1921 Law of Teskilatı Esasiye “Decentralization in the Context of the Parliamentary Government System and National Sovereignty”

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 15 - 32, 22.06.2021

Barış Kandeğer

Öz

The First National and the 1921 Law of Teskilatı Esasiye have an important place in building a new political regime. Therefore, this study deals with the Organization Act, which was shaped by the idea of national sovereignty and populism during the First Assembly. These issues have been tried to be analyzed from a historical perspective. In this context, the most important discourse that determines the political field and legitimacy of the political actors of the national struggle has been the phenomenon of "national sovereignty". The political power representing the national sovereignty is the “Grand National Assembly”. This assembly gathered the legislative and executive power and built a political regime based on the principle of "union of powers". The “Government of the National Assembly” used the executive power on behalf of the parliament representing the national sovereignty and was responsible to the parliament. Having a pluralistic structure, the Grand National Assembly allowed many social tendencies to be represented in the parliament. In this respect, the deputies, who are the representatives of the environment, adopted a "decentralized" management approach and allowed the 1921 constitution to carry decentralized provisions.

Anahtar Kelimeler

Law of Teskilatı Esasiye, Parliamentary Government System, Populism, National Sovereignty, Decentralization

1921 TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU “MECLİS HÜKÜMETİ SİSTEMİ VE MİLLİ EGEMENLİK BAĞLAMINDA ADEMİ MERKEZİYETÇİLİK”

Öz

Millet Meclisi ve 1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu yeni bir siyasal rejimi inşa eden önemli bir yere sahiptir. Dolayısıyla bu çalışma, Birinci Meclis döneminde milli egemenlik ve halkçılık düşüncesiyle biçimlenen Teşkilatı Esasiye Kanunu’nu ele almaktadır. Tarihsel bir bakış açısıyla bu konular analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, milli mücadelenin siyasal aktörlerinin siyaset alanını ve meşruiyetini zeminini belirleyen en önemli söylem “milli egemenlik” olgusu olmuştur. Milli egemenliği temsil eden siyasal güç ise “Büyük Millet Meclisi’dir. Bu meclis, yasama ve yürütme gücünü kendisinde toplayarak “güçler birliği” ilkesine dayalı bir siyasal rejim inşa etmiştir. “Millet Meclisi Hükümeti” milli egemenliği temsil eden meclis adına yürütme yetkisini kullanmış, meclise karşı sorumlu olmuştur. Büyük Millet Meclisi çoğulcu bir yapıya sahip olarak birçok toplumsal eğilimin mecliste temsil edilmesine imkân vermiştir. Bu açıdan, çevrenin temsilcisi olan mebuslar “ademi merkeziyetçi” bir yönetim yaklaşımını benimsemiş ve 1921 anayasasının ademi merkeziyetçi hükümler taşımasına imkan vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Teşkilatı Esasiye Kanunu, Meclis Hükümeti Sistemi, Milli Egemenlik, Ademi Merkeziyetçilik

