Demokrasi ve İnsan Hakları Kavramlarına İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 24, 01.09.2019

Mehmet Topal , Sibel Oğuz Haçat

Öz

Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre demokrasi ve insan hakları kavramlarını değerlendirmektir. Çalışma grubu, Gaziantep ve Kastamonu il, ilçe merkezleri ile köylerinde görev yapan 44 sosyal bilgiler öğretmenidir. Çalışmanın modeli; nitel araştırma modellerinden durum çalışmasıdır. Veri toplama aracı, araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış “Demokrasi ve İnsan Hakları Kavramlarına İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşlerine Yönelik Görüşme Formu” dur. Verilerin analizinde nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi ve betimsel analiz uygulanmıştır. Katılımcılar, görev yapılan yerlerin kültürel yapısı, ailenin eğitim durumu, sosyo-ekonomik koşulların etkisi, köy ve şehir hayatının bu kavramların algılanışında etkisi, her öğretmenin bu kavramları yeterince içselleştirememesi, öğrenci düzeylerinin aynı olmaması ve yaşanılan siyasi gelişmelerin demokrasi ve insan hakları kavramlarının öğretimi sırasında farklılığa yol açtığını ifade etmektedir. Bunun aksine, bu kavramların evrensel olduğunu ve tüm okullarda birbirine benzer eğitimin verildiğini de belirten öğretmenlerde yer almaktadır. Ayrıca, sosyal bilgiler öğretmenleri, vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinin 8.sınıftan kaldırılmasının demokrasi ve insan hakları kavramlarına etkisi ile ilgili olumlu ve olumsuz görüşlerini belirtmektedir. Sosyal bilgiler öğretmenleri, sosyal bilgiler ders kitaplarında demokrasi ve insan hakları kavramlarının yeterli yer verildiğini ve üniversitede gördükleri mesleki eğitimin vatandaş yetiştirme konusunda yeterli olduğunu ifade etmektedir. Bu konuda yetersiz gören katılımcılarda bulunmaktadır. Teorik bilgiler yerine uygulamaya yönelik bilgilere yer verilebilir.

Corresponding Author: Mehmet Topal, Social Studies Teacher, Şehit Mehmet Cücük Secondary School

Öz

The aim of this study is to evaluate the concepts of democracy and human rights according to the opinions of social studies teachers. The study group consists of 44 social studies teachers working in Gaziantep, Kastamonu, district centers and villages. The model of the study; is one of the qualitative research models case study. The data collection tool is the semi-structured "Interview Form for the Opinions of Social Studies Teachers on The Concepts of Democracy and Human Rights" developed by the researcher. Content analysis and descriptive analysis, one of the qualitative research methods, were applied in the analysis of the data. Participants, the cultural structure of the places, the educational status of the family, the impact of socio-economic conditions, the effect of village and city life on the perception of these concepts, not enough internalization of these concepts by each teacher, student levels are not the same and the political developments experienced in teaching democracy and human rights concepts that it leads to. On the contrary, teachers also state that these concepts are universal and that all schools offer similar education. In addition, social studies teachers express their positive and negative views on the impact of the abolition of citizenship and human rights education from the 8th grade on the concepts of democracy and human rights. Social studies teachers state that the concepts of democracy and human rights are adequately included in the social studies textbooks and that their vocational education at university is sufficient for raising citizens. There are also participants who deem this issue insufficient. Instead of theoretical information, practical information can be included

