Gençlerin Deizme Yönelmelerinin Sebeplerine Dair Felsefi Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 856 - 871, 30.09.2025

İbrahim Halil Bilen , Ömer Bozkurt

https://doi.org/10.30622/tarr.1770087

Öz

Gençlik dönemi ile ilgili farklı tanımlamalar olsa da genel olarak kabul edilen bu dönemin yaş aralığı 12-25 olarak ifade edilir. Bu dönem, bireylerin bedensel, cinsel, duygusal, sosyal ve kişisel gelişimlerine bağlı olarak değişimlerin yoğun yaşandığı, sorun ve çatışmaların en üst düzeye çıktığı ve bireyin benlik kavramını oluşturduğu bir dönemdir. Bu dönemde gençler, ilgi ve yeteneklerini keşfedip duygusal bağımsızlıklarını kazanarak birey olma yolunda ilerler, aynı zamanda kültürel ve dinî değerlerini keşfederler. Kimlik arayışındaki gençler, bu dönemde dine dair şuur veya şüpheleri de yaşamaktadır. Bu şüphe ve çatışmalar, bireyi inanç konusunda farklı akımlara yöneltebilmektedir. Deizm de bu akımlardan birisidir. Deizm, bir Tanrı algısı olarak Antik Yunan düşüncesine kadar tarihlense de süreç içerisinde farklı yorum ve değerlendirmelerle şekillenmiştir. Deizm, Tanrı’nın varlığını kabul edip bu Tanrı’nın evrene ve insana müdahale etmeyen, onu yönlendirmeyen, dolayısıyla da peygamber göndermeyen bir Tanrı algısı olarak özetlenebilir. Yine deizm, dinî konularda akli yöntemlere vurgu yapan, katı akılcılığı savunan, dindeki doğaüstü, esrarengiz ve akıl dışı uygulamalara karşı çıkan dinî-felsefi bir akım olarak ifade edilebilir. Deizm, ülkemizde de son dönemlerde ana tartışma konularından birisi olup gençler arasında yaygınlaşmaktadır. Bunun nedenlerinin araştırılması ve irdelenmesi ise büyük önem arz etmektedir. Literatürden de istifade ederek bu nedenleri dünyevileşme arzusu, din ve bilim ilişkisinden kaynaklı problemler, din öğretiminin yüzeysel verilmesi, dinî metinlere lafızcı metotla yaklaşan radikal grupların olması, bazı din temsilcilerinin din dışı uygulamaları ve halka bunu dinin kendisiymiş gibi empoze etmeleri, kötülüğün kaynağının tarif edilmesinden kaynaklı problemler ve kadının toplum içindeki konumuna dair farklı değerlendirmeler şeklinde sıralamak mümkündür. Kapsamlı izah ve tartışmaları gerektiren bu konu başlıkları, burada deizmin kabulü ve yaygınlaşmasındaki etkileri bağlamında incelenecektir. Böyle bir bağlam içerisinde bu çalışmada gençleri deizme yönlendiren nedenler ele alınıp irdelenmiş ve bunlara dair çözüm önerilerinde bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe , Din , Din Felsefesi , Deizm , Gençlik

A Philosophical Evaluation of the Reasons Behind the Youth's Inclination Toward Deism

