İcbar Suretiyle İrtikâp Suçu (TCK m. 250/1)

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 337 - 440, 30.06.2023

İsmail Çınar

https://doi.org/10.59933/tauhfd.1324555

Öz

İcbar suretiyle irtikâp suçu (TCK m. 250/1) bağımsız bir irtikâp suçudur. Suç tanımına göre suçun oluşabilmesi için kamu görevlisi fail, görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına ya da bu yönde vaatte bulunulmasına bir kimseyi icbar etmelidir. Kamu görevlileri tarafından işlenebilen bu suçun en belirgin özelliği, kamu görevlisinin çıkar elde etmeye yönelik olarak mağdura icbarda bulunmasıdır. Bu özellik suçu özellikle rüşvet ve yağma suçları ile karıştırılma ihtimali olan bir suça dönüştürmektedir. İcbar suretiyle irtikâp suçunun benzer suçlardan ayırt edilebilmesi için unsurlarının net olarak belirlenmesi gerekir. Bu vesileyle suç tipi özelinde gündeme gelen ve diğer suçlarla karıştırılmasına yol açan sorunlara çözüm aranmalıdır. Bu bağlamda makalede icbar kavramından neyin anlaşılması gerektiği, icbar kavramının cebir ve tehdit kavramlarından nasıl ayırt edileceği, icbarın elverişliliği meselesinin sorumluluğa etkisi, kendisine icbar uygulanan kişinin meşru ya da gayrimeşru zeminde olmasının suçun oluşumuna ne tür bir etkisinin olduğu, nüfuzu kötüye kullanmadan neyin anlaşılması gerektiği sorunları başta olmak üzere icbar suretiyle irtikâp suçunun diğer suçlarla karıştırılmasına yol açan tüm sorun ve ihtimallerin belirlenmesi ve çözüme kavuşturulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İrtikâp, İcbar Kavramı, Rüşvet, Yağma, Gayri- meşru Zemin

Coercive Extortion Offence (Art. 250/1 TPC)

Öz

The coercive extortion offence (Art. 250/1 TPC) is an independent offence of extortion. According to the definition of the offence, in order for the offence to occur, the offender, who is a public official, must, by abusing the influence provided by his/her position, induce a person to benefit himself/herself or someone else or to make a promise in this direction. The most striking feature of this offence, which can be committed by public officials, is that the official forces the victim to gain an advantage. This feature makes the offence a crime that can be confused with the offences of bribery and robbery. In order to distinguish the coercive extortion offence from similar offences, the characteristics of the offence must be clearly determined. This opportunity should be used to seek solutions to the problems arising from the nature of the offence and leading to confusion with other offences. In this context, the Article aims to identify and resolve all the problems and possibilities that lead to confusion of the coercive extortion offence with other offences, in particular the problems of what is meant by the concept of coercion, how to distinguish the concept of coercion from the concepts of force and threat, how the question of the expediency of coercion affects criminal liability, what effect the lawful or unlawful reason of the person on whom the coercion is exercised has on the realization of the offence, and what is meant by the abuse of influence.

Anahtar Kelimeler

Extortion, Concept of Coercive, Bribery, Robbery, Illegitimate Grounds

Vorteilsannahme durch Nötigung (Art. 250/1 tStGB)

Öz

Der Straftatbestand der Vorteilsannahme durch Nötigung, wie er in Artikel 250/1 StGB definiert ist, gehört zu den Vorteilsannahmedelikten. Dieser Straftatbestand weist einige Unterschiede zum Straftatbestand der Vorteilsannahme durch Nötigung auf, der im aufgehobenen StGB Nr. 765 geregelt ist. Was die Tatbestandsmerkmale betrifft, so fällt vor allem die Ähnlichkeit mit den Straftatbeständen der Bestechung und des Raubes auf. Aufgrund dieser Ähnlichkeit ist ein solcher Straftatbestand in vielen Ländern nicht vorgesehen. Während das italienische Strafgesetzbuch den Straftatbestand der Vorteilsannahme durch Nötigung enthält, gibt es im deutschen Strafgesetzbuch keinen solchen Straftatbestand. Im deutschen Strafgesetzbuch sind jedoch ähnliche Delikte unter der Bezeichnung Vorteilsannahmedelikten zusammen mit Bestechungsdelikten (§§ 331 ff.) geregelt. Insbesondere der Straftatbestand der Vorteilsannahme durch Nötigung sollte behandelt und seine Tatbestandsmerkmale sollten aufgrund seiner Ähnlichkeit mit den Straftatbeständen der Bestechung und des Raubes eindeutig bestimmt werden.

