The Relationship between State of Bani Ahmar and State of Marinides

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 803 - 836, 31.12.2019

Kadir Türkmen Adnan Adıgüzel

Öz

The Muslims maintained their political existence in
Andalusia from the early 8th century until 897/1492. After the fall of the
Andalusian Umayyad State in 422/1031, the first state of the Muslims in the
Iberian Peninsula, many city states were established. In the late 5th/11th
century these small city-states called Muluk al-Tawaif (Party-Kings) were faced
with the danger of fall in the face of Christian forces. They turned for
assistance to the Murabites in Maghreb who were of Berber origin. Thanks to the
assitance supplied by the Maghreb, the rule of the Murabites began in Andalusia
in 483/1090, followed by the Almohads’ rule after 541/1147. Following the fall
of the state of Almohads in the early 7th/13th, another period of Muluk
al-Tawaif (Party-Kings) arose and within a short time, the states collapsed
except for Bani Ahmar (Nasrids or Granada Sultanate). This state managed to survive
for nearly two and half centuries. During this period, it had contacts with
other states in different ways. One of the states which the Granada Sultanate
was most often in contact with was the Marinides State in the Maghreb, south of
the Strait of Gibraltar. This state, which was one of the successors of the
Almohads, saw itself as heir to them in terms of the Andalusian jihad. In the
ongoing struggle against the Christian forces in Andalusia, the Marinids and Bani Ahmar were generally in cooperation. These
two states, which were the successors of the Almohads, also had common features
in terms of religion, language, culture and lineage. The relations that started
primarily on military grounds for defense purposes were not limited to this,
but continued to be maintained with interactions in different fields. In the
present study, various relations and interactions between Bani Ahmar and
Marinides state will be dealth with.

Anahtar Kelimeler

Andalusia, Bani Ahmar

Gırnata Benî Ahmer Devleti ile Merînîler Devleti Arasındaki İlişkiler

Öz

Müslümanlar
8. yüzyılın başlarından 897/1492’e kadar Endülüs’te siyasî varlıklarını devam
ettirmişlerdir. İber Yarımadası’ndaki Müslümanların ilk devleti olan Endülüs
Emevî Devleti'nin 422/1031’de yıkılmasından sonra, çok sayıda şehir devleti
kurulmuştur. Mülûku't-tavâif denilen bu küçük şehir devletleri, 5/11. yüzyıl
sonlarında Hıristiyan güçler karşısında zaman zaman yok olma tehlikesi
yaşamışlardır. Bu durum karşısında Mağrib'teki Berberî asıllı Murâbıtlardan
yardım istemişlerdir. Mağrib’ten gelen yardımlar sonucunda Endülüs’te 483/1090
yılından itibaren Murâbıtlar, ardından 541/1147'den sonra da Muvahhidler
hâkimiyeti başlamıştır. Muvahhidlerin 7/13. yüzyıl başlarında yıkılmasıyla
Endülüs’te yeniden Mülûku’t-tavâif dönemi ortaya çıkmış ve kısa zaman
içerisinde Benî Ahmer (Nasrîler veya Gırnâta Sultanlığı) dışındaki devletler
yok olmuştur. Bu devlet, yaklaşık iki buçuk asırlık dönem boyunca ayakta
kalmayı başarmıştır. Bu dönem boyunca da diğer devletlerle farklı yönlerden
temaslarda bulunmuştur. Gırnâta Sultanlığı’nın en yoğun ilişki içerisinde
bulunduğu devletlerden biri de, Mağrib’te, Cebelitârık Boğazı’nın güneyinde yer
alan Merînîler Devleti olmuştur. Muvahhidlerin haleflerinden olan bu devlet,
kendisini Endülüs cihadı açısından da onların varisi olarak görmüştür.
Endülüs’te Hıristiyan güçlere karşı devam eden mücadelede de Merînîler ve Benî
Ahmer genellikle işbirliği içinde olmuşlardır. Muvahhidlerin ardılı olan bu iki
devlet, din, dil, kültür, soy olarak da ortak özelliklere sahiptiler. Öncelikle
savunma amaçlı askerî zeminde başlayan ilişkiler, bununla sınırlı kalmamış,
farklı alanlarda etkileşimlerle devam etmiştir. Bu çalışmada Benî Ahmer ve
Merînîler devleti arasındaki çeşitli ilişkiler ve etkileşimler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Beni Ahmer, meriniler

