İspir Meşesinin farklı bir yayılış alanı: Hınzır Dağı (Akkışla-Kayseri)

Yıl 2020, , 39 - 46, 30.06.2020

Selahattin Polat , İsmail Ege

https://doi.org/10.17211/tcd.653381

Öz

Türkiye gerek tür zenginliği gerekse yaklaşık 6 milyon hektar meşe orman varlığıyla dünyanın sayılı ülkelerinden biridir. Türkiye’de doğal olarak yetişen 18 meşe türü ve bu türlerden 6 tanesinin 11 alt türü bulunmaktadır. Bunlardan Quercus vulcanica, Quercus macranthera subsp.syspirensis, Q.trojana subsp.yaltirikii endemik meşe türleridir. Meşe türleri içinde endemik bir alt tür olan İspir meşesi (Quercus macranthera subsp.syspirensis), Türkiye’nin Avrupa-Sibirya fitocoğrafya bölümleri içerisinde yer almaktadır. Bu tür Anadolu’nun kuzeyinde Karadeniz Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi’nin kuzeyi ve Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzey yarısında 1000-2250 m yükseltileri arasında yayılış gösterir. Mevcut bitki coğrafyası literatüründe İspir meşesinin Türkiye’deki doğal yayılış alanları içerisinde Erciyes Dağı üzerinde bulunduğu belirtilmektedir. İspir meşesinin Kayseri ilinin diğer yerlerinde varlığı bilinmemektedir. 2018 yılında Kayseri ilinin Akkışla İlçesi Ortaköy idari sınırları içinde Hınzır Dağı kuzeybatı yamacında yapılan arazi çalışmaları esnasında İspir meşesinin topluluk oluşturduğu görülmüştür. Burada 1600-1800 m yükselti basamakları arasında yayılış gösterir. İspir meşesi topluluğu çalı ve ağaççık formuna sahip olup, toprak tabakasının zayıflığı ve çeşitli beşerî etkenlerden dolayı hayatta kalma mücadelesi vermektedir. Bu çalışma, daha önce hakkında detaylı araştırma yapılmamış İspir meşesinin Hınzır Dağı’ndaki doğal yayılışını konu almaktadır. Böylece bu türün Türkiye’de doğal yayılışı ile ilgili bilgilere katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İspir meşesi, Endemik, Bitki örtüsü, Hınzır Dağı, Kayseri

A different distribution area of Ispir Oak: Hınzır Mountain (Akkışla-Kayseri)

Öz

Turkey is one of the few countries in the world with both species richness and about 6 million hectares of oak forest assets. There are 18 oak species growing naturally in Turkey and this kind of six of them are 11 subspecies. These are the endemic oak species Quercus vulcanica, Quercus macranthera subsp. syspirensis and Q.trojana subsp.yaltirikii. İspir oak (Quercus macranthera subsp. syspirensis) which is an endemic sub-species of oak species is included in Turkey's Euro-Siberian department of biogeography. This species extends between 1000-2250 m elevations in the Black Sea Region in the north of Anatolia, the northern part of the Central Anatolia Region and the northern half of the Eastern Anatolia Region. It found that the existing plant geography İspir oak is stated in the literature on Mountain Erciyes in the natural occurrence in Turkey. İspir oak is not known in other places of Kayseri province. In 2018, during the field surveys carried out on the northwestern slope of Hınzır Mountain within the administrative boundaries of the Akkışla district of Kayseri province, it was observed that İspir oak formed a community. In here, it is distributed between 1600-1800 m elevation steps. İspir oak community has a bush and shrub form and struggles to survive due to weakness of soil layer and various human factors. This study focuses on the natural spread of İspir oak, which has not been studied in detail before, on the Hınzır Mountain. Thus, information about the natural distribution of such additives is intended to ensure in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Quercus syspirensis, Endemic, Flora, Hınzır Mountain, Kayseri province