Öz

Although there are different definitions regarding the period of youth, it is generally accepted that this stage covers the ages between 12 and 25. This is a period in which individuals undergo intense changes in their physical, sexual, emotional, social, and personal development, where problems and conflicts peak, and where the individual forms their sense of self. During this period, young people discover their interests and talents, gain emotional independence, and progress toward becoming individuals while also exploring their cultural and religious values. Young people in search of identity may also experience awareness of or doubts about religion during this time. Such doubts and conflicts can lead the individual toward different currents of thought regarding faith, one of which is deism. Although deism, as a conception of God, can be traced back to Ancient Greek thought, it has been shaped over time through various interpretations and evaluations. Deism can be summarized as a conception of God that accepts the existence of God but considers Him as one who does not intervene in the universe or in human life, does not guide humanity, and therefore does not send prophets. Deism can also be described as a religious-philosophical movement that emphasizes rational methods in religious matters, defends strict rationalism, and rejects the supernatural, mysterious, and irrational practices found in religion. In recent times, deism has become one of the main topics of discussion in our country and is becoming increasingly common among young people. Investigating and analyzing the reasons behind this phenomenon is of great importance. Drawing on the literature, these reasons can be listed as follows: the desire for secularization; problems arising from the relationship between religion and science; the superficial manner in which religious education is provided; the existence of radical groups that approach religious texts with a purely literalist method; certain religious representatives’ non-religious practices being imposed on the public as if they were religion itself; problems related to defining the source of evil; and differing evaluations of women’s position in society. These issues, which require comprehensive explanation and discussion, will be examined here within the context of their impact on the acceptance and spread of deism. Within this framework, this study investigates and analyzes the reasons that lead young people toward deism and attempts to offer possible solutions.

Anahtar Kelimeler

Philosophy , Religion , Philosophy of Religion , Deism , Youth , Deism.

