OKUL YÖNETİCİLERİNİN LİDERLİK ROLLERİNE İLİŞKİN YAPILAN YÜKSEK LİSANS TEZLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 8, 134 - 151, 31.12.2023

Hatice Yıldırım Bünyamin Han

https://doi.org/10.51727/tbj.1394997

Öz

Okullar, dünyada meydana gelen çeşitli değişikliklerden etkilenmektedir. Bu değişikliklerin okul yapılarına nasıl yansıtılacağını sağlamak, okul müdürlerinin sorumluluğu haline gelmiştir. Bu nedenle, okul müdürlerinin liderlik niteliklerini güncellemeleri beklenmektedir. Okullarda etkili iletişimin sağlanması ve olumlu bir okul ikliminin oluşturulması, paydaşların birbirleriyle ve dış çevreleriyle olan çeşitli etkileşimlerinde okul müdürlerinin olumlu ya da olumsuz bir etki yarattığı görülmektedir. Etkili okulların oluşturulması, paydaşların motive olmaları ve sağlıklı bir şekilde ilerlemeleri okul müdürünün liderlik becerilerini kullanabilmesi ile ilişkilidir. Bu çalışma, okul yöneticilerinin liderlik rollerine odaklanan yüksek lisans tezlerini incelemeyi amaçlamaktadır. 2018-2022 yıllarını kapsayan bu araştırmada, liderlik konusunda yapılmış 37 yüksek lisans tezi içerik analiziyle incelenmiştir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Belirlenen kategorilerin frekansları ve oranlı frekansları hesaplanmıştır. Yapılan tez incelemesi sonuçları, okul liderlerinin liderlik rollerini ve bu özelliklere özgü davranışları sergileme düzeylerinin artmasının performansı da artırdığını göstermektedir. İncelenen tezlerde, okul yöneticilerinin liderlik rollerinin olumlu bir okul iklimi oluşturmada önemli bir rol oynadığı vurgulanmıştır. Araştırma sonuçları, geleneksel yönetim modelinin yetersiz olduğunu göstererek, okul müdürlerinin liderlik, örnek kişilik ve davranışlarıyla çevrelerini etkileyebilen eğitim yöneticileri olmaları için çeşitli çalışmalar yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Okul müdürlerinin, geleneksel yöneticilik rollerinden vazgeçip çağın gereksinimlerine uyum sağlayabilecek genel geliştirme ve tamamlama eğitimi alması önerilmektedir. Ayrıca, okul müdürlerine okulu geliştirmelerine ve liderlik becerilerini geliştirmelerine olanak tanıyan eğitimler ve seminerler düzenlenmesi de önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul idarecisi, liderlik rolleri, lisansüstü tez

Etik Beyan

Araştırma sistematik alan yazın taraması sonucunda elde edilen dokümanların incelenme çalışması olduğu için Etik Kurul İzni alınmasını gerektiren çalışmalar grubunda yer almamaktadır.