Kaynakça

• Adıgüzel, Adnan. Mağrib Medeniyetinin Zirvesi Muvahhidler: Kuruluş Dö-nemi, Ankara: Araştırma Yayınları, 2011.
• Adıgüzel, Adnan. “Mağrib ve Endülüs’ü Birleştiren Lider Yusuf b. Taşfîn”. İstem 32 (2018): 231-257.
• Alkaç, Tevabil. Gırnâta Benî Ahmer Devleti, I. Yusuf Dönemi (1333-1354). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2014.
• Aksoy, Hasan. “Eski Türk Edebiyatı’nda Mevlidler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (2007): Cilt 5, Sayı 9, 323-332.
• Arslan, Şekip. Hülâsatu târîhi’l-Endelüs. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât, 1403/1983.
• Atçeken, İsmail Hakkı. “Puvatya (Balâtu’ş-Şühedâ) Savaşı ve Etkileri Üzerine Bir Araştırma”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1999): 243-263.
• Bekrî, Ebû Abdullah b. Abdülaziz b. Muhammed. el-Mesâlik ve’l-memâlik. Thk. Cemal Talbe. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Da’vetü’l-Hak. “Abdülhâdî et-Tâzî, Limâzâ ‘îdu’l-mevlidi’n-nebevî fi’l-ğarbi’l-İslâmî ve’l-esbâbü’l-letî kânet verâe inşâihi”. Sayı: 277. Erişim: 26 Mart 2019, http://www.habous.gov.ma/daouat-alhaq/item/6549.
• Da’vetü’l-Hak. “Muhammed Kemal Şebâne, el-Müdünü’s-sekâfiyyetü’l-İslâmiyye: Fâs”. Sayı: 253. Erişim: 18 Mart 2019, http://www.habous.gov.ma/daouat-alhaq/item/6549.
• Devserî, Ahmed Sani. el-Hayâtü’l-ictimaiyye fi Gırnâta fi asri Devleti Beni’l-Ahmer. Abu Dabi: el-Mücme’u’s-Sekafî, 2004.
• Düzgün, Osman. “Endülüs’te Ortaya Çıkan Bir Şiir Türü: Muvaşşaha”. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongre Bildirileri (10-15 Eylül 2007, Ankara). Doğubilim Çalışmaları. Ed. Zeki Dilek vd. Ankara: Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 2009.
• el-‘Îd, Bekrî. el-Alâkâtü’s-sekâfiyye beyne’l-Endelüs ve’l-Mağrib beyne’l-karn 7-9/13-15. Yüksek Lisans Tezi, Câmi’atü’l-Akîd el-Hâc, 2015.
• eş-Şek’a, Mustafa. el-Mağrib ve’l-Endelüs. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî; Lüb-nan: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1987.
• Eşbâh, Yusuf, Târîhu’l-Endelüs fî ahdi’l-Murâbıtîn ve’l-Muvahhidîn. Trc. Muhammed Abdullah İnan. 2. Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2002.
• Fuâd, Hilâl. Huttatu meşîhati’l-ğuzât. Yüksek Lisans Tezi, Kosantîne Mentouri Üniversitesi, 2009.
• Haccî, Abdurrahman Ali. İslamî Fetihten Gırnâta’nın Düşüşüne Kadar Endülüs Tarihi. Trc. Kadir Kınar. 1. Baskı. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2017.
• Hamevî, Yâkut b. Abdullah. Mu’cemu’l-buldân, 7 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sâdır, 1977.
• Harekât, İbrahim el-Mağrib abre’t-Târîh. 3 Cilt. Dâru’l-Beydâ: Dâru’r-Reşâdi’l-Hadîse, 2000.
• Harîrî, Muhammed İsa. Târîhu’l-Mağribi’l-İslâmî ve’l-Endelüs fi’l-asri’l-Merînî. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 1987.
• Himyerî, Muahmmed b. Abdülmün’im. er-Ravdu’l-mi’târ fî haberi’l-aktâr. Thk. İhsan Abbas. 2. Baskı. Lübnan: Mektebet’ü-Lübnân, 1984.
• Irwing, Washington. Ahbâru sükûti Gırnâta. Trc. Hânî Yahya Nasrî. Beyrut: Müessesetü’l-İntişâri’l-Ârabî, 2000.
• İbn Battûta, Ebû Abdullah Muhammed b. Abduulah et-Tancî. Tuhfetü’n-nüzzâr fî garâibi’l-emsâr ve acâibi’l-esfâr. Thk. Muhammed Abdülmün’im el-Aryân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Ulûm, 1987.
