The Problem of Adequacy for The Examples Set Forth on The İssue of “Carrying The Absolute to The Restricted” in The Contemporary Methodology of İslamic Jurisprudence Books

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 821 - 852, 31.12.2020

Nizamettin Karataş

https://doi.org/10.47424/tasavvur.791662

Öz

The issue of absolute (mutlaq) and restricted (muqayyad) words is one of the important topics of Islamic law and both word has examined deeply in sections about words(alfaz). Although the subject seems to be explained sufficiently in method books of Islamic jurisprudence as in every theoretical issue, it also contains sides open to different evaluations. These two words are dealt with especially around the attribution of absolute into conditional. The examples given by the scholars of method on this subject are also important. Examining these examples will also contribute to a better understanding of and absolute (mutlaq) and restricted (muqayyad) words. In this article, first of all, the definition and nature of absolute and restricted words and its relation with other issues of fiqh method will be discussed.
Especially the rule of; although the reason for the absolute and restriction is one, if the provisions are different won’t be attributed of the absolute word to the restricted Word. It is treated according to the situation with both of them whether absolute or restricted Word, will be examined. And will be discussed that the examples given are unsatisfactory. It will be evaluated how this subject, which is dealt with in contemporary fiqh method books, is explained in classical works and different examples will be offered.

Anahtar Kelimeler

Methodology of Islamic jurisprudence, Absolute word, Restricted word, Attribution, Examples of attribution

Modern Fıkıh Usûlü Kitaplarında Mutlakın Mukayyete Hamli Meselesinde Gösterilen Bazı Örneklerin Yeterliliği Sorunu

Öz

Mutlak ve mukayyet konusu fıkıh usûlünün lafız bahislerinde ele alınıp derinlemesine incelenen başlıklardan biridir. Konu her ne kadar fıkıh usûlü kitaplarında yeterince açıklanmış gözükse de her teorik meselede olduğu üzere farklı değerlendirmelere açık taraflar da ihtiva etmektedir. Bu iki lafız özellikle mutlakın mukayyede hamli etrafında ele alınmıştır. Usûlcülerin bu konuda verdiği örnekler ayrıca önemlidir. Bu örneklerin incelenmesi mutlak ve mukayyet lafızların daha iyi anlaşılmasına da katkı sağlayacaktır. Bu makalede öncelikle mutlak ve mukayyet lafızların tanımı, mahiyeti ve fıkıh usûlünün diğer konuları ile münasebeti verildikten sonra mutlakın mukayyede hamli ele alınacak ve özellikle; “ıtlak ve takyidin sebebi bir olmakla beraber hükümleri farklı olursa mutlak mukayyede haml edilmez, mutlakla ıtlakı mukayyetle de takyidi üzere amel edilir”, kuralı için verilen örneklerin tatmin edici olmadığı tartışılacaktır. Günümüz fıkıh usûlü kitaplarında ele alınan bu konunun klasik eserlerde nasıl açıklandığı değerlendirilecek ve farklı örnekler teklif edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh usulü, Mutlak, Mukayyet, Haml, Haml Örnekleri

