Okul İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları Performans Göstergelerinin Okul Yöneticileri Tarafından Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 349 - 389, 31.07.2024

Serkan Bilgiç , Tufan Aytaç

Öz

Bu çalışmanın amacı okul yöneticilerinin İSG uygulamasının etkililiğine ilişkin görüşlerini ortaya koyarak okul İş Sağlığı ve Güvenliği [İSG] performans göstergelerini belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda yarı yapılandırılmış görüşme formu oluşturulmuştur. Amaçlı örnekleme yöntem türlerinden biri olan ölçüt örnekleme ile belirlenmiş Millî Eğitim Bakanlığına [MEB] bağlı 50 ve daha fazla çalışanı olan kamu ve özel okullar ile ilk, orta ve liselerde görev yapan on okul yöneticisine uygulanmıştır. Analizler sonucunda altı ana kategoriye (İSG Eğitim Etkililiği, İSG Bilinci, İSG Materyal Etkililiği, İSG Yönetsel Etkililiği, Öğretmen ve Öğrenci İSG Tutum ve Davranışları, Pandemide İSG Etkililiği) ulaşılmıştır. İSG Materyal Etkinliği ana kategorisi üç alt kategoriye (Görsel Materyal Anlaşılabilirliği, Görsel Materyal Etkililiği, İSG Materyal Kullanımı Yeterliliği) ayrılmıştır. İSG Yönetsel Etkililik ana kategorisi “Yönetsel Görev ve Sorumluluk Bilinci” ve “Karşılaşılan Yönetsel Sorunlar ve Çözümleri” olarak iki alt kategoriye ayrılmıştır. Bulguların okul İSG performans göstergesinin oluşturulmasına büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırmacılara İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sisteminin [OHSAS] sadece okullar için uygulanabilecek bir sürümü geliştirilebileceği ve okul güvenliği koçluğu konusunda çalışmalar yapılabileceği önerisinde bulunabilinir.

Anahtar Kelimeler

Performans, iş sağlığı ve güvenliği, okul iş sağlığı ve güvenliği, öğretmen

Evaluation of School Occupational Health and Safety Practices Performance Indicators by School Administrators

Öz

The aim of this study is to determine school Occupational Health and Safety [OHS] performance indicators by revealing the opinions of school administrators about the effectiveness of OHS implementation. In line with this purpose, a semi-structured interview form was created. This method was applied randomly to ten school administrators working in public and private, primary, secondary, and high schools with 50 or more employees affiliated to the Ministry of National Education [MoNE] with criterion sampling, one of the purposeful sampling method types. Because of the analyses, six main categories were reached: OHS Education Effectiveness, OHS Awareness, OHS Material Effectiveness, OHS Managerial Effectiveness, Teacher and Student OHS Attitudes and Behaviors, and OHS Effectiveness in Pandemic. The main category of OHS Material Effectiveness is divided into three subcategorie: “Visual Material intelligibility”, “Visual Material Effectiveness”, “OHS Material Use Adequacy”. OHS Managerial Effectiveness: It was divided into two subcategorie: “Managerial Duty and Responsibility Awareness” and “Managerial Problems Encountered and Solutions”. It is expected that the findings will greatly contribute to the creation of indicator of school OHS performance. At the end of the research, researchers may be advised to The Occupational Health and Safety Management System [OHSAS] can be developed only for schools and studies on school safety coaching can be conducted.

Anahtar Kelimeler

Performance, occupational health and safety, school occupational health and safety, teacher

