An Unknown Commentary of Hamziyah: Al-Cavâhir Al-Seniyye fî Sharh al-Hamziyah

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 649 - 672, 30.06.2023

Zahir Aslan

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1259591

Öz

The Egyptian Sufi poet Mohammad ibn Sa‘îd al-Bûsîrî’s (d. 695/1296) work called Qasîdah al-Hamziyah, in which he tells the life of the Prophet, has attracted great attention in Muslim societies. The eulogy, which is met with interest by scholars dealing with the field of poetry and literature, is a text read in daily life in mawlid, ceremonies praising the Prophet, dhikr rings in sufi lodges, hadith lesson circles, and prayers. More than a hundred commentaries, annotations, tahmis, tastir and translations have been written on the work. While many of these studies on Qasîdah al-Hamziyah have been conducted by renowned scholars, there are also scholars who have worked on the eulogy but are not mentioned in biographical sources. The subject of this study is one of the commentaries written about the eulogy and whose name is not found in the biographical sources. The name of the work written by Abdullah al-Shazelî al-Bahrî is Al-Cavâhir al-Seniyye fî Sharh al-Hamziyah. In this article, information was given about the name of the work, its belonging to the author, the date of copyright, its reason, the method of commentary, its style, its content, the sources used, and its features. Also, the critical edition of the three couplets’ commentary was written as a highly representative example.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Eulogy, Hamziyah, Sharh, Al-Cavâhir Al-Seniyye, Abdullah al-Shazelî al-Bahrî

Meçhul Bir Hemziyye Şerhi: el-Cevâhiru’s-Seniyye fî Şerhi’l-Hemziyye

Öz

Mısırlı sûfi şair Muhammed b. Saîd el-Busîrî’nin (öl. 695/1296) Hz. Pey-gamber’in hayatını anlattığı el-Kasidetü’l-Hemziyye isimli eseri, Müslüman toplumlarda büyük ilgi görmüştür. Kaside gündelik hayatta mevlitlerde, medh-i nebi törenlerinde, tasavvuf tekkelerindeki zikir halkalarında ve hadis ders meclisleri ile dualarda okunan bir metin olurken; şiir ve edebiyat alanı ile iştigal eden âlimlerce ilgiyle karşılanmıştır. Eser üzerine yüzden fazla şerh, haşiye, tahmîs, taştîr ve tercüme kaleme alınmıştır. Kaside-i Hemziyye hakkında yapılan bu çalışmaların büyük bir çoğunluğu meşhur âlimler tarafından yapılmış olsa da biyografi kaynaklarında adına rastlanmayan ilim adamları da kaside hakkında çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmanın konusu da kaside hakkında yazılmış ve biyografi kaynaklarında adına rastlanmayan şerhlerden biridir. Abdullah eş-Şazelî el-Bahrî tarafından kaleme alınan eserin adı el-Cevâhiru’s-Seniyye fi Şerhi’l-Hamziyye’dir. Bu makalede, söz konusu eserin adı, müellife nispeti, telif tarihi, sebebi, şerh yöntemi, üslubu, muhtevası, kullandığı kaynaklar ve özellikleri hakkında bilgi verilmiş ayrıca temsil gücü yüksek bir örnek olarak üç beytin şerhinin tahkikli metni yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Kaside, Hemziyye, Şerh, Cevâhiru’s-Seniyye, Abdullah eş-Şâzelî el- Bahrî

Kaynakça

• Aslan, Zahir. Muhammed el-Cevcerî ve Hayru’l-kırâ fî Şerhi Ummi’l-kurâ adlı eseri (İnceleme ve Tahkîk). Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâʾü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1951, 1955.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Câmiʿu’s-Sahîh. Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Bûsîrî, Muhammed b. Said. Divân. thk. Ahmed Hasan Besc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Durmuş, İsmail. “İrsâl-ı Mesel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/450-451. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Habeşî, Abdullah Mahmud. Câmi‘uş-şurûh ve’l-hevâşî. Abu Dabi: el-Mecme‘u’s-Sekâfî, 2004.
• Hansâ, Ümmü Amr. Divân. Nşr: Hamdu Tammâs, Beyrut: Dâru’l-Marife, 2004.
• Hassân b. Sâbit. Dîvân. Thk. Abd Muhanna, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbn Acîbe Ahmed b. Muhammed. el-Envâru’l-kudsiyye fî şerhi Kasîdeti’l-hemziyyeti li’l-Bûsîrî. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• İbn Hacer el-Heytemî. el-Minehu’l-Mekkiyye fî şerhi’l-Hemziyye. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2. Basım, 2005.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn. Zâdü’l-meâd fî hedyi hayri’l-ibâd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• İsrail Milli Kütüphanesi. “Yazma Eserler Bölümü”. 29 Aralık 2022. https://www.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH003484862/NLI
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-müellifîn. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1993.
• Muhammed b. Ahmed Bennîs. Levâmi‘u envâri’l-kevkebi’d-dürrî fî şerhi Hemziyyeti’l-Bûsîrî. Mısır: el-
• Matbaatu’l-Cemâliyye, 1330.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi‘u’s-sahîh. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• Nâsıf, Hifnî vd. Durûsu’l-Belâğa. Pakistan: Mektebetü’l-Medine, 2013.
• Sâhib b. Abbâd, el-Emsâlu’s-Sâire min şi‘ri’l-Mütenebbî. Bağdat: Mektebetü’n-Nahda, 1965.
• Uceylî, Süleymân b. Ömer. el-Futûhâtu’l-Ahmediyye bi’l-minehi’l-Muhammediyye. Mısır: el-Matbaatu’l- Hayriyye, 1303.
• Yılmaz, Mehmet. “Sahabe Şiirlerinde Hz. Peygamber’in Medine’ye Hicreti”. Bilimname 37 (2019): 593-627.