Kaynakça

• Akdağ, B. (2002). Öğretim liderliğinin bir davranış boyutu: okulun misyonunu tanımlama. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 1–7.
• Aksaraylı, M. F. (2015). Dönüştürücü liderlik ve değişimde dönüştürücü liderlik paradigması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(12), 108-124
• Akyüz, B., & Eren, M. Ş. (2013). Hizmetkâr liderlik davranışlarının eğitim sektörü üzerindeki etkisine yönelik teorik bir çalışma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(2).
• Arabacı, İ. B., Karabatak, S., & Polat, H. (2016). Ortaöğretim okulu yöneticilerinin dağıtımcı liderlik rollerine ilişkin öğretmen algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1015-1032.
• Artık, L. (2019). Okul yöneticilerinin liderlik ve girişimcilik özelliklerinin incelenmesi. Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, A., Yılmaz, K. & Altınkurt, Y. (2013). Eğitim yönetiminde pozitif psikoloji. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 10(1), 1470-1490.
• Aytaç, T. (2000). Okul vizyonu nedir? Nasıl geliştirilir? C. Elma & K. Demir (Ed), Yönetimde çağdaş yaklaşımlar: Uygulamalar ve sorunlar içinde (ss. 1-13). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Babcock-Roberson, M. E. & Strickland, O. J. (2010). The relationship between charismatic leadership, work engagement, and organizational citizenship behaviors. The Journal of Psychology, 144(3), 313–326.
• Bakan, İ., & Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik türleri ve güç kaynaklarına ilişkin mevcut-gelecek durum karşılaştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010(2), 73-84.
• Başaran, İ. E. (1992). Yönetimde insan ilişkileri. Ankara: Kadıoğlu Matbaası. Bolman, L. G. & Deal, T. E. (1991). Reframing organizations: Artistry, choice and leadership. San Francisco: Jossey-Bass.
• Bridge, B. (2003). Eğitimde vizyoner liderlik ve etkin yöneticilik. İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
• Bursalıoğlu, Z. (1982). Eğitim yöneticisinin hizmet öncesi ve hizmet içinde hazırlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2).
• Cafoğlu, Z. (1992). Başarılı okul yönetiminde liderlik. Eğitim Dergisi, 1, 49-57.
• Celep, C. (2004). Dönüşümcü liderlik. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Celep, C. (2014). Eğitim yöneticisinin liderlik davranışı.(2. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Cicero, L. & Pierro, A. (2007). Charismatic leadership and organizational outcomes: the mediating role of employees' work-group identification. International Journal of Psycholog, 42 (5), 297-306.
• Çalık, T. (2003). Performans yönetimi: Tanımlar, kavramlar, ilkeler. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Çelik, V. (1997). Eğitim yönetiminde vizyoner liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 12(12), 465-474.
• Çelik, V. (2000). Okul kültürü ve yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Dağlı, A. & Han, B. (2015). Sorularla yöneticilik ve liderlik. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Yayınları.
• Durukan, H. (2006). Okul yöneticisinin vizyoner liderlik rolü. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 277-286.
• Eranıl, A. K. (2014). Mesleki ortaöğretim kurumlarında görev yapan yöneticilerin vizyoner liderlik özellikleri ile öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat
• Eren, E. (2010). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Basım Yayın.
• Genç, N. (2007). Yönetim ve organizasyon. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Genç, N. (2012). Yönetim ve organizasyon: Çağdaş sistemler ve yaklaşımlar (Dördüncü Baskı).Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Gül, R. (2019). Vizyoner liderlik davranışlarının algılanan kurum kimliği üzerine etkileri. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi, Konya
• Gümüş, S. (2012). Motivasyonun örgütsel bağlılığa ve performansa etkisi. Ankara: Hiperlink Yayıncılık
• Güney, S. (1999). Davranış bilimleri açısından Atatürk’ün liderliği. Ankara: Ocak Yayınları.
• Han, B. (2022). Okullarda liderlik. Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (Editör: Murat TAŞDAN). Ankara: Pegem Yayınları
• House, R. J. (1992). Charismatic leadership in service-producing organizations. International Journal of Service Industry Management, 3(2), 1-24.
• İlgar, L. (2005). Eğitim yönetimi, okul yönetimi, sınıf yönetimi (3. bs.). İstanbul: Beta Basım.
• Kılınç, T. (1997). Lider durumsallığın ötesi, karizmatik liderlik yaklaşımı. 21. Yüzyılda Liderlik Sempozyumu (5-6 Haziran 1997), Bildiriler Kitabı. Tuzla-İstanbul: Deniz Harp Okulu Basımevi.
• Klein, K. J., & House, R. J. (1995). On fire: Charismatic leadership and levels of analysis. Leadership Quarterly, 183-198.
• Koçel, T. (2015). İşletme yöneticiliği, 15. Baskı. İstanbul: Beta Yayımevi.
• Kotter, J. P. (1999). What leaders really do. Harvard Business Review Press.
• Özdemir, S. & Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 266-282.
• Özden, Y. (2005). Eğitimde yeni değerler: Eğitimde dönüşüm. Geliştirilmiş 6. Baskı. Ankara: PegemA yayınları. Sabuncuoğlu, Z., & Tüz, M. (2001). Örgütsel psikoloji. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Shamir, B. & Howell, J.M. (1999). Organizational and contextual influences on the emergence and effectiveness of charismatic leadership. Leadership Quarterly, 10(2): 257-283.
• Smith, W., & Andrews, R. (1989). Instructional leadership: How principals make a difference. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development. (ASCD) Pres
• Şentürk, Y. (2019). Vizyoner liderlik davranışlarının çalışanların motivasyonuna etkilerine yönelik bir araştırma.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Şişman, M. (2014). Öğretim liderliği (5.Baskı). Ankara: Pegem Akademi. Tekin, Y. (2007). Modern bir liderlik yaklaşımı vizyoner liderlik: antalya’da faaliyette bulunan 5 yıldızlı konaklama işletmelerinde bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Thompson, P. & Mchugh, D. (1995). Work organisations: A critical ıntroduction, (Second Edition), Macmillan Press, London.
• Yavuz, M. (2006). İlköğretim okulu müdürlerinden beklenen roller ve karşılanma düzeyleri. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 657-670.
• Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Yılmaz, K. (2008). The relationship between organizational trust and organizational commitment in Turkish primary schools. Journal of Applied Sciences, 8(12), 2293–2299.
• Yielder, J., & Codling, A. (2004). Management and leadership in the contemporary university. Journal of Higher Education Policy and Management, 26(3), 315-328.
• Yörük, S., & Akdağ, G. A. (2010). İlköğretim okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarının etkililiği ölçeğinin geliştirilmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 3(1).
• Yukl, G. (2013). Leadership in organization.(8. Ed.). ISBN: 978-0-13-277186-3.
• Zel, U. (1997). Harekete geçirici liderlik ve işe yönelik liderlik. MPM-Verimlilik Dergisi, 4(13).