Kaynakça

• Abdurrahman E. (2020). Büyük Millet Meclisi’nin Kurucu Meclis Niteliği. Anayasa Yargısı, 37 (1), 33-76.
• Akın, R. (2014). 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun Hukuk Tarihimizdeki Önemi. I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul: On İki levha Yayıncılık, 599- 605.
• Atagenç, A. İ. (2019). Kemalist Halkçılığın Analizi: Yeni Bir Yorum Denemesi. Memleket, Siyaset ve Yönetim, S 32, 53-74.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1997). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, C 1.
• Berkes, N. (2002), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cerideyi Resmiye, Teşkilatı Esasiye Kanunu, 7 Şubat 1337, No.1.
• Doğan, E. (2019). II. Meşrutiyet Döneminden Cumhuriyet’in Kuruluş Yıllarına Halkçılık Fikrinin Gelişimi. İnsan ve İnsan Dergisi, 6 (20), 131-144.
• Eroğlu, H. (1984). Millî Egemenlik İlkesi ve Anayasalarımız. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1(1), 137-163.
• Findley, V. C. (2011). Modern Türkiye Tarihi: İslam, Milliyetçilik ve Modernlik (1789-2007), İstanbul: TİMAŞ Yayınları.
• Gözler, K. (2018). Anayasa Hukukunun Genel Esasları. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Güneş, İ. (2020). Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun (1921 Anayasası’nın) Yapılış Süreci. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (2), 233-256.
• Haspolat, E. (2011). Meşrutiyetin Üç Halkçılığı ve Kemalist Halkçılığa Etkileri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 12 (47), 557-584.
• İlhan T. ve Selim İ. (2003). Cumhuriyetin Harcı: Köktenci Modernitenin Doğuşu. C I, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• İnalcık, H. (2016). Atatürk ve Demokratik Türkiye. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Kabulünün 100. Yılında 1921 TEŞKÎLÂT-I ESÂSÎYE KANUNU Belgeler (2021). Ankara: TBMM Yayınları.
• Kandeğer, B. (2019) “Tanzimattan Cumhuriyete Modern Devlete dair Bir tartışma”, The Journal of Social Science, 3(6), 600-612.
• Kandeğer, B. (2016). Reform Söylemleri Üzerinden Devleti Okumak “İkinci Meşrutiyetten Günümüze. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kayıran, M. ve Metintaş, M. Y. (2017). Türkiye’de Anayasal Gelişme (1876-1924). Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, 1(1), 14-41.
• Keskin, N. (2012). 1920: Bağımsız ve Halka Doğru Yönetim. Açıklamalı Yönetim Zamandizini (1919- 1928), C 1, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını.
• Mardin, Ş. (2006). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nutuk (2015). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Okur, M. (2000). Milli Egemenlik ve Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. Atatürk Dergisi, Cilt 3 (1), 289-304.
• Önen, N. ve Reyhan, C. (2011). Mülkten Ülkeye: Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839-1929). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özbudun, E. (1985). Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin Hukuki Niteliği. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1 (2), 475-503.
• Özdemir, H. (2020). Türkiye’nin Parlamenter Sistemi Tecrübesine Kısa Bir bakış. Bingöl Sosyal Bilimler Dergisi, S 20, 373-400.
• Özden, M. (2006). Türkiye’de Halkçılığın Evrimi (1908-1918). Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (16), 89-100.
• Parla, T. (1991). Türkiye’de Anayasalar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Prens S. (1999). Görüşlerim. (Haz. Ahmet Zeki İzgöer), İstanbul: Buruc Yayınları.
• Soysal, M. (1997). 100 Soruda Anayasa'nın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C 6, İ 1, 29.11.1336: 129.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C 6, İ 1, 14.12.1336: 364.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C 6, İ 1, 14.12.1336: 370.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C 6, İ 1, 14.12.1336: 371.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C 6, İ 1, 14.12.1336: 375.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C 7, İ 1, 29.1.1337: 421.
• Tanör, B. (2014). Osmanlı- Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanör, B. (1977). Mustafa Kemal ve Anayasal Gelişme Dinamiklerimiz. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 43 (1-4), 1977, 383-392.
• Tunaya, T. Z. (1958). TBMM Hükümeti’nin Kuruluşu ve Siyasi Karakteri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, XXIII (3-4), 227-247.
• Yamaç, M. (2020). Türkiye Devleti’nin ilk Anayasası 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (TBMM’nin 100. Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı), 204-220.
• Yazıcı, S. ve Dursunoğlu, İ. (2019). Tarihsel Süreçten Günümüze Meclisin Devlet Yönetimi ve Karar Alma Üzerine Etkisi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (1), 91-111.
• Yıldızhan Y. (1982). Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri: Tevsi-i Mezuniyet ve Tefrik-i Vezaif. İstanbul: Gür-Ay Matbaası.
• Zürcher, E. J. (2004). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.