Kaynakça

• Akman, Ö. , Kılıç Çarşanbalı, Ç. ve Alagöz, B. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer eğitiminde örtük programa yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) ,18(1), 701-720.
• Atasoy, A. (1997). İlköğretim ikinci kademede demokrasi eğitimi ve ilköğretim ikinci kademe öğretmen ve öğrencilerinin demokratik tutum ve davranışlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Bal, M.,S., ve Yiğittir S. (2013.) İlköğretim ve ortaöğretim öğrencilerinin demokrasi algılarının incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (14), 195-220.
• Barth, J. Demirtaş, A.(1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi. YÖK Yayınları, Ankara.
• Bassey, M. (1999). Case study research in educational settings. USA: Open University.
• Başaran, T. (2007). İlköğretim okullarında vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programının uygulanışına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş ve Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Candan, R. (2006). İlköğretim 2.kademe 7. ve 8. sınıfta okutulan vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinin öğretimi ve öğretiminde karşılaşılan güçlükler (Ardahan örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Denzin, N. K. & Lincoln, Y. S. (1996). Strategies of qualitative inquiry. London: Sage Publications.
• Doğanay, A. (2002).Sosyal bilgiler öğretimi. İçinde Öztürk, C. ve Dilek, D. (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dolanbay, H. (2011). İlköğretim sosyal bilgiler öğretmenliği programında öğrenim gören öğretmen adaylarının insan hakları ve demokrasi dersinin işleyişine ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Malatya.
• Elkatmış, M. (2013). 1998 Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programı ile 2010 vatandaşlık ve demokrasi eğitimi programlarının karşılaştırılması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14 (3), 59-74.
• Er, H., Ünal, F. ve Özmen, C. (2013). 8. Sınıf Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Dersinin 4. Sınıfa Alınmasına İlişkin Görüşler Üzerine Bir Araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (8), 179- 196.
• Ersoy A. F. (2016). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenleri ve öğrencilerinin algısı. İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (3), 67-83.
• Gürbüz, G., ve Gündüz, S. (2011). İlköğretim okulu öğrencilerinin demokrasi unsurları ile ilgili görüşleri. (Bolu Ilı Gazipaşa İlköğretim Okulu Örneği). Turan: Stratejik Araştırmalar Merkezi:17.
• Kaldırım, E. (2005). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin demokrasi algıları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (3), 143-162.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Araştırma Dergisi, 1 (1), 62-80.
• Koçoğlu, E. (2017). İnsan haklarıyla ilgili uluslararası ve ulusal örgütler ile temel belgeler. İçinde Turan, R. (Ed.), Öğretmen adayları ve öğretmenler için insan hakları ve demokrasi eğitimi (77-109). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Koçoğlu, E. (2012). Cumhuriyetten günümüze insan hakları ve demokrasi kavramları açısından sosyal bilgiler dersi eğitim programının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (7), 1-20.
• Kuş, Z. (2012). İlköğretim öğrencilerinin demokrasi algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Merey, Z., Karatekin ve K. Kuş, Z. (2012). İlköğretimde vatandaşlık eğitimi: karşılaştırmalı bir çalışma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32 (3), 795-821.
• Oğuz Haçat, S. , Önlen, M. ,Tatan, M. ve Demir, F. B. (2018). İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi (1998, 2010, 2015, 2018), Researcher: Social Science Studies ,6 (1), 407-422.
• Sadık, F. ve Sarı, M. (2012). Çocuk ve demokrasi: ilköğretim öğrencilerinin demokrasi algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi. Uluslararası Cumhuriyet Eğitim Dergisi, 1 (2), 67-82.
• Safran, M. (2008). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. İçinde Tay, B. ve Öcal, A (Ed.),. Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi (1-18). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Saracaloğlu, A.S., Evin, İ. ve S.R., Varol (2004). İzmir ilinde çeşitli kurumlarda görev yapan öğretmenler ile öğretmen adaylarının demokratik tutumları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (2), 356-364.
• Şahiner, D. G. S. (2008). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde aktif öğrenme tekniklerinin demokratik tutumlara ve ders başarısına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Tarman, B. ve Kuran, B. (2014). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersindeki değerlerin öğrenilme düzeyleri ile çevre ilişkisi hakkında öğretmen görüşleri. GEFAD / GUJGEF, 34 (2), 293-319.
• Tonga, D., Keçe, M. ve Kılıçoğlu, G. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde yer alan kazanımların vatandaşlık ve insan hakları konuları açısından değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171 (2), 289-308.
• Topkaya, Y. , Ulu Kalın, Ö. ve Yılar, B. (2015). Readabılıty of the prımary educatıon 8th grade cıtızenshıp and democracy educatıon textbook and ıts suıtabılıty for target age level. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(1), 480-491.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme, Kurum ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 6(4), 543-559.
• Ulu Kalın, Ö. (2017). İlkokul 4. sınıf için hazırlanan etkileşimli sosyal bilgiler öğrenci çalışma kitabının öğrencilerin kavram algılamalarına etkisi. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(11), 910-924.
• Üste, B. (2007). İnsan Hakları Eğitimi Ve İlköğretimdeki Önemi, Ege Akademik Bakış, 7 (1), 295–310.
• Yanıklar, C. ve El yıldırım, Ü. Y. (2004). Demokrasi eğitimi ve pratik uygulamalar. Çoluk Çocuk Dergisi, Kök Yayıncılık: Ankara. 44, 27–29.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık: Ankara.