On the Importance of Benefiting from the Possibilities of Literature for an Effective Sermon - Specific to Ibn al-Jawzī 's Work Named al-Mudhish-

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 1029 - 1058, 31.12.2022

Adnan Arslan

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1171090

Öz

The spread of Islam to a wide geography in a short time had an effect on the activities of notification and invitation rather than military success. While Muslims invite communities that have not yet converted to Islam, on the other hand, they have taken care to keep the Muslim community alive with sermons and guidance by not neglecting their own internal reforms. They encouraged people who are well-equipped in terms of religious knowledge and inclined to oratory to bring religious love and enthusiasm to the new generations, especially to the new generations. This sermon expectation of society has encouraged the growth of powerful preachers throughout history in the Islamic community. One of the factors that make the sermon effective is the reinforcement of the speech content with the literary language. Human nature, which is inclined towards beauty by nature, values the word being spoken by considering aesthetic concerns. The way to make speeches that are concise in words, deep in meaning, declaratively clear and intelligible depends on the proper use of literary arts. Literary writers try to make the most of the possibilities of literature and make their works permanent. In this study, the work al-Mudhish of Ibn al-Jawzī, who is one of the preachers who made his sermons effective by taking advantage of the rich possibilities of Arabic literature, was examined within the framework of the relationship between literature and preaching. The prominent literary elements in the work were examined in titles, striking examples were selected and critiqued. As a result, it has been revealed what Ibn al-Jawzī’s bringing together his sermon language and his literary work has brought to the sermon text.

Anahtar Kelimeler

Arabic language and rhetoric, Ibn al-Jawzī, el-Mudhish, Sermon, Literature

Etkili Bir Vaaz İçin Edebiyatın İmkânlarından Yararlanmanın Önemi Üzerine -İbnü’l-Cevzî’nin (ö. 597/1201) el-Müdhiş Adlı Eseri Özelinde-

Öz

İslam’ın kısa sürede geniş bir coğrafyaya yayılmasında askeri başarıdan ziyade tebliğ ve davet faaliyetlerinin etkisi olmuştur. Müslümanlar bir taraf-tan henüz İslam’a girmemiş toplumları dine davet ederken; diğer taraftan kendi iç ıslahlarını ihmal etmeyerek vaaz ve irşatlarla Müslüman toplumu diri tutmaya özen göstermişlerdir. Dini bilgiler açısından donanımlı ve hitabete eğilimli kimselerin vaaz kürsülerinde bilhassa yeni yetişen nesillere dini aşk ve coşkuyu kazandırmalarına teşvik etmişlerdir. Toplumun bu vaaz beklentisi, İslam cemiyetinde tarih boyu güçlü vaizlerin yetişmesinin müşevviki olmuştur. Vaazı müessir kılan etkenlerin birisi de konuşma içeriğinin edebi dil ile sağlamlaştırılmasıdır. Yaratılış gereği güzele meyyal olan insan tabiatı, sözün estetik kaygılar gözetilerek söylenmesine değer verir. Lafızca veciz, manaca derin, beyanca açık ve anlaşılır konuşmalar yapmanın yolu edebi sanatların yerli yerince kullanılmasına bağlıdır. Edebiyatçılar edebiyatın imkânlarından azami düzeyde yararlanmaya çalışarak eserlerini kalıcı kılarlar. Bu çalışmada Arap edebiyatının zengin imkânlarından yararlanarak vaazlarını müessir kılan vaizlerden birisi olan İbnü'l-Cevzî’nin el-Müdhiş adlı eseri edebiyat-vaaz ilişkisi çerçevesinde incelenmiştir. Eserde öne çıkan edebi unsurlar başlıklar halinde irdelenmiş, çarpıcı örnekler seçilmiş ve kritiği yapılmıştır. Sonuç olarak İbnü'l-Cevzî’nin vaaz diliyle edebiyatçılığını bir araya getirmesinin vaaz metnine neler kazandırdığı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve belagati, İbnü, el-Müdhiş, Vaaz, Edebiyat, Arabic language and rhetoric, Ibn al-Jawzī, el-Mudhish, Sermon, Literature

Kaynakça

• ´Atîk, Abdülaziz. İlmu’l-beyân. Beyrut: Dâur’n-Nahda, 1983.
• Ateş, Avnullah Enes. “İstifhâm Üslûbunun Mecâzi Kullanımları ve Meallere Yansıması”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2016), 123-141.
• Başçı, Abdurrahman. “Hitabet Sanatı ve Eski Yunan-Roma, Türk ve Cahiliye Dönemi Arap Hitabeti”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21/1 (Mart 2019), 31-48.
• Carnegie, Dale. Söz Söyleme ve İş Başarma Sanatı. çev: Gül Yılmaz. İstanbul: Epsilon Yayınevi, 2014.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. Tâcu’l-luğa ve Sıhâhu’l-‛arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-´İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Cirit, Hasan. “Vaaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42/407-409. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çağrıcı, Mustafa. “Emir Bi’l-Ma‘rûf Nehiy Ani’l-Münker”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/138-141. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Demir, Sinan. Aristoteles ve Fârâbî’de Hitabet Sanatı. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Doğru, Mehmet. Güzel Ve Etkili Konuşma Sanatı. Hitabet-Diksiyon). İstanbul: Damla Yayınları, 2010.
• Durmuş, İsmail. “Seci”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/275-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânü’l-´Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1414.
• İbnü'l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân. el-Kussâs ve’l-muzekkirîn. thk. Muhammed b. Lutfî es- Sabbâğ. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1983.
• İbnü'l-Cevzî’, Ebü’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân. el-Müdhiş (Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005).
• Karakaş, Vehbi. Hitabet Sanatı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• Kaya, Mahmut. “Hitabet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/156-158. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Kurt, Ali Osman. “Tâlût”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/552-553. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Meydânî, Abdurrahman. el-Belâgatu’l-Arabiyye. 3 Cilt. Şam: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 4 Cilt. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Nursî, Said. Mesnevi-i Nuriye. İstanbul: Envar Neşriyat, 2004.
• Öcal, Mustafa. “Geçmişten Günümüze Vâizlik, Vâizler ve Vaazlar Hakkında Bazı Tespit ve Teklifler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2014/2), 125-162.
• Özdemir, Metin. Hitabet Güzel Ve Etkili Konuşma Sanatı. İstanbul: Altınordu Yayınları, 2018.
• Yavuz, Yusuf Şevki – Avcı, Casim. “İbnü'l-Cevzî”ç Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/543-549. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. 25 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1985.
• Ziriklî, Hayreddîn. el-A´lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l´İlm li’l-Melâyîn, 2002.