Kaynakça

• ARTUK Mehmet Emin/GÖKCEN Ahmet/ALŞAHİN Mehmet Emin/ÇA- KIR Kerim, Ceza Hukuku Özel Hükümler, 20. b., Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• ARTUK Mehmet Emin/KOÇYİĞİT Halime Ebru, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Rüşvet Suçunun Benzer Suçlardan Ayrımı”, Terazi Hu- kuk Dergisi, C. 10, S. 106, Haziran 2015, s. 14-26.
• BAKICI Sedat, Devlet İdaresi Aleyhinde İşlenen Suçlar- Açıklamalı Zim- met-İrtikâp-Rüşvet Suçları, Ankara, 1988.
• BAYTEMİR Erdal, Açıklamalı-İçtihatlı Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar İle Banka Zimmeti, Zimmet-Rüşvet-İrtikâp, Adalet Ya- yınevi, Ankara, 2011.
• BOSTANCI BOZBAYINDIR Gülşah, “İrtikap Suçu”, Özel Ceza Hukuku IX, ed. Köksal Bayraktar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• ÇINAR İsmail, “Altlama Hatası’nın (Der Subsumtionsirrtum) Kavramsal ve Hukuki Anlamı”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, C. 6, S. 2 (2021), s. 79-128, (çevrimiçi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1705038).
• ÇINAR, İsmail, Der Subsumtionsirrtum und seine Stellung in der straf- rechtlichen Irrtumslehre. Ein Beitrag zur Irrtumslehre durch eine dogmatisch- begriffliche Untersuchung des Subsumtionsirrtums und seine rechtliche Qualifi- kation innerhalb der strafrechtlichen Irrtumslehre, Logos Verlag Berlin, Berlin, 2019.
• ÇINAR, İsmail, “Hak Arama Hürriyetinin Engellenmesinin Türk Ceza Kanunu Kapsamında Değerlendirilmesi”, Anayasa Hukukunun Gelişmeleri Işı- ğında Kamu Hukuku Sempozyumu 30-31 Temmuz 2021, ed. İbrahim Şahbaz, Gonca Kuru, Melik Ezgi Yetimoğlu, Maltepe Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2022, s. 55-73.
• DEMKO Daniela, Zur „Relativität der Rechtsbegriffe“ in strafrechtlichen Tatbeständen, Duncker & Humblot, Berlin, 2002.
• DÖNMEZER Sulhi, Özel Ceza Hukuku Dersleri, Fakülteler Matbaası, İs- tanbul, 1984.
• EREM Faruk, “İrtikap”, Adalet Dergisi, C. Yıl: 49, S. 9-10, 1949, s. 519- 527.
• EREM Faruk, İrtikâp Cürmü, Ajans-Türk Matbaası, Ankara, 1964.
• EREM Faruk, “Suçun Konusu ve Hümanist Doktrin”, Ankara Üniversi- tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 25, S. 1, 1968, s. 11-33, (çevrimiçi https://der- gipark.org.tr/tr/download/article-file/632330).
• EREM Faruk/TOROSLU Nevzat, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 4. b., Savaş Yayınları, Ankara, 1983.
• ERMAN Sahir/ÖZEK Çetin, Ceza Hukuku Özel Bölüm Kamu Kamu İda- resine Karşı İşlenen Suçlar (TCK 202-281), Işık Matbaacılık, İstanbul, 1992.
• EVİK Vesile Sonay, “İrtikap Suçu”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fa- kültesi Dergisi, C. 6, S. 2 2007, s. 47-74.
• GÜRELLİ Nevzat, İrtikâp ve Rüşvet Cürümleri, (Yayımlanmamış Dok- tora Tezi Tezi), 1954.
• HAFIZOĞULLARI Zeki/AYGÜN EŞİTLİ Ezgi, Kamu İdaresinin Güve- nilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar, US-A Yayıncılık, Ankara.
• HAFIZOĞULLARI Zeki/ÖZEN Muharrem, “Görev Sırasında Din Hiz- metlerini Kötüye Kullanma Suçları (TCK m. 219)”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 2011/3, s. 249-268, (çevrimiçi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/ 397866).
• HAFIZOĞULLARI Zeki/ÖZEN Muharrem, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Millete ve Devlete Karşı Suçlar, US-A Yayıncılık, Ankara, 2016.
• HATZ Helmut, Rechtssprache und juristischer Begriff: vom richtigen Verstehen des Rechtssatzes, Kohlhammer, Stuttgart, 1963.
• İÇEL Kayıhan, Suçların İçtimaı, Sermet Matbaası, İstanbul, 1972.
• İNANÇ Zekeriya Alper, Türk Ceza Kanunu’nda İrtikap Suçu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• KAHRAMAN Recep, “İrtikâp ve Rüşvet Suçları Bakımından İcbar Kari- nesinin Ceza Sorumluluğuna Etkisi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 31, S. 141, 2019, s. 209-226. KAHRAMAN Recep, Rüşvet Suçu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• KANBUR Mehmet Nihat, “6352 Sayılı Kanun Değişiklikleri Çerçeve- sinde Türk Ceza Hukukunda İrtikâp Suçu (TCK m.250)”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Sayı: Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, C. 19, S. 2, 2013, s. 1177-1208, (çevrimiçi: https://dergipark.org.tr/en/ download/article-file/814469).
• KOCA M. Reis, “İrtikâp Suçu”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 6, 2015, s. 247-279, (çevrimiçi: https://www.uyusmazlik.gov.tr/Resimler/Pdfler/Ma- kaleler/30-11-201710mreiskoca.pdf).
