Trakya Bölgesinde kuru koşullarda farklı toprak ordolarında yetiştirilen ayçiçeği çeşitlerinin verimi ile toprak nemi arasindaki ilişkiler

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 1 - 11, 27.12.2021

Ferruh Feza Yılmaz Duygu Boyraz Erdem

https://doi.org/10.33409/tbbbd.939919

Öz

Son yıllarda iklim değişikliğinin etkilerinin giderek artmasıyla bitkisel üretim için toprak neminin önemini daha da ön plana çıkmaktadır. Kısıtlı ve düzensiz yağışlar nedeniyle bitkinin suya ihtiyaç duyduğu dönemlerde yeterince su sağlanamamaktadır. Bu çalışmada üç farklı toprak ordusunda yetiştirilen farklı ayçiçeği çeşitlerinin gelişim periyodundaki toprak nem durumları değerlendirilmiştir. Topraktaki nemin durumu birçok faktöre bağlı olmakla birlikte toprak tekstürü en önemli etkendir. Su tutma kapasitesi yüksek olan kil tekstüre sahip çalışma alanı toprakları ayçiçeği gelişim peryotlarında yeterli nemi içermesinden dolayı verim ve diğer kalite parametlerinde ortalama değerleri sağlamaktadır. Çalışma alanı topraklarından Entisol Ordosu topraklarının çimlenme dönemi ile olgunlaşma dönemi arasında yüzey toprağında içerdiği nem değeri 166,05-95,31 mm arasında, İnceptisol Ordosunun yüzey toprağında ise 143,08-56,43 mm arasında ve Vertisol toprağında ise 169,47-46,92 mm arasında ölçülmüştür. Sulama yapılmayan toprağın yüzey horizonlarındaki nem içeriğinin bitki gelişimi periyodunda ki ihtiyaç duyduğu nemi karşılamasıyla birlikte verime etkileri değerlendirildiğinde; nem içeriği en yüksek aralıkta olan Entisol toprağında en yüksek verimi Bosfora (255 kg/da) ve P64LL05 (253 kg/da) çeşitlerinden elde edildiği görülmüştür. İnceptisol ve Vertisol topraklarında ise özellikle çiçeklenme dönemlerinde toprak nemin azaldığı belirlenmiştir. Bu iki toprak genelde daha düşük nem içeriklerine sahip olmasına rağmen Maxtor çeşidinde İnceptisol toprağında 251 kg/da Vertisol toprağında 254 kg/da verim değerleriyle daha yüksek verim elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toprak nemi, Ayçiçeği çeşitleri, Tekstür sınıfı, Kuraklık, toprak ordosu

Relationship between soil moisture and yield of sunflower varieties grown on different soil orders under rain-fed conditions in Thrace Region

Öz

In recent years, the increasing effects of climate change have increased the importance of soil moisture for vegetative production. Due to limited and irregular rains, sufficient water cannot be provided during the periods when the plant needs water. In this study, soil moisture conditions during the development period of different sunflower cultivars grown in three different soil orders were evaluated. Although the state of moisture in the soil depends on many factors, the soil texture is the most important factor. Study area soils with clay texture with high water holding capacity provide average values in yield and other quality parameters since they contain sufficient moisture in sunflower growth periods. The moisture content between the germination period and the ripening period was measured between 166,05-95,31 mm for Entisol Order soils, between 143,08-56,43 mm for the Inceptisol Order soils and 169,47-46,92 mm for the Vertisol Order soils. When the moisture content in the surface horizons of the non-irrigated soil meets the moisture needed in the plant development period and its effects on yield are evaluated; it was observed that the highest yield was obtained from Bosfora (255 kg/da) and P64LL05 (253 kg/da) varieties in Entisol Order soils with the highest moisture content. In Inceptisol and Vertisol Order soils, it has been determined that the soil moisture decreases especially during the flowering periods. Although it generally has lower moisture contents, higher yields were obtained with 251 kg/da in Inceptisol Order soils and 254 kg/da in Vertisol order soil in Maxtor variety.

