A relatively unknown type of settlement “Palangas” and examples of palanga settlement in Erzincan Plain

Yıl 2012, Sayı: 58, 43 - 52, 01.01.2012

Selçuk Hayli

Öz

This study has been prepared in order to make a terminological contribution to Turkish settlement geography literature by trying to examine the roots along with functional and physiognomic features of settlements named palanga in the Erzincan plain and settlements that have been built as palangas but names of which have changed and to put forth the differences and similarities between palangas and rural settlements. Palanga settlements in Erzincan plain are rural settlements built to raise animals. They are generally older than farm settlements based on sowing and planting activities. In contrast to the temporary feature of Kom and Ağıl settlements, palangas are permanent settlements. Even though they resemble farm settlements, there are distinct differences. They have been established to make use of swamp pasture-pasture lands in places where water table is high. Even though they have been established as a continuation of the economical activity field of a village, their population may increase in time and they may turn into villages. As the swap pasture – pastures turn into cultivation areas with drainage activities, the basic economical activity in palangas which is stockbreeding transforms into planting and sewing. Today, there are 2 villages named as palangas in the Erzincan plain, 2 villages named as farms, 2 settlements that are separate villages which were once settlements named as palanga and farm along with 4 palangas and one farm settlements.

Keywords: Palanga, farm, rural settlement, Erzincan

Anahtar Kelimeler

-

Az bilinen bir yerleşme tipi “Palangalar” ve Erzincan Ovasında palanga yerleşmesi örnekleri

Öz

Bu çalışma, Erzincan ovasında palanga adına sahip veya palanga olarak kurulmuş ancak sonradan isimleri değişmiş yerleşmelerin kökenleri, fonksiyonel ve fizyonomik özellikleri incelenerek, bilinen kırsal yerleşmelerden farklılıkları ve benzerlikleri ortaya konulmaya çalışılarak, Türkiye yerleşme coğrafyası literatürüne terminolojik bir katkı sağlanmak amacıyla hazırlanmıştır. Erzincan ovasındaki palanga yerleşmeleri, hayvan yetiştirmek amacıyla kurulmuş kırsal yerleşmelerdir. Genellikle, ekim-dikim faaliyetlerine dayalı bilinen çiftlik yerleşmelerinden daha eskidirler. Kom ve Ağıl yerleşmelerinin geçici özelliğine karşılık palangalar, daimi yerleşmelerdir. Çiftlik yerleşmelerine çok benzemelerine rağmen belirgin farklar mevcuttur. Yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu ova tabanlarındaki batakçayır-mera arazilerinden yararlanmak için kurulmuşlardır. Bir köyün ekonomik faaliyet sahasının devamı olarak kurulmalarına rağmen, zamanla nüfusları artarak ayrı bir köy olabilmektedirler. Drenaj çalışmaları ile batakçayır-meraların zamanla tarım alanlarına dönüştürülmesiyle palangalardaki temel ekonomik faaliyet olan hayvancılık da, ekip-dikme faaliyetlerine dönüşmektedir. Günümüzde Erzincan Ovasında halen, palanga adını taşıyan iki köy, çiftlik adını taşıyan iki köy, eskiden palanga ve çiftlik adlarında köyaltı yerleşmeleri iken bugün ayrı birer köy olan iki yerleşme ve farklı köylere bağlı dört palanga ve bir çiftlik yerleşmesi bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Palanga, çiftlik, kırsal yerleşme, Erzincan