Kaynakça

• Akdoğan, M. N. (Ed.). (2018). Güncel İnanç Problemleri (Deizm, Ateizm, Agnostisizm ve Nihilizm). Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-IX. DİB Yayınları.
• Alper, H. (2001). Sanal Alemde İnanç Problemleri. İlahiyat Fakülteleri Kelam Anabilim Dalı Sempozyumu.
• Arslan, H. (2023). Kelam İlminde Kötülük Probleminin Yeniden Yorumlanması. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(28), 17-23.
• Aydın, M. (2021). Din Felsefesi. İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Baloğlu, A. B. (2023). Son Hurafe Deizm. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Bozkurt, M. (2022). Günümüz Müslüman İnancını Tehdit Eden Bazı Fikri Akımlar. M. Bozkurt, H. Onay, E. Güzel (Ed.), Gençliğin İnanç Problemleri, Ensar Neşriyat.
• Coşkun, İ. (2017). Günümüzde Deizm, Ateizm ve Nihilizmi Doğuran Sebepler. Diyanet Aylık Dergi, 320, 10-13.
• Çağrıcı, M. (2011). Din ve Hayat. Türkiye Diyanet Vakfı İstanbul Müftülüğü Dergisi, 13, 4-7.
• Çayır, C. (2014). Ergenlerin Dini İnanç, Şüphe ve Dini Tutumları Üzerine Bir Araştırma. Bilimname Düşünce Platformu, XXVII, 59-88. https://bilimname.erciyes.edu.tr/sayilar/201402/20140203.pdf
• Çetin, E. (2018). İnancın İman Hayatına Yansıması Bağlamında Deizm Eleştirisi. İksad Yayınevi.
• Dorman, E. (2022). Tarihsel ve Teolojik Açıdan Deizm ve Eleştirisi. Misbah Dergisi, 18, 33-58.
• Düzgün, Ş. A. (2017). Deizm: Öncü İsimler ve Temel Doktrin. Diyanet Aylık Dergi, 320, 6-9.
• El-Attas, M. N. (2018). İslam, Sekülerizm ve Geleceğin Felsefesi. İnsan Yayınları.
• Gençlik ve İnanç Çalıştayı Sonuç Bildirisi. (2018). https://iktibasdergisi.com/2018/04/03/genclik-ve-inanc-calistayi-sonuc-bildirgesi/
• Görmez, M. (2021). Gençliğin Anlam Arayışı. Otto Yayınları.
• Günaydın, F. (2017). İmam Hatip Liselerinde Gençlik Soru(n)ları. Din Karşıtı Akımlar ve Deizm. Ensar Neşriyat.
• Gündüz, M. M. (2020). Gelişim Özellikleri Doğrultusunda Gençliğin Din Eğitimi. Şarkiyat, 12(4), 1092-1117.
• Gündüz, T. (2010). Ergenlik Dönemi Din Eğitimi. Tidef.
• Hafızoğlu, Y. (2025). Gençlerde Deizm ve Seküler Yaşam İlişkisi: Tanrı İnancının Dönüşümüne Dair Tespitler ve Öneriler. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 45, 68-66.
• Hökelekli, H. (2008). Din Psikolojisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kalın, İ. (2013). Akıl ve Erdem. Küre Yayınları.
• Kandemir, S. (2022). Lise Öğrencilerinde Ateizm ve Deizm Eğilimi Üzerine Bir Araştırma Konya Örneği [Doktora Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Karaoğlan, A. (2022). Kur’ân’a Göre Erdemli Gençliğin Yetişmesi. Uluslararası 21. Yüzyılda Gençlik ve İnanç Eğilimleri-1- (ss. 289-336). ilâhiyât.
• Kazıcı, Z. (2020). İslam’da Kadın: (Bir Mukayese). İlahiyat Akademi Dergisi, 11, 57-72.
• Kiriş, N. (2008). Tarihsel Olarak Kötülük Problemi ve Çözüm Yolu Olarak Teodise. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 81-96.
• Kirman, M. A. (2019). Yeni Usûllerle İslami Tebliğ ve Temsil. Davet ve Deizm Arasında Gençlik, 129-148.
• Köse, F. B. (2023). Hz. Peygamber ve Kadınlar. Beyan Yayınları.
• Kula, M. N. (2006). Gençlik Döneminde Kimlik ve Din. Dem Yayınları.
• Kulaksızoğlu, A. (1998). Ergenlik Psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Mak Danışmanlık Şirketi. (2017). Türkiye’de Toplumun Dine ve Dini Değerlere Bakışı. Mak Danışmanlık Şirketi.
• Malkoç, M. (2019). Gençliği Dini Değerlerden Uzaklaştıran Sebepler. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 252-268.
• Okumuş, N. K. (2017). Yetersiz Bakiye: Deizm’in Tanrı Tasavvuru ya da Sünnetullah Yasaları ve Deizm İlişkisi Üzerine Bazı Tespitler. Din Karşıtı Çağdaş Akımlar ve Deizm. Ensar Neşriyat.
• Onay, H. (2022). Gençliğin İnanç Evrenine Yönelen Tehditler: Deizm. M. Bozkurt, H. Onay, E. Güzel (Ed.), Gençliğin İnanç Problemleri, Ensar Neşriyat.
• Özdemir, M. (2017). İlahî Adalet ve Kötülük. Diyanet Aylık Dergi, 320, 36-39.
• Öztürk, Y. N. (2015). Tanrı, Akıl ve Ahlaktan Başka Kutsal Tanımayan İnanç: Deizm. Yeni Boyut.
• Peterson, M., Wıllıam, H., Bruce, R., & David, B. (2015). Akıl ve İnanç Din Felsefesine Giriş (R. Acar, Çev.). Küre Yayınları.
• S. Ali Ekber Hüseynî Kal’abehmen. (2022). Şer Meselesi: Din Karşıtı Bir Söylem Olarak Kötülük Problemi ve Eleştirisi. Misbah Dergisi, 18, 155-186.
• Sayan, Y. E., & Günel, M. E. (2022). Son Zamanlarda Gündeme Gelen İnanç Problemlerine Dair Din Eğitimi Açısından Bir Değerlendirme. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 26(3), 1071-1089.
• Taş, N. (2021). İhvân-ı Safâ Gözüyle Kötülük Problemi. KDY Akademi.
• Tuksal, H. Ş. (2020). Kadın Karşıtı Söylemin İslâm Geleneğindeki İzdüşümleri. Kitabiyat Yayınları.
• Yörükoğlu, A. (2007). Gençlik Çağı. Özgür Yayınları.
• Yüce, F. (2016). Din Felsefesinde Kötülük Problemi ve Teodise: Algısal Kötülük Kavramıyla Yeni Bir Perspektif. Felsefe Dünyası, 63, 179-202.