KENTSEL GÜVENLİK HAKKININ SUNUMUNDA BEKÇİLERİN ROLÜ ve BEKÇİLİK STATÜSÜ İÇİN YENİ İSİM ÖNERİLERİ

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 123 - 148, 23.12.2024

Murat Öztürk , Rüveyda Kızılboğa Özaslan

https://doi.org/10.56400/tarsusiibfdergisi.1529883

Öz

Güvenliğin kentlerdeki uygulaması olan kentsel güvenlik hakkı, önemi artan temel insan haklarındandır. Osmanlı İmparatorluğu’nda yoğun olarak görülen kentsel güvenliğin uygulayıcıları bekçiler, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da etkinliklerini sürdürmüşlerdir. Zamanla azalan bekçilik statüsü, 1990’lı yıllarda durmasına karşın, 2016’da tekrar hatırlanmıştır. Çalışmada, dönemsel ve saptayıcı araştırmalar ile veriler toplanarak metin analizi yapılmıştır. Bekçilerin görevleriyle alakalı resmî kayıtların düzensiz ve yetersiz olması, alanyazında saha çalışmalarının azlığı, bekçiliğin polis ve jandarma teşkilatları arasında belirsiz bir konumda olması çalışmanın sınırlılıklarıdır. Özellikle Anayasa Mahkemesinin 22 Mart 2023 tarihinde verdiği E.2020/59, K.2023/53 kararıyla 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun birden fazla maddenin iptal edilmesi ve son alımın üzerinden uzun süre geçmesi gibi sorunlar nedeniyle bekçilik müessesesinde belirsizliklerin arttığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, çarşı ve mahalle ifadeleriyle kullanılan bekçilik statüsü için ilgili ifadelerin kaldırılarak yerlerine kent bekçisi, kent muhafızı, gece polisi veya polis yardımcısı gibi yeni isimler ve unvanlar önerilerek güncel bir yasal düzenlemenin yapılması gerektiğine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Güvenlik Hakkı, Çarşı ve Mahalle, Bekçilik

The Role Of Watchmen In The Presentation Of The Right To Urban Security and New Name Suggestions For The Watchmanship Status

Öz

The right to urban security, which is the application of security in cities, is one of the fundamental human rights of increasing importance. Watchmen, the enforcers of urban security, who were seen extensively in the Ottoman Empire, continued their activities in the first years of the Republic. The watchmanship status, which is declining over time, although stopped in the 1990s, was recalled again in 2016. In the study, text analysis was performed by collecting data through periodic and descriptive research. The limitations of the study are that official records regarding the duties of watchmen are irregular and insufficient and there are few field studies in the literature. It has been determined that uncertainties have increased in the establishment of watchmanship, especially due to problems such as the cancellation of more than one article of the Law No. 7245 on Bazaar and Neighborhood Watchmen with the decision E.2020/59, K.2023/53 given by the Constitutional Court on March 22, 2023 and the long period of time that has passed since the last staffing. As a result of the study, it was pointed out that the relevant expressions for the watchmanship status used with the expressions of bazaar and neighborhood should be removed and new names and titles such as city watchman, city guard, night police and police assistant should be proposed and an updated legal regulation should be made.

