Probleme Dayalı Öğrenme Yönteminin Üst-düzey Düşünme Becerilerine Etkisinin Değerlendirilmesi: Bir Meta-tematik Analiz

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 1200 - 1216, 30.09.2023

Buket Kıraç , Şenel Elaldı

https://doi.org/10.30622/tarr.1286769

Öz

Bu çalışmanın amacı 2000-2022 yılları arasında yapılan probleme dayalı öğrenme yönteminin üst-düzey düşünme becerilerine etkisini meta-tematik analiz yöntemini kullanarak ortaya çıkarmaktır. Meta-tematik analiz için dahil edilme kriterlerine uygun olarak belirlenen 16 çalışma kullanılmıştır. Bu çalışmada meta-tematik analiz sürecine dâhil edilen çalışmalarda yapılan görüşme ve gözlem ve doküman incelemelerinin detaylı incelenmesi yapılmıştır. Dahil edilen çalışmalar doğrultusunda kodlama sürecinde ilk olarak içerik analizi yapılmıştır. Araştırmaya dahil edilen çalışmalarda katılımcıların görüşlerinden ‘bilişsel, sosyal, duyuşsal ve sınırlılıklar temaları oluşturulmuştur. Probleme dayalı öğrenme yönteminin bilişsel boyuta etkisi temasında farklı fikirleri ortaya çıkarması, farklı çözüm yolları için düşündürmesi, özgün düşünceyi geliştirmesi, öğrenciyi araştırma yapmaya yönlendirmesi, yaparak yaşayarak öğrenme becerisini geliştirmesi, hızlı karar verme becerisinde etkili olması, daha iyi öğrenmeyi sağlaması, çözüm üretme becerisini geliştirmesi, problem çözme becerisi kazandırması, problemin kaynağının belirlenmesi kodlarına ulaşılmıştır. Yöntemin sosyal boyuta etkisi temasında grupla birlikte öğrenme becerisi geliştirmesi, bireysel eksikliğin farkına varılması, kendi fikirlerini açıklayabilmesi, grup içi tartışma becerisini geliştirmesi kodlarına ulaşılmıştır. Yöntemin duyuşsal boyutta etkisinde ise eleştirel düşünme becerisini geliştirmesi, yaratıcılığı geliştirmesi, sorumluluk alma becerisi sağlaması, yöntemin zevkli bulunması, merak ve ilgiyi arttırması kodlarına ulaşılmıştır. Diğer yandan yöntemin sınırlılıkları temasında ise fazla zaman alıcı olması, sıkıcı olması, grup üyelerinin eşit görev almaması, grup içi anlaşmazlıklar yaşanması, senaryo ve deneylerin zor olması, her ders için uygun olmaması, rahatsız edici davranışların olması, araştırma yapmak için imkanların kısıtlı olması kodlarına ulaşılmıştır. Yapılan analizler sonucunda probleme dayalı öğrenme yönteminin üst-düzey düşünme becerilerini geliştirmede kullanılmasının olumlu bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda eğitim sürecinde yöntemin etkililiği göz önünde bulundurularak derslerde kullanılmasının arttırılması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Probleme dayalı öğrenme, Üst-düzey düşünme becerileri, Meta-tematik analiz, Meta-tematik analiz, Nitel araştırma, Aktif öğrenme

Evaluation of the Effect of Problem-Based Learning on Higher Level Thinking Skills: A Meta-thematic Analysis

Öz

This study aims to reveal the effect of the problem-based learning (PBL) method, carried out between 2000-2022, on high-level thinking skills by using the meta-thematic analysis. Sixteen studies identified in accordance with the inclusion criteria were analyzed through the content analysis. In the studies included in the research, the themes of 'cognitive, social, affective and limitations' were formed from the opinions of the participants. In the theme of the effect of the PBL method on the cognitive dimension, the codes that have been reached were revealing different ideas, making them think for different solutions, developing original thinking, guiding the student to research, developing the ability to learn by doing, being effective in making quick decisions, enabling better learning, improving the ability to produce solutions, gaining problem solving skills, finding the source of the problem. In the theme of the effect of the PBL on the social dimension, the codes reached were developing learning skills with group, recognizing individual deficiencies, expressing their own ideas, and improving in-group discussion skills. In the affective dimension, the codes were developing critical thinking skills, developing creativity, providing the ability to take responsibility, finding the method enjoyable and increasing curiosity and interest. On the other hand, in the theme of the limitations, the codes were being boring and time consuming, group members’ not getting equal duties, conflicts within the group, difficult scenarios and experiments and their being not suitable for every lesson. As a result of the analysis, it was concluded that the use of PBL in developing higher-order thinking skills has a positive effect. In this context, considering the effectiveness of the method in the education process, it is recommended to increase its use in lessons.