Anahtar Kelimeler

Palanga, çiftlik, kırsal yerleşme, Erzincan

Kaynakça

• CEVDET, A. (1971). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 9. Cilt, Zuhuri Danışman Yayınevi, İSTANBUL.
• DANIŞMAN, Z. (1966). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, 6.Cilt, Zuhuri Danışman Yayınevi, İSTANBUL.
• DOĞANAY, H. (1994). Türkiye Beşeri Coğrafyası, Gazi Büro Kitabevi, ANKARA.
• DÜZDAĞ, M.E. (1974). Barbaros Hayrettin Paşa’nın Hatıraları, 1.Cilt, Kervan Kitapçılık, İSTANBUL.
• EKEN, G. (1998). “Osmanlılar Döneminde Sosyal ve Ekonomik Açıdan Mucur”, Vakıflar Gen. Müd. Vakıflar Dergisi 27: 195-212, ANKARA.
• EYÜBOĞLU, İ.Z. (1991). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Sosyal Yayınları (Sözlük Dizisi), Baskı 4, İSTANBUL.
• GÖNEY, S. (1975). Büyük Menderes Bölgesi, İ.Ü. Yay. no:1895, Coğr. Enst. Yay. No:79, İSTANBUL.
• HALİFE, M. (1986). Târih-î Gılmânî, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1000 Temel Eser Dizisi, ANKARA.
• HAYLI, S. (1995). Erzincan Ovası’nın Beşeri ve İktisadi Coğrafyası, F.Ü. Sos. Bil. Enst. Doktora Tezi (yayımlanmamış), ELAZIĞ.
• MİROĞLU, İ. (1990). Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566), A.K.D.T.Y.K., Türk Tarih Kurumu Yayınları, XIV. Dizi, Sayı:8,
• OĞUZ,C., EREN,G., ÇİÇEK,K., İNALCIK,H. (1999). Osmanlı, cilt:6 (Teşkilat), Yeni Türkiye Yayınları, ANKARA.
• ORHONLU, C., ÖZBARAN, S. (1984). Osmanlı
• İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım Üzerine
• Araştırmalar, Ege Üniv. Edb. Fak. Yay. No:31, İZMİR.
• ÖZCAN, A. (1977). Zübde-i Vekaiyat (Olayların Özü)-I (1656- 1684) (Defterdar Sarı Mehmed Paşa), 1001 Temel Eser, Tercüman Yayınları, İSTANBUL.
• ÖZTUNA, T.Y. (1979). Başlangıcından Zamanımıza Kadar Büyük Türkiye Tarihi, 12.Cilt, Ötüken Yayınevi, İSTANBUL.
• PEÇEVİ, İ. (1968). Peçevi Tarihi (çev: Murat Uraz), Neşriyat Yurdu Yayını, İSTANBUL.
• SAKAOĞLU, N. (1984). Anadolu Derebeyi Ocaklarından Köse Paşa Hanedanı, Yurt Yayınevi, İSTANBUL.
• SARAÇOĞLU, H. (1956). Türkiye Coğrafyası Üzerine Etüdler, Cilt I, Doğu Anadolu, Maarif Basımevi, ANKARA.
• ŞAHİN, T.E. (1985). Anadolu'nun Tarihi Akışı İçerisinde Siyasi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Açıdan Erzincan Tarihi, Cilt I, Erzincan Hayra Hizmet ve Dayanışma Vakfı, Yayın No: 1, ERZİNCAN.
• TEMELKURAN,T., AKTAŞ,T., ÇEVİK,M. (1978). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 5-6. Cilt, Üçdal Neşriyat, İSTANBUL.
• TUNÇDİLEK, N. (1967). Türkiye İskân Coğrafyası, Kır İskânı (Köy-Altı İskân Şekilleri), İ.Ü. Ed. Fak. Yay:1283, Coğr. Enst. Yay.No: 49, İSTANBUL.
• ÜNAL, M.A. (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İSTANBUL.
• ZIROEVİC, O. (1987). “Palanga”, (La Ville Balkanique, 15.- 19. Siécle Studia Balkanica 3, Sofya,1970), (çev: Murat Özyüksel), Tarih ve Toplum Dergisi 44: 48-50, İletişim Yay., İSTANBUL.
• Yazar hakkında Yrd. Doç. Dr. Selçuk Hayli Fırat Üniversitesi
• İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi
• Coğrafya Bölümü Elazığ
• Nüfus coğrafyası, kırsal yerleşmeler, enerji kaynakları
• ve arazi kullanımı konularında çalışmalar yapmaktadır.