Anahtar Kelimeler

the Right to Urban Security, Bazaar and Neighborhood, Watchmanship

Kaynakça

• Abdülaziz Bey. (2023). Osmanlı âdet, merasim ve tabirleri: âdât ve merâsim-i kadîme, tabîrât ve muâmelât-ı kavmiyye-i osmâniyye. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aksungur, A. B. (2018). Türk idare geleneğinde yerel güvenlik: Mmahalle bekçilerine dair bir inceleme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tTezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aliağaoğlu, A. ve Uğur, A. (2021). Kentlerde suç ve suça iten sebepler, suçla ilgili teorik çalışmalar. Doğu Coğrafya Dergisi, 26(45), 37-54.
• Altınışık, H. U. (2023). Kent ve suç ilişkisi üzerinde bir değerlendirme. Adli Bilimler ve Suç Araştırmaları Dergisi, 5(5)(1), 37-50.
• Anadolu Ajansı. (2024, 15 Şubat). “İstanbul'da 34 bin 783 elektrikli scooter için izin verildi”. Anadolu Ajansı. 15.02.2024. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/istanbulda-34-bin-783-elektrikli-scooter-icin-izin-verildi/3138680 (Erişim Tarihi: 7 Ekim 2024).
• Anayasa Mahkemesi. 22/3/2023, E.2020/59, K.2023/53.
• Anayasa Mahkemesi. 26/10/1965, E.1965/25, K.1965/57.
• Atar, F. (1975). İslam adliye teşkilatının ortaya çıkışı ve işleyişi. (Yayımlanmamış dDoktora tTezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Ayta, F. ve Şen, M. (2023). Türkiye’de kadın istihdamının genel görünümü: istihdamın artırılması kapsamında seçilmiş ülke örnekleri. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 9(2), 421-454.
• Azcan, İ. (2014). Toplum destekli polislikte yeni bir model: çarşı ve mahalle bekçileri. Çağın Polis Dergisi, Blog yazısı. https://www.caginpolisi.com.tr/toplum-destekli-polislikte-yeni-bir-model/ (Erişim tarihi: 7 Ekim 2024).
• Çalışkan, A. (2021). Bekçilerin toplumsal rolleri: savunulabilir mekân teorisinden hareketle medya temsilleri üzerine bir değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 20-36.
• Çobanoğlu, Ş. A. ve Bek, A. (2019). Çarşı ve mahallelerde yardımcı genel kolluk hizmeti olarak bekçilik. 13. Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumu, 1-14.
• Dikici, A. (2011). Milli şef dönemi iç güvenlik anlayışı ve Türk polisi. Journal of Atatürk Research Center, 80, 389-460.
• Doğan, C. (2019). Eski İstanbul’da mahalle bekçisi ve II. Meşrutiyet’te bekçi teşkilatının düzenlenmesi bağlamında mahalle bekçileri nizamnamesi (1908-1918). Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 6(14), 257-273.
• Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı şehrindeki mahallenin işlev ve nitelikleri üzerine. Osmanlı Araştırmaları IV. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Ertan, K. A. ve Ertan, B. (2013). Kentli hakları: kent ve insan hakları bağlamında kentsel hizmetlere erişim hakkı. Berk, S. K. ve Semerci, P. U. (Ed.). Kentsel dönüşüm ve insan hakları içinde (ss. 45-72). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Felek, B. (1981, 28 Haziran). Osmanlı devrinde bir Türk mahallesi anatomisi. Milliyet Aktüalite, Köşe yazısı. Alınan yer https://core.ac.uk/reader/80953543 (Erişim tarihi: 7 Ekim 2024).
• Fransa İçişleri ve Yurtdışı Bakanlığı, (2024). Ulusal Polis. https://www.interieur.gouv.fr/ministere/police-nationale (Erişim Tarihi: 7 Ekim 2024).
• Gaines, L. K. ve Kappeler, V. E. (2011). Policing in America. (7. Baskı). ABD: Anderson Publishing.
• Işık, R. (2015). Toplumsal ve dinsel değerlerdeki azalma ile birlikte suç korkusundaki artış. Solak. A. ve Solak Ö. (Ed.). Gündelik hayat sosyolojisi açısından suç ve suç korkusu içinde (ss. 461-474) Ankara: Hegem Vakfı Yayınları.
• İçişleri Bakanlığı (2019). Çarşı ve mahalle bekçiliği saha araştırması. İç Güvenlik Stratejileri Dairesi Başkanlığı: Ankara.
• Kaboğlu, İ. Ö. (1998). Özgürlükler hukuku: insan haklarının hukuksal yapısı. İstanbul: Afa Yayıncılık.
• Kalabalık, H. (2016). İnsan hakları ve kamu özgürlükleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Karasu, M. A. (2012). Kent ve suç üzerine kavramsal bir çerçeve. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(2), 175-193.