Kaynakça

• Akaner, Ö. (2022). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu perspektifinde kamu kurumlarına yönelik iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi önerisi [Occupational health and safety management system proposal for public institutions in the perspective of the occupational health and safety law (Act. No. 6331)]. (Publication No. 751620) [Doctoral dissertation, Gazi University]. National Thesis Center.
• Akbulut, V. (2021). Ortaokul ve lise öğrencilerinin dönüşümsel liderlik algıları beden eğitimi dersi yatkınlıkları ve motivasyonlarının karma yöntem aracılığıyla incelenmesi [An investigation of middle and high school students' transformational leadership perceptions, predisposition and motivation for physical education lessons through mixed method]. (Publication No. 671268) [Doctoral dissertation, Trabzon University]. National Thesis Center.
• Akpınar, T., & Öğütoğulları, E. (2016). OHSAS 18001 iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi [OHSAS 18001 occupational health and safety management system]. Balkan and Near East Journal of Social Sciences, 2(3).
• Arastaman, G., Fidan, İ., & Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: Kuramsal bir inceleme [Validity and reliability in qualitative research: A theoretical analysis]. YYU Faculty of Education Journal, 15(1), 37-75.
• Aytaç, T. (Ed.). (2020). Eğitim hukuku [Educatıon Law]. Pegem.
• Balcı, A. (2020). Covid-19 özelinde salgınların eğitime etkileri [In covid-19 special the effect of pandemics on education]. International Journal of Leadership Studies: Theory and Practice, 3(3), 75-85.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? [The qualitative research process: How to conduct a qualitative research?]. Journal of Ahi Evran University Institute of Social Sciences, 2(5), 368-388.
• Bayram, M. (2020). Uzaktan iş sağlığı ve güvenliği eğitim kalitesinin katılımcıların memnuniyet algıları üzerinde etkisi [The effect of occupational health and safety distance training quality on the perception of satisfaction of the participants]. The Journal of Social Sciences, 4(7), 110-120.
• Bilir, N. (2016). İş sağlığı ve güvenliği profili: Türkiye [Profile of occupational health and safety: Türkiye]. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. Retrieved October 17, 2023 https://www.csgb.gov.tr/medias/4578/kitap09.pdf
• Burgess, S., & Sievertsen, H. H. (2020). Schools, skills, and learning: The impact of covid-19 on education. VoxEU.Org. Retrieved October 25, 2023, from https://voxeu.org/article/impact-covid-19-education
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı [Manual of data analysis for social sciences]. Pegem.
• Can, M., & Hüseyinli, N. (2017). Çalışma hayatında iş sağlığı ve güvenliği kültürü ve otel çalışanlarının güvenli davranışlarının incelenmesi [Analysis of occupational health and safety culture in the work life and the safe behavior of hotel workers]. Journal of Atatürk University Institute of Social Sciences, 21(4), 1397-1420.
• Carlsson, M., Dahl, G. B., Öckert, B., & Rooth, D. O. (2015). The effect of schooling on cognitive skills. The Review of Economics and Statistics, 97(3), 533–547.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni [Research design]. Eğiten Kitap.
• Çay, E. (2019). Özel eğitim okulu yöneticilerinin iş sağlığı ve güvenliğine yönelik görüşleri [Opinions of managers working in special education school about occupational health and safety]. Education Sciences, 14(1), 1-16.
• Çetindağ, Ş. (2010). İş sağlığı ve güvenliğinin tarihsel gelişimi ve mevzuattaki güncel durum [Historical development of occupational health and safety and current situation in legislation]. Toprak İşveren Journal, 86, 1-6.
• Demir, G. (2006). İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında iş yeri ISG kurullarının etkinliği [Effectiveness of work place occupational health and safety committees to provide occupational health and safety (OHS)]. (Publication No. 187306) [Master thesis, Uludağ University]. National Thesis Center.
• Dilaver, İ. (2020). Covid-19 pandemisi sırasında iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının değerlendirilmesi [Evaluation of occupational health and safety practices during the covid-19 pandemic]. (Publication No. 652179) [Doctoral dissertation, Trabzon University]. National Thesis Center.
• Dursun, S., & Keser, A. (2014). İş güvenliği farkındalığı ve iş güvenliği davranışları arasındaki ilişkilerin araştırılması: Uygulamalı bir araştırma [Researching the relations between awareness of labour safety and labour safety behaviours: An applied research]. Journal of Labor Relations, 5(2), 1-9.
• Erdemir, N., & Bakırcı, H. (2016). Öğretmen adaylarının öğretim elemanlarından bilgi teknolojilerini kullanma konusunda beklentileri [Expectations of preservice teachers from university professors in terms of use of instructional technology]. Van Yüzüncü Yıl University Journal of the Faculty of Education, 13(1), 275-300.
• Erişti S. D., Uluuysal B., & Dindar, M. (2013). Görsel algı kuramlarına dayalı etkileşimli bir öğretim ortamı tasarımı ve ortama ilişkin öğrenci görüşleri [Designing an interactive learning environment based on theories of visual perception and students’ views about the software]. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 3(1), 47-66.
• Ersoy, A. F., & Saban, A. (Eds.). (2017). Fenomenoloji [Phenomenology]. Anı.
