DER GEWÄHRLEISTUNGSUMFANG DES RECHTE AUF FAIRES VERFAHREN UND AUF WIRKSAME BESCHWERDE IN DER EMRK UND DER TÜRKISCHEN VERFASSUNG - EIIN VERGLEICH

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 49 - 88, 26.06.2020

Eyüp Demirkıran

Öz

THE COMPARISON BETWEEN THE SCOPES OF RIGHT TO A FAIR TRIAL AND THE RIGHT TO AN EFFECTIVE REMEDY IN RELATION TO THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS AND CONSTITUTION OF TURKEY REPUBLIC

Öz

The subject of this study is the comparison of the right to a fair trial held in ECHR article 6 and the right to effective remedy in European Convention on Human Rights (ECHR) article 13. The two rights are regulated in Articles 36 and 40 of the 1982 Constitution. ECHR restricted the protection area of the norm of the right to a fair trial under Article 6 to criminal cases and civil rights. There is no restriction in this direction in Article 36 of the 1982 Constitution. It states that the right to effective remedy in Article 13 of the ECHR is valid in relation to the rights included in the contract. It is stated in the 1982 Constitution that the right to effective remedy is valid for constitutional rights. On the other hand, Article 148 of the 1982 Constitution, which regulates the individual application, has made it possible for individual applications in terms of rights in the common intersection set of the ECHR and 1982 Constitution. In the 1982 Constitution, a right may be regulated more narrowly or broader comparing to ECHR. In this case, the AYM has developed in its case-law in order to prefer the regulation with narrow. In the study, the protection area of the two rights were compared and similarities and differences were revealed. The right to a fair trial and an effective remedy may from time to time maintain the same area. In this case, ECHR case-law counts Article 6 as lex specialis. The exception is the right to be tried within a reasonable time in ECHR case law. In the study, these issues were examined in detail together with case law and doctrine.

Anahtar Kelimeler

Right to effective remedy, right to a fair trial, Constitution of 1982, European Convention on Human Rights, right to be tried within a reasonable time

İNSAN HAKLARI AVRUPA SÖZLEŞMESİ VE 1982 ANAYASASI BAĞLAMINDA ETKİLİ BAŞVURU HAKKI VE ADİL YARGILANMA HAKKININ KAPSAM ALANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (İHAS) m. 6’da düzenlenen adil yargı- lanma hakkı ve İHAS m.13’te düzenlenen etkili başvuru hakkının karşılaştırılması bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. İki hak, 1982 Anayasası’nın 36 ve 40. maddelerinde düzenlenmektedir. İHAS, 6. maddesinde adil yargılanma hakkının norm alanını suç isnadı ve medeni haklarla sınırlamıştır. Anayasa m. 36’da ise bu yönde bir sınırlama yer almamaktadır. İHAS 13. maddesinde etkili başvuru hakkının sözleşmede yer alan haklarla ilgili olarak geçerli olduğunu belirtmektedir. Anayasada ise etkili başvuru hakkının anayasal haklar için geçerli olduğu ifade edilmiştir. Öte yandan bireysel başvuruyu düzenleyen 1982 Anayasası’nın 148. maddesi, İHAS ve 1982 Anayasası’nın ortak kesişim kümesinde yer alan haklar açısından bireysel başvuruyu mümkün kılmıştır. 1982 Anayasası’nda bir hakkın daha geniş İHAS’ta ise daha dar düzenlenmesi mümkün olabilir. Bu durumda AYM içtihadı dar olan düzenlemeyi tercih etmek yönünde gelişmiştir. Çalışmada iki hakkın norm alanları karşılaştırılmış, benzerlik ve farklılıklar ortaya konmuştur. Adil yargılanma hakkı ve etkili başvuru hakkı zaman zaman aynı alanı koruyabilmektedir. Bu durumda İHAS içtihadı, 6. maddeyi lex specialis saymaktadır. Bunun istisnası ise içtihatlarda makul sürede yargılanma hakkıdır. Çalışmada bu konular içtihat ve doktrin ile birlikte ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Etkili başvuru hakkı, adil yargılanma hakkı, 1982 Anayasası, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi, makul sürede yargılanma hakkı