• Kaypak, Ş. (2013). Kentsel güvenlik açısından mahallenin önemi. KAYSEM–8 Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar Bildiri Kitabı. 11-12.
• Kemal, O. (2015). Murtaza. (23. Baskı). İstanbul: Everest Yayınları.
• Kızılboğa Özaslan, R. (2020). Depremlere dirençli güvenlik hakkımız. Özkaya, Ö. (Ed.). Farklı Açılımlarla İnsan Hakları ve Güvenlik içinde (ss. 247-277) Ankara: Adalet Yayınevi.
• Koçu, R. E. (2023). Tarihte İstanbul esnafı. (4. Baskı). İstanbul: Doğan Kitap.
• Lefebvre, H. (2022). Şehir hakkı. (5. Baskı). (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Levy, N. (2008). Yakından korunan düzen: Abdülhamid devrinden İkinci Meşrutiyet dönemine bekçi örneği. Levy, N. ve Toumarkine, A. (Ed.). Osmanlı’da asayiş, suç ve ceza içinde (ss. 135-145) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Nitas, K. (2003). Fransa yönetim sistemi. Nitas, K. (Ed.). 21. yüzyılda yönetim içinde (ss. 229-329) Ankara: Türk İdari Araştırmalar Vakfı.
• Özcan, A. (1991). Asesbaşı. İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 3, ss. 464), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
• Özcan, A. (2013). Zaptiye. İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 44, ss. 128-130) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
• Özkaya, Ö. (2020). Devlet olgusu üzerine bir değerlendirme. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 8(16), 317-352.
• Palabıyık, M. H. (2005). İslam’ın ilk yıllarında emniyet ve asayiş işleri. İstem, 3(6), 147–175.
• Polis Akademisi Başkanlığı (2019). Güvenliğin kurumsal yönetiminde destekleyici polislik: bekçilik örneği. İrdem, İ., Öztürk, E. ve Akıncıoğlu, N. U. (Ed.). Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
• Polis Akademisi Başkanlığı. (2024, 3 Ekim). “Çarşı ve mahalle bekçiliği temel ve hazırlayıcı eğitimini almamış olan adayların dikkatine”. Polis Akademisi Başkanlığı. 03.10.2024. https://pa.edu.tr/duyuru/carsi-ve-mahalle-bekciligi-temel-ve-hazirlayici-egitimini-almamis-olan-adaylarin-dikkatine-13813 (Erişim Tarihi: 7 Ekim 2024).
• Sakaoğlu, N. (1993). Âmin alayı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (Cilt: 1, ss. 245), İstanbul: Kültür Bakanlığı Tarih Vakfı.
• Savaşkan, O. (2022). Kentsel hakların insan hakları sınıflandırması içindeki yeri. Kızılboğa Özaslan, R. (Ed.). Kentli hakları içinde (ss. 15-45) Ankara: Adalet Yayınevi.
• Sezal, İ. (1992). Şehirleşme. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Sipahi, E. B. (2016). Suç korkusu: Türkiye kentlerinde bir alan araştırması. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Şahin, E. (2018). Çarşı ve mahalle bekçileri. Ankara: Türk Polis Teşkilatı.
• Şenel, M. ve Şenel, A. T. (2018). Devlet genel güvenliği ve polis. (2. Baskı), Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
• Şimşek, İ. (1994). Bekçiler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (Cilt: 2, ss. 125-126), İstanbul: Kültür Bakanlığı Tarih Vakfı.
• Tekeli, İ. (2011). Kent, kentli hakları, kentleşme ve kentsel dönüşüm yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684 (Erişim tarihi: 7 Ekim 2024).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023). İşgücü İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2023-53521 (Erişim Tarihi: 7 Ekim 2024).
• Ulu, A. ve Karakoç, İ. (2004). Kentsel değişimin kent kimliğine etkisi. Planlama, 3(2), 59-66.
• 1914 tarihli Çarşı ve Mahalle Bekçileri Hakkında Muvakkat Kanun.
• 14 Temmuz 1965 tarih ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu.
• 14 Temmuz 1966 tarih ve 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu.
• 10 Temmuz 2004 tarih ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu.
• 3 Temmuz 2005 tarih ve 5393 sayılı Belediye Kanunu.
• 11 Haziran 2020 tarih ve 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu.
• 14 Nisan 2021 tarihli Elektrikli Skuter Yönetmeliği.
• 15 Nisan 2021 tarih Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği.
• 24 Nisan 2008 tarih ve 5757 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu, Devlet Memurları Kanunu ve Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.