• Genç, N. (2005). Yönetim ve organizasyon [Management and organization]. Seçkin. Guba, E. G. (1981). Criteria for assessing the trustworthiness of naturalistic inquiries. Educational Technology Research and Development, 29, 75-91.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010) Günümüzde insan ve insanlar [People and human nowadays]. Evrim.
• Kaplan, Z., Topan, B., & Erkan, B. (2013). Sınıf içi öğretimde materyal kullanımının etkililik düzeyi: Bir meta-analiz çalışması [The effectiveness level of material use in classroom instruction: A meta-analysis study]. Journal of Educational Sciences in Theory and Practice, 13(3), 1629-1644.
• Kılkış, İ. (2014). 6331 sayılı kanunda iş güvenliği uzmanliği: Nitelikleri, görevlendirilmeleri ve yetkilendirilmeleri [Occupational safety experts in the law no 6331: Qualifications, assignments and authorizations]. SGD-Social Security Journal, 4(2), 32-67.
• Kılkış, İ., & Demir, S. (2012). İşverenin iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verme yükümlülüğü üzerine bir inceleme [A review at the obligation of the employer to provide training related to occupational health and safety]. Journal of Labor Relations, 3(1), 23-47.
• Koç, H., & Topaloğlu, M. (2010). Yönetim bilimi [Management science] Seçkin.
• Koç, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı [Sampling theory in social sciences]. Academic Journal of Social Studies, 5(47), 480-495.
• Lavy, V. (2015). Do differences in schools' instruction time explain international achievement gaps? Evidence from developed and developing countries, Economic Journal. 125, 397-424.
• Law on Occupational Health and Safety (2012, June 30). Official gazette of the republic of Türkiye. Retrieved September 14, 2023, from https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630-1.htm
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G (1988). Criteria for assessing naturalistic ınquiries as reports (ED297007). ERIC. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED297007.pdf
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Sage.
• Ministry of National Education Statistics (2020). 2020-2021 National education statistics (No. 1300-0993). Retrieved June 18, 2023, from http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/10141326_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2020_2021.pdf.
• Ministry of National Education Support Services Department Occupational Health and Safety Circular in Schools. (2014, August 19). MEB mevzurat [MoNE circular] 2014/16 (No: 3450084). Retrieved June 13, 2023, from http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1705.pdf
• Mucuk, İ. (2008). Modern işletmecilik [The modern business]. Türkmen. Nielsen, K. J. (2014). Improving safety culture through the health and safety organization: A case study. Journal of Safety Research, 48(2014), 7-17.
• Öztürk, Y. (2020). Meslek lisesi öğrencilerinin iş sağlığı ve güvenliği hakkındaki tutumları [The attitudes of vocational high school students on occupational health and safety]. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 2(2020), 111-117.
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative research and evaluation methods. Sage.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Sage.
• Serin, G., & Çuhadar, T. (2015). İş güvenliği ve sağlığı yönetim sistemi [Occupational healt and safety management systems]. SDU Journal of Technical Sciences, 5(2), 44-59.
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for Information, 22, 63-75.
• Stephens, R. D. (1998). Safe school planning. In D. S. Elliott, B. Hamburg & K. R. Williams (Eds.), Violence in American schools: A new perspective. (pp. 253-289). Cambridge University.
• Şensöğüt, C. (2018). İş güveliği kültürü ve üniversiteler [Occupational safety culture and universities]. Soma Vocational School Journal of Technical Sciences, 1(25), 9-15.
• Taşdemir, G., & Gür, B. (2021). Sınıf öğretmenlerinin iş sağlığı ve güvenliği öz yeterliği (Iğdır ili örneği) [The self-efficacy of primary teachers on occupational health and safety: (Iğdır province example)]. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 33(3), 467-477.
• Töre, E., Çilek. A., & Çetin, E. (2021). Covid-19 pandemisi sürecinde okul yönetimlerinin Milli Eğitim Bakanlığı hijyen kontrol kılavuzuna uyma durumlarının incelenmesi [Examining the compliance of school administrations to the Ministry of National Education hygiene control guide during the Covid-19 pandemic process]. e-Caucasian Journal of Educational Research, 8, 233-254.
• Türüdü, N. O. (2019). Öğretmenlerin iş güvenliği kültürü ile okula yönelik tutumları arasındaki ilişki [The relationship between teachers' occupational safety culture and school attitudes]. (Publication No. 530249) [Doctoral dissertation, İstanbul Sabahattin Zaim University]. National Thesis Center.
• Wynd, C. A., Schmidt, B., & Schaefer, M. A. (2003). Two quantitative approaches for estimating content validity. Western Journal of Nursing Research, 25, 508–518.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative research methods in the social sciences]. Seçkin.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Nitel araştırma yöntemleri [Qualitative research methods]. Seçkin.
• Yılmaz, F. (2009). Avrupa birliği ve Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği: Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği kurullarının etkinlik düzeyinin ölçülmesi [Occupational health and safety in the European Union and Turkey: An evaluation of effectiveness occupational health and safety committees in Turkey]. (Publication No. 261926) [Doctoral dissertation, İstanbul University]. National Thesis Center.