Kaynakça

• ALTIPARMAK, Kerem, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6.Maddesinin Uygulama Alanı”, AÜSBFD, C:53, S:1, 1998
• ATAKAN, Arda, “Friedrich Müller’in ‘Temel Hakların Nesnel Sınırlılığı’ Teorisi Üzerine Bir İnceleme”, MÜHF-HAD, C:16, S:3-4
• GÖLCÜKLÜ, Feyyaz, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Adil Yargılanma”, AÜSBFD, C:49, S:1, 1994
• GÖZLER, Kemal, “Anayasa Değişikliğinin Temel Hak Ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Bakımından Getirdikleri ve Götürdükleri: Anayasanın 13’üncü Maddenin Yeni Şekli Hakkında Bir İnceleme”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl:59, Sayı:2001/4
• KAŞIKARA, Serhat, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6.Maddesi Çerçevesinde Medeni Hak ve Yükümlülükler Kavramı”, TAAD, C:2, Yıl:2, S:4
• KUİJER, Martin, “Effective Remedies As A Fundamental Right”, Seminar On Human Rights and Access to Justice in the EU, 28-29 April 2014
• LETSAS, George, “The Truth in Autonomous Concepts: How To Interpret the ECHR”, EJIL (2004), Sayı:15 No:2
• SUNAY, Reyhan, “İnsan Haklarının Yatay Etkisi ve Devletin Sorumluluğu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:23, S:1,
• ŞENOL, Cem, “Etkin Soruşturma Yükümlülüğü ve Etkili Başvuru Hakkı”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S:1, Aralık 2011
• YILDIRIM, Akif ve Dursun Halil İbrahim, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 53.Madde Düzenlemesinin Türk Hukukuna Etkisi”, Terazi Hukuk Dergisi, C:9, Sayı: 100, Aralık 2014
• İHAM KARARLARI
• Klass and Other v. Germany, B.No:5029/71, K.T: 06.09.1978
• Aksoy v. Türkiye, B.No: 21987/93, K.Tarihi: 18/12/1996
• Ashingdane v. UK, B.No: 8225/78, K.T: 28.05.1985
• Simeonovi v. Bulgaria, B.No: 21980/04, K.T: 12.05.17,
• Huseynli and Others v. Azerbeijan, B.No: 67360/11, 67964/11, 69379/11, K.T: 11.02.16
• Kaleja v. Litvania, B.No: 22059/08, K.T: 5.10.17
• Boyle and Rice v. The UK, B.No: 9658/82, K.T: 27.04.1988
• Z and Others v. UK, B.No: 29392/95, K.T: 10.05.2001
• Kudla v. Poland, B.No: 30210/96, K.T: 26.10.2000,
• Mahmut Kaya v. Türkiye, B.No: 22535/93, K.T: 28.03.2000
• Feldbrugge v. The Netherlands, B.No: 8562/79, K.T: 29.05.1986
• Velkova v. Bulgaria, B.No: 1849/08, K.T: 13.07.2017
• Stanka Mirovic and Others v. Montenegro, B.No: 33781/15, K.T: 07/03/2017
• Gurban v. Türkiye, B.No: 4947/04, K.T: 15/12/2015
• Gazso v. Hungary, B.No: 48322/12, K.T: 16/07/2015
• Vlad and Others v. Romania, B.No: 40756/06, 41508/07 50806/07, K.T: 26/11/2013
• Panju v. Belgium, B.No: 18393/09, K.T: 28/10/2014
• Čonka v. Belgium, B.No: 51564/99, K.T: 05.02.2002
• İHAM kararlarına HUDOC üzerinden ulaşılmıştır. Erişim Linki: https://hudoc.echr.coe.int
• ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
• Onurhan Solmaz Başvurusu, B.No: 2012/1049 K.Tarihi: 26/03/2013
• Mustafa Bayrı Başvurusu, B.No: 13/5718, K.T: 20/03/14
• Mehmet Kaya ve Diğerleri Başvurusu, B.No: 13/6979, K.T: 20/05/15
• Cemil Danışman Başvurusu, B.No: 13/6319, K.T: 16/07/14
• Mustafa Bayrı Başvurusu, B.No: 13/5718, K.T: 20/03/14
• Sebahat Tuncel Başvurusu, B.No: 2012/1051, K.Tarihi: 20/02/2014
• AYM kararlarına mahkemenin resmi sitesindeki Kararlar Bilgi Bankası üzerinden ulaşılmıştır. Erişim Linki: http://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/kararlar/kbb.html
• ONLİNE KAYNAKLAR
• Directorate General Human Rights and Law Council of Europe, Guide to Good Practice In Respect of Domestic Remedies, 2013 Erişim Linki: http://www.echr.coe.int/Documents/Pub_coe_domes tics_remedies_ENG.pdf
• İstanbul Bilgi Üniversitesi, İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, İnsan Hakları Hukuku Bilgi Bankası, Erişim Linki: http://humanrightscenter.bilgi.edu.tr/tr/content/54-avrupa-insan- haklar-sozlesmesine-ek-4-numaral-protokol/