• KOCA Mahmut/ÜZÜLMEZ İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. b., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• KOCA Mahmut/ÜZÜLMEZ İlhan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 8. b., Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• KÜÇÜKİNCE Alptekin, Rüşvet Suçu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.
• KUHLEN Lothar, Drohen mit einem Übel und Versprechen eines Vor- teils- Zum Verhältnis von Nötigung und Bestechungsdelikten, C. F. Müller, Hei- delberg, 2018.
• MALKOÇ İsmail/GÜLER Mahmut, Zimmet-İrtikap-Rüşvet ve Başlıca Memur Suçları, Gen Matbaacılık, Ankara, 1993.
• MARCELLİ Krefeld, “Ausstellen falscher Führerscheine”, Neue Zeit- schrift für Strafrecht, 1985, s. 498-501.
• MERAN Necati, Zimmet, Rüşveti, İrtikap, Görevi Kötüye Kullanma Suç- ları, 2. b., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• NEUMANN Ulfrid, Zurechnung und „Vorverschulden". Vorstudien zu einem dialogischen Modell strafrechtlicher Zurechnung, Duncker & Humblot, Berlin, 1985.
• ÖNDER Ayhan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Filiz Kitabevi, İs- tanbul, 1994.
• ÖZALP Nabi, Türk Ceza Hukukunda Rüşvet Suçu, Yetkin Yayınları, An- kara, 2019.
• ÖZBEK Veli Özer/DOĞAN Koray/BACAKSIZ Pınar, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 10. b., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• ÖZEN Mustafa, Ceza Hukuku Özel Hükümler Dersleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• ÖZEN Mustafa, İrtikâp ve Rüşvet Suçları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.
• ÖZGENÇ İzzet, İrtikâp, Rüşvet ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, 2. b., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2013.
• ÖZGENÇ İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 18. b., Seçkin Ya- yıncılık, Ankara, 2022.
• RÖSLER Lena, Drohen und Versprechen - Die Nötigung durch Drohen mit einem Unterlassen in Abgrenzung zu den Bestechungsdelikten-, Universität Mannheim, 2019.
• SARITAŞ Erkan, “İcbar Suretiyle İrtikâp Suçu (TCK m. 250/1)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 71, S. 2, 2022, s. 683-724, (çevrimiçi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2183974).
• SOYASLAN Doğan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, 13. b., Yetkin Yayın- ları, Ankara, 2020.
• TEZCAN Durmuş/ERDEM Mustafa Ruhan/ÖNOK R. Murat, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 18. b., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• TURABİ Selami, “Ceza Hukukunda Kamu Görevlisi Kavramı”, Ceza Hukuku Dergisi, S. 20 2012, s. 87-110.
• TURABİ Selami, İrtikâp Suçları (TCK m. 250), 2. b., Seçkin Yayıncılık, An- kara, 2017.
• ÜNAL Mahir, İrtikap Suçu Bağlamında Yargıtay ve İstinaf (BAM) Karar- ları Işığında Hekimin Sorumluluğu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• ÜNVER Yener, “Ceza Hukukunda Korunan Hukuksal Yarar”, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi 8. Kitap, ed. Hayrettin Ökçesiz, çev. Ragıp Barış Erman, İstanbul Barosu Yayını, İstanbul, 2003, s. 113-119, (çevrimiçi: https://hfsa- sempozyum.com/wp-content/uploads/2019/02/HFSA8-Ünver-min.pdf).
• ÜZÜLMEZ İlhan, “Yeni Ceza Kanunu’nda İrtikap Suçu (M.250)”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 2, 2006, s. 273-298, (çevrimiçi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/262676).
• WANK Rolf, Die juristische Begriffsbildung, Beck, München, 1985.
• YERDELEN Erdal, “İrtikâp Suçu (TCK m. 250)”, Erciyes Üniversitesi Hu- kuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 2, 2013, s. 445-480.
• YILDIZ Ali Kemal, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Seminer Notları, İstan- bul Barosu Yayınları, İstanbul, 2007.
• YOKUŞ SEVÜK Handan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 4. b., Ada- let Yayınevi, Ankara, 2022.
• YURTCAN Erdener, Yargıtay Kararları Işıığında Rüşvet, Zimmet, İr- tikâp, Görevi Kötüye Kullanma, Öteki Kamu Yönetimine Karşı Suçlar, 3. b. Seç- kin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• YÜKSEKTEPE Mert Asker, Türk Ceza Kanunu Genel Hükümleri Dahi- linde Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Daireleri İlamları ile Rüşvet ve İrtikap, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2018.