Zihinsel Yetersizliği Olan Bireylerin İşyerinde Karşılaştıkları Sorunlara İlişkin İşveren Görüşleri

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 44 - 60, 31.03.2023

Alpaslan Karabulut , Mehmet İnce , Hasan Hüseyin Yıldırım

Öz

Bu araştırmanın amacı; işverenlerin zihin engelli bireylerin iş ortamında yaşadıkları sorunlara ilişkin görüşlerini belirlemektir. Araştırma Batı Karadeniz’de yer alan bir ilde zihinsel yetersizliği olan bireyleri istihdam etmiş 10 işveren ile gerçekleştirilmiştir. Nitel araştırma yöntemi desenlerinden durum çalışması olarak gerçekleştirilen araştırmanın verileri, yarı yapılandırılmış görüşme sorularıyla yüz yüze görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analiziyle analiz edilmiştir. Elde edilen verilerin sonunda araştırmanın bulguları bir ana tema ve altı kategori altında toplanmıştır. Bu kategoriler; vardiya sistemi, dinlenme zamanı, çalışma arkadaşları ile uyum ve iletişim, yaptığı işi sevme, hijyen ve temizlik ve işyerinde kullanılan alet ve makinalardır. Araştırmanın bulgularına göre işverenler zihinsel yetersizliği olan bireylerin vardiya sistemine ve dinlenme sürelerine ayak uydurmada sorunlar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca, işverenler zihinsel yetersizliği olan bireylerin yaptıkları işi sevme ve görevi yerine getirmede sorunlar yaşadıklarını ifade etmişlerdir. İşverenler bu sorunları yetersizliklerinden kaynaklandığına dikkat çekmişlerdir. Özellikle gıda sektöründe temizlik ve hijyen noktasında sorunlar yaşadıklarını bildirmişlerdir. Araştırmanın bulguları ilgili literatür ile ilişkilendirilerek tartışılmış ve ileri araştırmalara yönelik önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İşverenler, iş, zihinsel yetersizlik, durum çalışması, özel eğitim.

Employers Views on Problems Encountered by Individuals with Intellectual Disabilities at Workplace

Öz

This research aims to determine employers' views on the problems experienced by mentally disabled individuals in the workplace. The study was conducted with ten employers who employed individuals with intellectual disabilities in a Western Black Sea Region province. The research data, which was conducted as a case study from qualitative research method designs, were collected through face-to-face interviews with semi-structured interview questions. The obtained data were analysed by content analysis. At the end of the data obtained, the findings of the research were gathered under a main theme and six categories. These categories are shift system, rest time, harmony and communication with colleagues, like the job, hygiene and cleaning, and tools and machines used in the workplace. According to the research findings, employers stated that individuals with intellectual disabilities have problems keeping up with the shift system and rest periods. In addition, employers stated that individuals with intellectual disabilities have problems liking their work and fulfilling the task. Employers pointed out that these problems stemmed from their inadequacies. They reported that they had problems in cleaning and hygiene, especially in the food sector. The study's findings were discussed concerning the relevant literature, and suggestions for future research were included.

Anahtar Kelimeler

Employers, job, intellectual disabilities, case study, special education.

