanç) Paşa; Hayatı, Askerî ve Siyasî Faaliyetleri (1880-1938). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Uğurlu, A. (2020). Baba Hüsnî ve dîvânı (inceleme-metin). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Uyar, V. S. (1949). Hattat Baba Hüsnü Ozanbay. Konya Halkevi Dergisi, 122/10-11.
• Yıldırım, S.-Zeynel, B. K. (2010). TBMM albümü, 1920-2010. 1/282.
• Yılmaz, M. (1992). Edebiyatımızda İslamî kaynaklı sözler. İstanbul: Enderun Kitabevi.