Kaynakça

• Abdulkadir Eligül. İslam Hukuk Metodolojisinde Âm ve Mutlak Kavramları. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Abdülkerim Zeydan. Fıkıh Usulü. çev. Ruhi Özcan. İstanbul: İfav Yayınları, 1993. Basım, ts.
• Abdüsselam Arı, Mürteza Bedir, vd. Fıkıh Usulü. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi İlahiyat Lisans Programı PDF, ts.
• Ahmed b. Hüseyin, el-Beyhaki. es-Sünenu’l-Kübra. ed. M. Abdulkadir Atâ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Ahmed İbn İmad, el- Akfehsi. Def’ul ilbas an vehmi’l-vesvas. ed. Muhammmed Faris veMüs’ad Abdulhamid es- Sa’dini. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-İlmiyyye, 1995.
• Ali b. Muhammed, el Âmidî - Abdürrezzak Afifi. El-İhkâm fî usuli’l-ahkâm. 4 Cilt. Riyad: Daru’s-semi’i, 1. Basım, 2003.
• Ali Halil İsa, Adîle. Davâbitu hamli’l-mutlak ale’l-mukayyed inde’l-usuliyyîn ve eseru zalike ale’l-ahkami’ş- şeri’yye. Nablus, Filistin: Câmiatü’n-necâh el-vataniyye Külliyyetü’d-dirâsâti’l-ulyâ, 2010.
• Atar, Fahrettin. Fıkıh Usulü. İstanbul: İfav Yayınları, 1992.
• Bayram Demir. “Naslarda Yer Alan Lafizlar Arasi İli̇şki̇ Açisindan Fikih Usulünde Mutlak-Mukayyed”. Bildiri program adı: Uluslararası Din Bilimleri Çalıştayı, Iğdır Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Bennani, Abdurrahman b. Câdullah el-. Hâşiyetü’l-Bennânî alâ Cem’i’l-cevâmi’. thk. Abdurrahman eş-Şirbini. 2 Cilt. Dâru’l-fikr, 1982.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslamiyye ve ıstılahat-ı fıkhiyye kamusu. İstanbul: Bilmen yayınevi, 1988.
• Cemâleddîn Abdürrahîm b. el-Hasen, el-İsnevî. Nihayetü’s-sul fî şerhi Minhaci’l-vüsul. Beyrut : Âlemü’l-Kütüb, ts.
• Ebü’l-Yüsr Muhammed b Muhammed b Hüseyin, el-Pezdevî. Ma’rifetü’l-huceci’ş-şer’iyye. thk. Abdulkadir b. Yasin el-Hatib. Beyrut: Müessetü’r-risale, 1999.
• Efendi, Büyük Ali Haydar. Usul-i fıkıh dersleri. İstanbul : Üçdal Neşriyat, 1966.
• Emir Padişah. Teysiru’t-Tahrir. Mısır: Matbaatu Mustafa el- Babi el-Halebî, 1932.
• Erturhan, Sabri. Fıkıh Usulüne Giriş. Sivas: Asitan yayınları, 2014.
• Ferhat Koca. “Mutlak”. Türkiye Diyanet vakfı. xxxı/402-405. İstanbul: TDV, 2006.
• Hamed b. Hamdi es-Saidi. el-Mutlak ve’l-mukayyed. Medine, 2003.
• Hudarî Bey. Usûlü’l-fıkh. Mısır : el-Mektebetü’t-Ticareti’l-Kübra, 1969.
• İbnü’l-Hâcib. Muhtasar. 2 Cilt. Beyrut, 1983.
• İbnü’l-Hümam, Kemâleddin Muhammed b Abdülvahid b Abdülhamid. et-Tahrir fî usuli’l-fıkh. Kahire : Mustafa el-Babi el-Halebi, 1932.
• Îcî, Adudüddin el-. Şerhu Muhtasari’l-Müntehâ’l-Usûl. ed. Muhammed Hasan İsmail. Beyrut: Darü’l-kütüb’il- ilmiyye, 2004.
• İsfehani, Şemseddin el-. Beyanü’l-Muhtasar Şerhu Muhtasari İbnü’l- Hacib. thk. Muhammed Mazhar Bekka. 3 Cilt. Cidde: Camiatü ümmü’l kura, 1986.
• Kahraman, Abdullah. Fıkıh Usulü : Giriş - Deliller - Hükümler - Hüküm Çıkarma Yöntemleri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
• Karafi, Şehabeddin Ahmed b İdris el-. el-İkdü’l-manzum fî’l-husus ve’l-umum. ed. Ahmed el-Hatem Abdullah. 2 Cilt. Darü’l-kütüb,el-Mektebetü’l-Mekkiye, 1999.
• Karaman, Hayreddin. Fıkıh Usulü. İstanbul: Ensar Yayınları, 2013.
• Koca, Ferhat. İslam Hukuk Metodolojisinde Tahsis. İstanbul: İsam Yayınları, 2012.
• Koçak, Muhsin vd. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 6. Basım, 2020.
• Koşum, Adnan. Fıkıh Usulü el Kitabı. ed. Talip Türcan. Ankara: Grafiker, 2019.
• Leknevi, Abdülali Muhammed b Nizameddin Muhammed Sehalevi el-Ensârî. Fevatihü’r-rahamut bi-şerhi Müsellemi’s-sübut. thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 2 Cilt. Beyrut : Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Molla Hüsrev. Mir’atü’l-usul şerh-i Mirkati’l-vüsul. Dersaâdet : Şirket-i Sahafiye-i Osmaniye, 1321.
• Muhammed Ebu Zehra. İslam Hukuku Metodolojisi : Fıkıh Usulü. çev. Abdulkadir Şener. Ankara: Fecr Yayınevi, 1997. Basım, ts.
• Muhammed Süleyman el-Aşkar. el-Vadıh fî usûli’l- fıkh. Kuveyt: Dâru’s-selefiyye, 1984.
• Muharrem Yılmaz ve Şükrü Ayran. Fıkıh Usulü I-II. ed. Mehmet Erdem ve Zuhal Dağ. İstanbul: Lisans yayınları, 2019.
• Murat Sarı. Fıkıh Usûlünde Mutlak ve Mukayyed. Iğdır: Iğdır Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Mustafa Hayta. “Fıkıh Usûlünde Bir Bütüncül Okuma Yöntemi: Mutlakın Mukayyede Hamli ve Fıkhî İhtilaflardaki Rolü”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat fakültesi dergisi 16/2 (2016), 143-170.
• Osman Şahin. “İslam Hukuk Metodolojisinde Mutlak ve Mukayyet”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 26 (2015), 11-37.
• Rifat Uslu. “İslam Fıkıh Usulünde Mutlak’ın Mukayyed’e Hamli” 10/54 (2017), 1039-1043.
• Sava Paşa. İslam hukuku nazariyatı hakkında bir etüt. Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017.
• Şakir el-Hanbelî. Fıkıh Usulü. çev. Mustafa Yıldırım. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2010.
• Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ahmed, es-Serahsî. el-Usûl. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efganî. 3 Cilt. Haydarabad,Dekkan: Lecnetu İhya-i Mearifi’n-Numaniyye, ts.
• Şevkani, Ebû Abdullah Muhammed b Ali b Muhammed el-Havlani. İrşadü’l-fuhul ila tahkiki’l-hak min ilmi’l-usul. 2 Cilt. Daru’l-kitabi’l-Arabi, 1999.
• Şîrâzî, Ebû İshak eş-. Şerhu’l-Lüm’a. ed. Abdülmecid Türkî. Beyrut, 1987.
• Vehbe Zuhaylî. el-Vecîz fî usûli’l- fıkh. Dımaşk: Daru’l-Fikr, 1999.
• Vehbe Zuhaylî. Usûlü’l- fıkhi’l-İslâmî. Dımaşk: Dârü’l-fikr, 1986.
• Zekiyüddin Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları (Fıkıh Usulü). çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV, 2018.
• Zerkeşi, Bedrüddin Abdullah ez-. Bahru’l Muhît. thk. Abdulkadir Abdullah El’ânî. 6 Cilt. Kuveyt: Daru’s-safve, 1992.
• Zeyla’î, Cemalüddin Abdullah b. Yusuf. Nasbu’r-râye li-tahrîci ehâdîs’l-hidâye. 2 Cilt. Beyrut, 1997.