• İbn Ebî Zer’, Ali el-Fâsî. ez-Zehîretü’s-seniyye fi’t-târîhi’d-Devleti’l-Merîniyye. Rabat: Dâru’l-Mansûr, 1972.
• İbn Ebî Zer’. Ali el-Fâsî. el-Enîsü’l-mudrib bi ravdi’l-kırtâs fî ahbâri mülûki’l-Mağrib ve tarihu medîneti Fâs. Rabât: Dâru’l-Mensûr, 1972.
• İbn Haldun Abdurrahman b. Muhammed. et-Ta’rîf bi İbn Haldûn ve rihletuhû ğarben ve şarken. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1979.
• İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed. Kitâbu’l-İber ve dîvânü’l-mübtede’ ve’l-haber fî eyyâmi’l-Arab ve’l-acem ve’l-Berber ve men âsarahum min zevi’s-sultâni’l-ekber. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
• İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed. Mukaddime. Thk. Ahmed Câr. Kahire: Dâru’l-Gadi’l-Cedîd, 2016.
• İbn İzârî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed el-Merrâküşî. el-Beyânu’l-muğrib fî ihtisâri ahbâri mülûki’l-Endelüs ve’l-Mağrib, 4 Cilt. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2013.
• İbn Merzûk, Muhammed et-Tilemsânî. el-Müsnedü’s-sahîhu’l-hasen fî maâsiri ve mehâsini mevlânâ Ebi’l-Hasen. Thk. Maria Jesus. Cezayir: eş-Şeriketü’l-Vataniyye, 1981.
• İbnü’l-Ahmer, Ebu’l-Velîd İsmail b. Yusuf el-Gırnâtî. Ravdatü’n-nisrîn fî Devleti Benî Merîn, Rabat: el-Matbaa’tü’l-Mülkiyye, 1962.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen İzzeddin Ali. el-Kâmil fi’t-târîh. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İbnü’l-Kâdî, Ebu’l-Abbas Ahmed b Muhammed el-Miknâsî. Cezvetü’l-iktibâs fî zikri men halle mine’l-a’lâm medînete Fâs, 2 Cilt. Rabat: Dâru’l-Mansûr, 1973.
• İbnü'l-Hatîb, Ebû Abdullah Lisânüddîn Muhammed b. Abdullah. A’mâlü’l-a’lâm fî men bûyia kable’l-ihtilâm min mülûki’l-İslâm. Thk. Seyyid Kesrevî Hasan. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2003.
• İbnü'l-Hatîb, Ebû Abdullah Lisânüddîn Muhammed b. Abdullah. el-İhâta fî ahbâri Gırnâta. 5 Cilt. Cezayir: Dâru’l-Emel, 2009.
• İbnü'l-Hatîb, Ebû Abdullah Lisânüddîn Muhammed b. Abdullah. el-Lemhatü’l-bedriyye fi’d-Devleti’n-Nasriyye. Thk. Muhammed Mesud Cibrân. Trablusgarp: Dâru’l-Medâri’l-İslâmî, 2009.
• İbnü'l-Hatîb, Ebû Abdullah Lisânüddîn Muhammed b. Abdullah. Reyhânetü’l-küttâb ve nüc’atü’l-müntâb. Thk. Muhammed Abdullah İnan. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1981.
• İbnü'l-Hatîb, Ebû Abdullah. Lisânüddîn Muhammed b. Abdullah Künâsetü’d-dükkân ba’de intikâli’s-sükkân. Thk. Muhammed Kemal Şebâne. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, b.y. İmamüddin, Muhammed. Endülüs Siyasi Tarihi. Trc. Yusuf Yazar. Ankara: Rehber Yayınları, 1990.
• İnân, Muhammed Abdullah. Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs –el-asru’r-râbi’- nihâyetü’l-Endelüs. 4. Baskı Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1317/1997.
• İnan, Muhammed Abdullah. Devletü’l-İslâm fî’l-Endelüs-el-asru’s-sâlis – asru’l-Murâbıtîn ve’l-Muvahhidîn fî’l-Mağrib ve’l-Endelüs. 1. Kısım. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1990.
• Kalkâşendî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ali. Subhu’l-a’şâ fî sınâati’l-inşâ. 14 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1922.