Anahtar Kelimeler

Problem-based learning, High-level thinking skills, Meta-thematic analysis, Qualitative research, Active learning

Kaynakça

• Meta-tematik analize dahil edilen çalışmalar (*) ile gösterilmiştir.
• *Aktı Aslan, S. (2019). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımına göre tasarlanan sanal öğrenme ortamlarının öğrencilerin başarı, problem çözme becerisi ve motivasyonlarına etkisi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• *Bayır, A. (2018). Güzel sanatlar liselerinde probleme dayalı öğrenmenin 11. Sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Bayram, A. (2010). Probleme dayalı öğrenme yönteminin ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin Fen ve Teknoloji Dersi “Isı ve Sıcaklık” konusunda sahip oldukları kavram yanılgılarını gidermede etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Batdı, V. (2019). Meta-tematik analiz. V. Batdı (Ed.), Meta-tematik analiz: Örnek uygulamalar içerisinde (ss. 10-76). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çakır, S., Aztekin, S. (2016). Matematik dersinde probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin motivasyonlarına ve matematik kaygı düzeylerine etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (2), 377-398.
• *Çelik, P. (2013). Probleme dayalı öğrenmenin öğretmen adaylarının fizik dersi başarısı, öğrenme yaklaşımları ve bilimsel süreç becerileri üzerindeki etkisi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Duman, B. (2008). Öğrenme öğretme kuramları ve süreç temelli öğretim. Ankara: Anı Yayın
• *Erdem, E. (2006). Probleme dayalı öğrenmenin öğrenme ürünlerine, problem çözme becerisine ve öz-yeterlik algı düzeyine etkisi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Erdoğan, T. (2012). Probleme dayalı öğrenmenin erişi ye ve öz düzenleme becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Ezberci Çevik, E., (2021). Üst düzey düşünme becerileri E. Kabataş Memiş ve A. Kaçar (Ed.). Eleştirel ve analitik düşünme içinde (s.27-44). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Guba, E. G.,ve Lincoln, Y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative research. N. K. Denzin ve Y. S. Lincoln (Ed.), Handbook of qualitative research içinde (ss. 105–117). SAGE Publications, Inc.
• Gürlen, E. (2015). Probleme dayalı öğrenme. Ö. Demirel (Ed.), Eğitimde yeni yönelimler (s. 81-91). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Hung, W., Jonassen, D.H. ve Liu, R., (2008). Problem based learning. In M. Spector, D. Merrill, J. Van Merrienböer ve M. Driscoll (Eds.), handbook of research on educational communications and technoloy (3rd ed, pp: 485-506). New York, NY: Erlbaum.
• Iglesias, J. L. (2002). Problem-based learning in initial teacher education. Prospects 32(3), 319-331.
• İnel, D. (2009). Fen ve teknoloji dersinde probleme dayalı öğrenme yöntemi kullanımının öğrencilerin kavramları yapılandırma düzeyleri, akademik başarıları ve sorgulayıcı öğrenme becerileri algıları üzerindeki etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• İnel, D. (2012). Kavram karikatürleri destekli probleme dayalı öğrenme yöntemin öğrencilerin problem çözme becerileri algılarına, fen öğrenmeye yönelik motivasyonlarına ve kavramsal anlama düzeylerine etkileri. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• İnel, D. ve Balım, A. G. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde probleme dayalı öğrenme yöntemi kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi (BAED), 1 (1), 1-13.
• İnaltekin, T. ve Şahin, F. (2019). Probleme dayalı öğrenmenin Fen Bilimleri öğretmen adaylarının pedagojik alan bilgisi gelişimlerine etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 20 (1), 78-112. Doi: 10.12984/egeefd.398279.
• Karamustafaoğlu, O. ve Yaman, S. (2015). Fen eğitiminde özel eğitim yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• *Kaçar, S. ve Yayla, Z. (2021). Görsel sanatlarla bütünleştirilmiş probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin sanat etkinlikleriyle öğrenmeye yönelik tutumlarına etkisi. Fen Matematik Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 4(1), 29-45.