Kaynakça

• Akardere, S.S. (2005). İşverenlerin yetersizliği olan çalışanlara yönelik tutumları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aköğretmen, M., & Orhan, S. (2020). Engelli istihdamında bir alternatif olarak engelli girişimciliği. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 236-256. https://dergipark.org.tr/en/pub/bilgisosyal/issue/58725/829717
• Artar, T. M. (2018). Çalışma arkadaşlarının zihin yetersizliği olan bireylerin çalışma yaşamına ilişkin görüş ve önerileri. (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Baran, N. (2003). İşverenlerin zihin engelli bireylerin istihdamına ilişkin görüş ve önerileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (1998). Qualitative research for education. Pearson.
• Bolli, Caves, Renold & Buergi (2018). Beyond employer engagement: Measuring education-employment linkage in vocational education and training programmes. Journal of Vocational Education & Training, 70(4), 524-563. https://doi.org/10.1080/13636820.2018.1451911
• Cavkaytar A. & Artar T. M., (2019). Zihin yetersizliği olan bireyler için iş ve meslek eğitimi. Eğiten Kitap.
• Chiang, F. K., Shang, X., & Qiao, L. (2022). Augmented reality in vocational training: A systematic review of research and applications. Computers in Human Behavior, 129, 107125. https://doi.org/10.1016/j.chb.2021.107125
• Creswell, J. W. (2013). Steps in conducting a scholarly mixed methodsstudy. In discipline-based education research series (Vol. 48). Universityof Nebraska- Lincoln.
• Eratay, E., & Çetin, M. E. (2013). Bolu ilindeki işverenlerin engelli çalışanlara yönelik tutumları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(4), 1681-1694. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/22604/241550
• Fırat, A. (1993). Küçük işyeri sahiplerinin eğitilebilir düzeyde zihinsel özürlü olan çocukları işyerinde çalıştırmaya karşı tutumları. Türk Psikoloji Dergisi 8(30).
• Güneş, N., & Akçamete, G. (2014). Özel gereksinimi olan bireylerin mesleki istihdamı Çorum ili örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15(03), 1-17. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000211
• Gürsel, O. & Ergenokon, Y. (2001). “Zihin özürlü bireylerin okuldan iş ve mesleki yaşama geçiş sürecinde bireyselleştirilmiş geçiş planlarının düzenlenmesi” X. Ulusal Özel Eğitim Kongresi bildirileri, Antakya-Hatay: İkiz Ofset. 121-127.
• Gürsel, O., Ergenekon, Y. & Batu, E. S. (2007). Gelişimsel geriliği olan bireylere okuldan işe geçiş becerilerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmenlerin ve yöneticilerin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 61-84. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1494/18068
• Hasırcıoğlu, A. (2006). İşverenlerin özürlü istihdamına yaklaşımı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Kurt, B. (2020). Zihinsel engelli bireylerin istihdam sorunu ve çözüm önerileri. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Maciag, K. G., Schuster, J. W., Collins, B. C, & Cooper, J. T. (2000). Training adults with moderate and severe mental retardation in a vocational skill using a simultaneous prompting procedures. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 35(3), 306-316. https://www.jstor.org/stable/23879652
• Majid, S., & Razzak, A. (2015). Designing a model of vocational training programs for disables through ODL. Turkish Online Journal of Distance Education, 16(1), 212-237. https://doi.org/10.17718/tojde.53238
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Şen, M. (2018). Employment policies for disabled people in Turkey: Problems and suggestions. Journal of Social Security, 8(2), 129-52.
• Olson, D., Cioffi, A., Yovanoff, P., & Mank, D. (2001). Employers' perceptions of employees with mental retardation. Journal of Vocational Rehabilitation, 16(2), 125-133. https://content.iospress.com/articles/journal-of-vocational-rehabilitation/jvr00119
• Orhan, S. (2015). Türkiye’de engellilerin bilinç düzeyi: engellilere sunulan istihdam hakları üzerinden bir araştırma. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 73-98. https://dergipark.org.tr/en/pub/bilgisosyal/issue/29142/311685
• Ozawa, A., & Yaeda, J. (2007). Employer attitudes toward employing persons with psychiatric disability in Japan. Journal of Vocational Rehabilitation, 26(2), 105-113. https://content.iospress.com/articles/journal-of-vocational-rehabilitation/jvr00369
• Özdemir, S. (2008). Türkiye’de hafif düzeyde zihinsel engelli bireylere meslek edindirme ve istihdamlarına ilişkin politikaların değerlendirilmesine yönelik yönetici, işveren ve veli görüşleri. (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özmen, E.S. (1996). İşverenlerin engelli bireylerin işe alınması ve birlikte çalışılmasına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özbey, F., & Diken, İ. H. (2010). Zihinsel yetersizliği olan bireylerin iş-meslek eğitimi ve istihdamlarına yönelik Türkiye’de yapılan araştırmaların gözden geçirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(02), 19-42. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000150
• UNESCO Institute for Statistics. (2012). International standard classification of education-ISCED 2011. Comparative Social Research, 30. https://doi.org/10.15220/978-92-9189-123-8-en
• Uçar, A. S. (2016). Zihin yetersizliği olan bireylerin istihdam sürecinde yer alan paydaşların istihdam sürecine yönelik görüş ve önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Yıldırım, A., & Simsek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin.
• Wehmeyer, M. L. & Webb, K. W. (Eds.). (2014). Handbook of adolescent transition education for youth with disabilities. Routledge.