Anahtar Kelimeler

Soil moisture, sunflower varieties, texture class, drought, soil order

Kaynakça

• Al-Ghamdi A S, Hussain G, Al-Noaim A A, 1991. Effect of Irrigation Intervals on Yield and Water Use Efficiency of Sunflower (Helianthus annuus L.) in Al-Ahsa, Saudi Arabia. Arid Soil Research and Rehebilitation, 5:4, 289-296.
• Anonim 2016. Meteorolojik Tekirdağ verileri, Meteoroloji İl Müdürlüğü 2016.
• Başayiğit L, Dinç U, 2005. Toprak Taksonomisine Göre Toprak İklim Rejimleri ve Türkiye Toprakları İçin Örnekler. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 2005, 22 (1), 83-91.
• Başkan O, Demirkıran O, Cebel H, Cebeci İ, Öztürk Ö, Koç A, 2018. Model ve Ölçüm Değerleri Analizi ile Toprak Neminin izlenmesi ve Haritalanması. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü. Proje Sonuç Raporu. S:30.
• Bhattachayra B, Sarkar R, 1978. Relationship Between Growth Parameters, Assimilation Rate and Seed Yield in Sunflower Under Varying Irrigation Levels. Uni. Coll. of Agric. Calcutta, Indian Agriculturist, 22:4, 237-241.
• Browne C L, 1977. Effect of Date of Final Irrigation on Yield and Yield Companents of Sunflower in a Semiarid Environment. Dep. Of Agric, Leaton, N.S.W. Australian Journal of Experimental Agriculture and Animal Husbandry. 17(86): 482-488.
• Buringh P, 1968. Indroduction to the Study of Soils in Tropical and Subtropical Regions. Pudoc. Wageningen.
• Cangir C, 1991. Toprak Bilgisi. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Yayın No:116, Ders Kitabı No: 5, S: 178, Tekirdağ.
• Çelik A, Akça, E. 2021. Kuru tarımdan Sulu Tarıma Dönüşümün Toprakta Çeyrek Asırlık Etkisinin Mikromorfolojik Ölçekte Tanımlanması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (21), 207-215.
• Demir İ, Kılıç G, Coşkun, M, Sümer, U M, 2008. Türkiye’de maksimum, minimum ve ortalama hava sıcaklıkları ile yağış dizilerinde gözlenen değişiklikler ve eğilimler. TMMOB İklim Değişimi Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 69-84. TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası, 13-14 Mart 2008, Ankara.
• Dinç U, Şenol S, Kapur K, Atalay İ, Cangir C, 1997. Türkiye Toprakları. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 51. Ders Kitapları Yayın No: 12. S:233. Adana
• Doran İ, Koca Y K, Kılıç T, 2009. Olası İklim Değişiminin Diyarbakır Tarımına Etkileri. V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 16-17 Ekim 2008, 369-377, Ankara.
• El-Wakil A M, Gaafar S A, 1988. Studies on Water Requirements on Sunflower. Assiut Journal of Agricultural Sciences. 19:1, 375- 389.
• Er C, 1983. Ayçiçeği Tarımı. Markan Matbaacılık A.Y, İstanbul.
• Erdem T, 2000. Tekirdağ Koşullarında Ayçiçeğinin (Helianthus annuus L.) Su-Verim İlişkileri. Doktora Tezi Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tekirdağ.
• İnan M, 2020. Yarı Kurak Koşullarda Ekim Zamanlarının Çörekotu (Nigella sativa L.) Verim ve Verim Özelliklerine Etkisi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(1), 32-37.
• IPCC 2001. Climate Change 2001. The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of theIntergovernmental Panel on Climate Change [Houghton, J.T,Y. Ding, D.J. Griggs, M. Noguer, P.J. van der Linden, X. Dai, K. Maskell, and C.A. Johnson (eds.)], Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, ABD, 881pp
• IPCC 2007. Climate Change, Synthesis Report, Valencia, Spain.
• Jackson M L, 1958. Soil Chemical Analysis. Prentice Hall Inc. Englewood Cliffs, N.J.
• Kadıoğlu M, 2008. Kuraklık Kıranı Risk Yönetimi; (editörler: Kadıoğlu, M. ve Özdamar, E.) “Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri”; JICA Türkiye Ofisi Yayınları No: 2, s. 277-300, Ankara.
• Kadıoğlu M, 2012. Türkiye’de İklim Değişikliği Risk Yönetimi. Türkiye’nin İklim Değişikliği II. Ulusal Bildiriminin Hazırlanması Projesi Yayını, S:172.
• Karaata H, 1991. Kırklareli Koşullarında Ayçiçeği Bitkisinin Su-Üretim Fonksiyonları. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Atatürk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, No: 28, Kıklareli.
• Kayam Y, Aydın G B, 2017. İklim Değişikliğinin Aydın Yöresinde Toprak Nemi Üzerindeki Etkileri ve SWAP Modeli ile Simülasyonu. Toprak Su Dergisi, 2017, Özel Sayı: (31-45).
• Moraru G, Nicole H, Vasinc I, 1986. Irrigation Regime of the Principal Crops in Southeast Baragan. Productia Vegetala, Cereale si Plante Tehnice, 38:7, 34-43.
• Richards L A, 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. USDA Handbook, No: 60.
• Sağlam M T, 2001. Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz Yöntemleri. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Yayın No: 189, Ders Kitabı No: 5, Tekirdağ.
• Sertel E, 2008. Remote Sensing and Regional Climate Modeling of the Impacts of Land Cover Changes on the Climate of the Marmara Region of Turkey, Doktora Tezi, ITU Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sertel E, Örmeci C, 2009. “Bölgesel İklim Modellemede Kullanılan Arazi Örtüsü Verilerinin Doğruluğunun Araştırılması”, ITU Dergisi.
• Soil Survey Staff 1996. Keys to Soil Taxonomy by Soil Survey Staff. United States Depertment of Agriculture Natural Resources Conservation. USA ISBN 0-16-048848-6. Pp: 326.
• Soil Survey Division Staff 1993. Soil Survey Manual, United States Department of Agriculture Handbook No: 18. Washington, DC. USA.
• Soil Survey Staff 1963. Soil Survey Laboratory Methods and Procedures For Collecting Soil Samples. Soil Survey İnvestigation Report. No: 1 USDA Washington.
• TÜİK 2015. TÜİK 2015 yılı tarımsal istatistik verileri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr
• U.S. Salinity Laboratory Staff 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. U.S.D.A. Handbook, No: 60.
• Unger, P W, 1983. Irrigation Effect on Sunflower Growth Development and Water Use. USDA Conservation and Production Research Laboratory. Bushland Field Crops Research 7:3, 181-194.
• Ünlükara A, 2019. Sulama Mühendisliği. Sulama muhendisligi.pdf
• Vasiliu M, 1986. Contributions to the Establishment of Irrigation Regimes for ıntensive Crops on the Braila Plain. Analele Institutului de Cercetari Pentru Cereale si Plante Tehnice, Fundulea, 53, 333-348.
• Yılmaz F F, Boyraz Erdem D, 2020. Effects of different soil types and varieties on oil quality of sunflower in the Thrace region. La Rıvısta Italıana Delle Sostanze Grasse-Vol XCVII. pp: 51-59.