• Kennedy, Hugh. Endülüs, Müslüman İspanya ve Portekiz’in Siyasi Tarihi. Trc. Ayşenur Demir. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019.
• Le Tourneau, Roger. Fâs fî asri Benî Merîn. Trc. Nikola Zeyyâde. Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1967.
• Makar, Muhammed. el-Libâsü’l-Mağribî min bidâyeti’d-Devleti’l-Merînîyye ile’l-asri’s-Sa’dî. Rabat: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1427/2006.
• Makkârî, Şihâbüddin Ahmed b. Muhammed et-Tilemsânî. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endelüsi’r-ratîb. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• Menûnî, Muhammed. Varakât an hadârati’l-Merîniyyîn. Dâru’l-Beydâ: Mat-ba’atü’n-Necâhi’l-Cedîde, 2000.
• Müellifi Meçhul. Nübzetü’l-asr fî ahbâri mülûki Benî Nasr. Thk. Ferîd el-Bustânî. Titvân: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1940.
• Nâsırî (Selâvî), Ebu’l-Abbas Ahmed b. Hâlid. el-İstiksâ li ahbâri düveli’l-Mağribi’l-Aksâ, 8 Cilt. Dâru’l-Beydâ: Dâru’l-Kitâb, 1955.
• Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları Kültür ve Medeniyet. Ankara: TDV Yayınları, 2016.
• Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları Siyasi Tarih. Ankara: TDV Yayınları, 2016.
• Özdemir, Mehmet. “Muvahhidler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31: 410-412. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Özel, Ahmet. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 475-479. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Parlak, Nizamettin. Endülüs’ün Çöküşü –Benî Ahmer’de Darbeler ve İsyanlar-. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2014.
• Parlak, Nizamettin. Lisânüddîn İbnü’l-Hatîb’in Siyasî Kişiliği ve Tarihçiliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2012.
• Qiyas, Şükürov. Benî Ahmer Devleti (1232-1492). Doktora Tezi, Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2008.
• Razûk, Muhammed. Dirâsât fî târîhi’l-Mağrib. Dâru’l-Beydâ: İfrîkiyye eş-Şark, 1991.
• Razûk, Muhammed. el-Endelüsiyyûn ve hicrâtühüm ile’l-Mağrib zılâle’l-karneyn 16-17. 3. Baskı. Rabat: Efrîkiyye eş-Şark, 1998.
• Salim, Abdülaziz. Târîhu medîneti el-Meriyye el-İslâmiyye. İskenderiye: Müessesetü Şebâbi’l-Câmia, 1984.
• Sercânî, Râğıb. Kıssatü’l-Endelüs. 2 Cilt. Kahire: Müessesetü İkra, 2011.
• Tamdoğan, Zehra Gözütok. “Merînîler Dönemi (592-869/1196-1465) Sosyo-Kültürel ve İktisadî Hayat”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2014.
• Tûhî, Ahmed Muhammed. el-Mezâhiru’l-hadâra fi’l-Endelüs fî asri Beni’l-Ahmer. İskenderiye: Müessesetü Şebâbi’l-Câmi’a, 1997.
• Ubûdî, Câsim. “Ganî-Billâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13: 349. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Venşerîsî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahya et-Tilemsâni. Mi’yâru’l-mu’rib ve’l-câmi’u’l-Mağrib an fetâvâ ehli İfrîkiyye ve’l-Endelüs ve’l-Mağrib. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mağribi’l-İslâmî, 1981.
• Vezzân, Hasan b. Muhammed el-Fâsî. Vasfu İfrîkiyyâ. Trc. Muhammed Haccî, Muhammed el-Ahdar. 2 Cilt. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, 1983.
• Yiğit, İsmail. Endülüs ve Kuzey Afrika Devletleri. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2017.