Kaynakça

• Akkemik, Ü. Editör, (2014). Türkiye’nin Doğal–Egzotik Ağaç ve Çalıları 1, Orman Genel Müdürlüğü yayınları, Ankara.
• Akkemik, Ü. (2016). Türkiye’nin Doğal Meşe (Quercus L.) Türlerinin Yayılışı ve Botanik Özellikleri Uluslararası Katılımlı Meşe Çalıştayı 18-20 Ekim 2016, İğneada / Kırklareli .83-94.
• Anşin, R. ve Özkan, C. (2006). Tohumlu Bitkiler (Spermatophyha) Odunsu Taksonlar, K.T.Ü, Orman Fak. 167,19, Trabzon.
• Atalay, İ. (1994). Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Üniversitesi Basımevi, 226-229, İzmir.
• Atalay, İ. (2017). Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri, OGM Yayını, İzmir.
• Avcı, M. (1997). Karasu-Tuzla Çayı Arasındaki Sahada Orman Kalıntıları, İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Dergisi, Sayı 5,180-224.
• Behçet, L. & Arık, M. (2013). An Ethnobotanical Investigation in East Anatolia (Turkey), Turkish Nature and Science Journal, 2, 1-15.
• Browicz, K. & Zielinski, J. (1984). Chorology of Trees and Shrubs in South-West Asia and Adjacent Regions, Volume 1, Warszawa.
• Çağlar, Y. (2003). Dendroloji (Ağaçbilim) ve Orman Ekolojisi Okulu Ders Notları, Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği yay, No: 13, 70-73, Ankara.
• Davis, P. H. (1965). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Volume 7, Edinburgh.
• Dönmez, Y. (1985). Bitki Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları no 3319, İstanbul.
• Gökten, E. (1981). Şarkışla (Sivas) güney-güneydoğusunun stratigrafisi ve jeolojik evrimi, TÜBİTAK T.B.A.G.251, yayımlanmamış rapor, Ankara.
• Günal, N. (1997). Türkiye’de Başlıca Ağaç Türlerinin Coğrafi Yayılışları, Ekolojik ve Floristik Özellikleri, Çantay Kitapevi, s. 94-96, İstanbul.
• Gündoğan, I., Önal, M. & Depçi, T. (2005). Sedimentology, petrography and diagenesis of Eosen-Oligocene evaporites:the Tuzhisar Formation, SW Sivas basin, Turkey. Journal of Asian Earth Sciences 25, 791-803.
• Güngördü, M. (1999). Marmara Bölgesinin Bitki Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi yayın no:4176, Edebiyat Fak. Yay. No:3416, İstanbul.
• Hedge, I.C & Yaltırık, F. (1982). Ouercus L.In;Flora of Turkey and the East Agean Islands (Ed:P.H.Davis).Edinburg University Press, Edinburg, 659-683.
• İzbırak, R. (1944). Yukarı Kızılırmak Bölgesinde Jeomorfoloji Araştırmaları, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C:III, S:3, 271-288.
• Kaya, Y. (1999). Fırat Vadisi’nde Erozyon ve Erozyon Alanında İyi Gelişen Bitkiler, Tr.J.of Agriculture and Forestry 23 (1999) 7-24.
• Kayacık, H. (1981). Orman ve park ağaçlarının özel sistematiği II. Cilt, Angiospermae (Kapalı Tohumlular), İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, İstanbul Üniversitesi yayın no:2766, Orman Fakültesi yayın no:287, Dördüncü baskı, İstanbul.
• Odabaşı, T. (1976). Türkiye’de Baltalık ve korulu baltalık ormanlarının koruya dönüştürülmesi olanakları üzerine araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi yayınları no. 2079/218, İstanbul.
• Odabaşı, T.ve Boydak, M. (1984). Güneydoğu Anadolu Projesinde (GAP) Ormancılığın Yeri ve Katkıları, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, C.34, Sayı 3.
• OGM, (2015). Türkiye Orman Varlığı–2015, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Öztürk, S. (2013). Türkiye Meşeleri Teşhis ve Tanı Kılavuzu, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, 188 – 192, Ankara.
• Öztürk, M., Tatlı, A., Özçelik, H. & Behçet, L. (2015). General Characteristics of Flora and Vegetation Formations of Eastern Anatolia Region and Its Environs (Türkiye), SDU Journal of Science (E-Journal), 2015, 10 (1): 23-48.
• Özüdoğru, B., Erik, S. & Akaydın, G. (2010). The Flora of the Karababa Mountain (Sivas-Şarkışla/Turkey), Biological Diversity and Conservation , 3/3 (2010) 176-192.
• Sunkar, M. (2008). Zamantı Çayı Yukarı Havzası (Uzunyayla)’nın Jeomorfolojisi, e-Journal of New World Sciences Academy, Volume: 3, Number: 4.
• Tekeli, E., Varol, B., Gökten, E., Keskin, Y., Özaksoy, V. ve Işık, V. (1992). Sivas Havzasının Batı Kesiminin Jeolojisi, Turkish Petroleum Corporation Report No.3173.
• Toprak Su Genel Müdürlüğü, (1974). Kızılırmak Havzası Toprakları, Toprak Su Müdürlüğü Yayınları:286, Köy İşleri ve Kooperatifler Bakanlığı Yayınları :203, Raporlar Serisi:71, Cihan Matbaası, Ankara.
• Ünaldı, Ü. E. (1996). Erciyes Dağı’nın Fiziki Coğrafyası, Lazer Ofset Basımevi, Ankara.
• Yaltırık, F. (1984). Türkiye Meşeleri Teşhis Kılavuzu, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Yılmaz, H. (1998). Türkiye’nin Endemik Meşe (Qeurcus L.) Taksonlarının Morfolojik Özellikleri, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul.
• Zohary, M. (1973). Geobotanical Foundations of the Middle East, Vol.I,II, Stutgart.