Adana Şehrinin Alansal Gelişimi ve Yakın Çevresinin Arazi Kullanımında Meydana Gelen Değişimler

Yıl 2011, Sayı: 57, 55 - 69, 30.12.2011

Mehmet Sönmez

Öz

Çalışma, XIX. yüzyılın sonlarına kadar çok fazla ön planda olmayan Adana şehri ve yakın çevresinin, bu tarihten itibaren sulamaya dayalı modern tarım teknikleri uygulanarak tarıma açılması ve 1950’li yıllarda yörede, sanayileşme hareketlerinin hız kazanması sonucu şehrin hızla büyümesini ve yakın çevresindeki arazi kullanımında meydana gelen değişimleri ele almaktadır. Çalışma sahasında arazi kullanımında meydana gelen değişimleri (sadece görsel değil) belirlemek amacıyla tarihi kaynaklardan ve Landsat uydu görüntülerinden faydalanılmıştır. Arazi kullanımında meydana gelen değişimler uydu görüntüleri vasıtasıyla ortaya konulurken, bu değişimin nedenleri ve şehrin gelişimi, tarihi süreç içinde ele alınmıştır. Buna göre, Adana şehrinin ilk ciddi alansal büyümesi ve yakın çevresinin arazi kullanımındaki değişimler, XIX. yüzyılın sonlarında Çukurova’nın tarıma açılması ile başlamıştır. Fakat şehrin asıl alansal büyümesi ve yakın çevresinin arazi kullanımındaki değişimler, 1980 sonrası sanayileşme hareketleri ve kırdan kente göçlerle ilişkilidir. Nitekim 1972 yılında yaklaşık 3000 ha olan şehir alanı, 2010 yılında yaklaşık 5 kat büyüyerek 15000 hektarın üstüne çıkmıştır. Hızlı şehirleşmeye bağlı olarak 1990-2010 yılları arasındaki 20 yıllık süreçte orman ve kuru tarım alanları sürekli gerilerken, şehir ve sulu tarım alanları sürekli artmıştır. Şehrin, tarım potansiyeli, uygun iklim şartları ve ulaşım avantajları nedeniyle hızla nüfuslanması, sanayileşmesi ve giderek yatay olarak genişlemesi, verimli tarım alanlarının daralması başta olmak üzere çevre kirliliği, alt yapı sorunları ve doğal tahribata neden olmaktadır. Nitekim yörede tarım toprakları bir yandan artan gıda ve sanayiye hammadde talebini, yoğun kullanım ve kimyasal desteklerle karşılamaya çalışırken, öte taraftan şehirleşme ve sanayileşme faaliyetleri ile hızla daralmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi Bilgi Sistemleri, Kentsel Genişleme, Zamansal Değişim, Arazi Kullanımı, Türkiye

The urban expansion in Adana, Turkey, and relationship between land use changes in its surroundings

Öz

The province of Adana and its immediate surrounding hasn’t been on the fore front until late 19th century. After that date, modern agriculture techniques depending on irrigation were employed to open abovementioned to agriculture, and industrialization has gained impetus in 1950’s. This study is carried out to investigate changes that took place in the land use in the vicinity of Adana as a consequence of rapid growth of the town. For determining changes of land (not only visual ones) use in the study area, historical resources and Landsat satellite outputs. While changes that took place in the land use were depicted by means of satellite images, causes of such change as well as development of the province are addressed within the historical process. It is known that earliest growth of Adana and changes of land use in its surrounding were launched in late 19th century upon introducing of the Çukurova plain to agriculture. However, main areal growth of the city and changes of land use in its vicinity are related with industrialization movements and immigration from rural to urban areas after 1980. As an example, the urban area of approximately 3000 ha in 1972 increased beyond 15000 ha by growing 5 times in 2010. As a result of such rapid urbanization; forest and dry farming areas continuously shrank between 1990 and 2010, whereas urban and irrigated agricultural areas got wider. The city has witnessed rapid population growth, industrialization and widening laterally due to its agricultural production capacity, mild climatic conditions and transportation facilities. This, on the other hand, brings about many problems including shrinking of high quality cultivated area, environmental pollution, infrastructural problems and deformation of the nature. For instance; agricultural lands are exploited to meet increasing demand for food and industrial raw materials with the help of chemicals. On the other hand, it shrinks quickly due to urbanization and industrialization activities.

Anahtar Kelimeler

Geographic Information Systems, urban expansion, Temporal Changes, land use, Turkey