• Karadaş, A. (2010). Biyokimyada “Koenzim” konusuna probleme dayalı öğrenme uygulamasının öğrenci başarısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• *Kartal Taşoğlu, A. (2009). Fizik eğitiminde probleme dayalı öğrenmenin öğrencilerin başarılarına, bilimsel süreç becerilerine ve problem çözme tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Koh, K. ve Chapman, O. (2019). Problem-based learning, assessment literacy, mathematics knowledge, and competencies in teacher education. Papers on Postsecondary Learning and Teaching: Proceedings of the University of Calgary Conference on Postsecondary Learning and Teaching, 3, 74-80.
• Miri, B., David, BC. ve Uri, Z. (2007). Purposely Teaching for the Promotion of Higher-order Thinking Skills: A Case of Critical Thinking. Research in Science Education, 37, 353–369
• *Olça, M. (2015). Probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin akademik düşünme becerileri, kavramsal anlamaları ve fene yönelik tutumlarına etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• *Öztürk, Z. D. (2021). Probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (51), 1-31. doi: 10.53444/deubefd.550710
• *Özcan, E. (2013). Probleme dayalı öğrenmenin fen öğretmen adaylarının problem çözme becerileri, akademik başarıları ve tutumları üzerindeki etkisi. Yüksek lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Özden, Y. (2020). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• *Pakyürek Karaöz, M. (2008). İlköğretim fen ve teknoloji dersi “kuvvet ve hareket” ünitesinin probleme dayalı öğrenme yaklaşımıyla öğretiminin öğrencilerin bilimsel süreç becerileri, başarıları ve tutumları üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• *Serin, G. (2009). The effect of problem based learning instruction on 7th grade students’ science achievement, attitude toward science and scientific process skills Doktora Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Savery, J. R. (2006). Overview of problem-based learning: Definitions and distinctions. Inter disciplinary. Journal of Problem-Based Learning, 1(1) https://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1002&context=ijpbl Sezer, N. (2013). İstatistiğin temel kavramlarının probleme dayalı öğrenme yaklaşımıyla öğretimi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• *Şendağ, S. (2008). Çevrimiçi probleme dayalı öğrenmenin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerine ve akademik başarılarına etkisi. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• *Tekin, A. D. ve Yıldırım, M. (2020). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının ortaokul öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine ve fen öğrenmeye yönelik motivasyonlarına etkisinin incelenmesi. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 5 (2), 58-71. doi: 10.47214/adeder.778928
• *Tüysüz, C. ve Demirel, O. E. (2020). Probleme ve argümantasyona dayalı öğrenme yöntemlerinin “karışımlar” ünitesindeki etkilerinin incelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [MSKU Journal of Education], 7(1), 43-61. DOI: 10.21666/muefd.561375
• Tosun, C. (2010). Probleme dayalı öğrenme yönteminin çözeltiler ve fiziksel özellikleri konusunun anlaşılmasına etkisi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Torp, L. ve Sage, S. (2002). Problems as possibilities: Problem-based learning for K-16 education (2nd ed.). Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• *Usta, N. (2013). Probleme dayalı öğrenmenin ortaokul öğrencilerinin matematik başarısına, matematik özyeterliliğine ve problem çözme becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• *Ulukök, Ş. (2012). Bilgisayar destekli probleme dayalı öğrenme yönteminin öğretmen adaylarının üst düzey düşünme becerilerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Underbakke, M., Borg,J. M., ve Peterson, D. (1993). Researching and developing the knowledge base for teaching higher order thinking. Theory into practice, 32(3), 138-146.
• Ünveren Kapanadze, D. (2019). 2018 Türkçe öğretim programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48 (223), 83-112.
• Wiggins, S. ve Burns, V. (2009). Research methods in practice: The development of problem-based learning materials for teaching qualitative research methods to undergraduate students. Psychology Learning & Teaching, 8(1), 29–33.
• Wijnen, M., Loyens, S. M. M., Wijnia, L., Smeets, G., Kroeze, M. J., ve Molen, H. (2017). Is problem-based learning associated with students’motivation? A quantitative and qualitative study. Learning Environments Research, 21, 173–193.
• Yurdakul, B. (2015). Yapılandırmacılık. Ö. Demirel (Ed.). Eğitimde yeni yönelimler içinde (s.39-61). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.