Kovancılar-Okçular earthquake on March 8, 2010; the effect of construction material and style on the loss of life and property

Yıl 2011, Sayı: 56, 23 - 37, 28.09.2014

Murat Sunkar

Öz

The aim of this study is to evaluate the earthquake which took place around 30 to 35 km east of Kovancılar district, Elazığ on March 8, 2010 and the effects of building material and fabric style on the loss of life and property. During the earthquake that affected more than 30.000 people including 42 deaths in the region, the main shock occurred on Karakoçan Fault, while after shocks clustered on the East Anatolian Fault (EAF). The earthquake having a conspicuous complicated pattern took place in the intersection area between Karakoçan Fault and EAF. Surface ruptures, mass movements, high economic damage and considerable loss of life were associated with the Karakoçan Fault, beyond EAF. That the damages were incurred after the main shock at the constructions settled down along the EAF is suggestive for the fact that the main shock was due to the Karakoçan Fault. Besides geological and geomorphological characteristics, the construction material and construction style have also considerable effects on the high loss of life and property in such a medium-scale (M= 6.0) earthquake. All of the dwellings where deaths occurred in Kovancılar-Okçular earthquake were made of stone. The mixed buildings made up of stone, adobe brick and hollow brick were also considerably damaged.

Keywords: Earthquake, Kovancılar-Okçular, East Anatolian Fault (EAF), Karakoçan Fault, Construction Material, Construction Style

Anahtar Kelimeler

-

8 Mart 2010 Kovancılar-Okçular (Elazığ) depremi; yapı malzemesi ve yapı tarzının can ve mal kayıpları üzerindeki etkisi

Öz

Bu çalışmada; 08 Mart 2010 tarihinde Kovancılar ilçesinin (Elazığ) 30-35 km doğusunda meydana gelen deprem ile can ve mal kayıpları üzerinde yapı malzemesi ve tarzının etkisi değerlendirilmiştir. Bölgede 30.000’den fazla nüfusu etkileyen ve 42 kişinin ölümüne neden olan bu depremde ana şok Karakoçan Fayı, artçı şoklar ise Doğu Anadolu Fayı (DAF) üzerinde görülmüştür. Deprem Karakoçan Fayı ile DAF’nın kesişme sahasında oluşmuş, oldukça karmaşık bir yapı göstermektedir. Bu depremde ortaya çıkan yüzey kırıkları, kütle hareketleri, yüksek maddi hasar ve can kayıpları DAF dışında Karakoçan Fayı üzerinde kalmaktadır. DAF üzerinde kalan yerleşmelerdeki hasarın da ana şoktan sonra ortaya çıkması, ana şokun Karakoçan Fayı’na bağlı olduğunun önemli yersel verileridir. Orta büyüklükde (M=6.0) bir depremde büyük can ve mal kayıplarının yaşanmasında jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerin yanında yapı malzemesi ve yapı tarzının etkisi büyüktür. Kovancılar-Okçular depreminde can kayıplarının olduğu meskenlerin tamamı taştan yapılmıştır. Taş malzeme dışında taş, kerpiç ve delikli tuğlanın kullanıldığı karma yapılar büyük hasar görmüştür.

Anahtar kelimeler: Deprem, Kovancılar-Okçular, Doğu Anadolu Fayı (DAF), Karakoçan Fayı, Yapı malzemesi, Yapı tarzı

Anahtar Kelimeler

Deprem, Kovancılar-Okçular, Doğu Anadolu Fayı (DAF), Karakoçan Fayı, Yapı malzemesi, Yapı tarzı

Kaynakça

• AKKAR, S., ALDEMİR, A., ASKAN, A., BAKIR, S., CANBAY, E., DEMİREL, İ. O., ERBERİK, M. A., GÜLERCE, Z., GÜLKAN, P., KALKAN, E., PRAKASH, S., SANDIKKAYA, M. A., SEVİLGEN, V., UGURHAN, B. ve YENİER, E. (2011). “8 March 2010 Elazığ-Kovancılar (Turkey) Earthquake: Observations on Ground Motions and Building Damage”. Seismological Research Letters 82 (1): 42–58
• AKSOY, E. İNCEÖZ, M. ve KOÇYİĞİT, A. (2007). “Lake Hazar Basin: A Negative Fower Structure on The East Anatolian Fault System (EAFS), SE Turkey”. Turkish Journal of Earth Sciences 16: 319–338.
• AKSOY, E. ve TATAR, Y. (1990). “Van ili Doğu-Kuzeydoğu Yöresinin Stratigrafisi ve Tektoniği”. TÜBİTAK Doğa Mühendislik ve Çevre Bilimleri Dergisi 14: 628 – 644
• AMBRASEYS, N.N. (1989). “Temporary seismic quiescence: SE Turkey”. Geophysical Journal 96: 311–331.
• ARPAT, E. ve ŞAROĞLU, F. (1972). “Doğu Anadolu Fayı İle İlgili Bazı Gözlemler ve Düşünceler”. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi 78: 44–50.
• BAKIR, S., CANBAY, E., ERBERİK, A., GÜLERCE , Z., ALDEMİR, A., ve DEMİREL, İ. O. (2010). 8 Mart 2010 Başyurt- Korakoçan (Elazığ) Depremi Ön İnceleme Raporu, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi.
• BARKA, A.A. ve KADINSKY-CADE K. (1988). “Strike-Slip Fault Geometry İn Turkey And Influence On Earthquake Activity”. Tectonics 7(3): 663–684.
• BİNGÖL, A.F. (1982). “Elazığ-Pertek-Kovancılar Arası Volkanik İncelenmesi”. Fırat Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi 1: 9–21. Petrografik ve Petrolojik
• BİNGÖL, A.F. (1988). “Petrographical and petrological features of intrusive rocks of Yüksekova Komplex in the Elazığ region (Eastern Taurus-Turkey)”. Fırat Üniversity Journal of Science and Engineering 3(2): 1–17.
• BOZKURT, E., 2001, Neotectonics of Turkey-a synthesis, Geodinamica Acta 14, p.3-30
• CELEP, Z., ERKEN, A., İLKİ, A., TAŞKIN, B. (2010). 8 Mart- 2010 Kovancılar- Elazığ Depremi Ön Mühendislik Raporu. İstanbul: Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsü. Üniversitesi Deprem
• EMRE Ö., DUMAN T.Y., ÖZALP, S., ELMACI, H. (2010). 8 Mart Değerlendirme Raporu. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi. Depremi
• ERİNÇ, S., BİLGİN, T., BENER, M., SUNGUR, K., ERER, S. ve GÖÇMEN, K. (1970). 28 Mart 1970 Gediz Depremi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü.
• HERECE, E. ve AKAY, E. (1992). “Karlıova-Çelikhan arasında Dogu Anadolu Fayı”. Türkiye 9. Petrol Kongresi Bildiriler: 361–372. Ankara.
• HERECE, E. (2008). Doğu Anadolu Fayı (DAF) Atlası. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü.
• İNCEÖZ, M. ve İNCE, S.C. (1999). “Doğu Anadolu Fay Zonu’nun morfotektonik özellikleri”. İstanbul Teknik Üniversitesi Aktif Tektonik Araştırma Grubu İkinci Toplantısı, Bildiriler Kitabı: 98-110. İstanbul çevresinde yapısal ve
• KALAFAT, D., ZÜLFİKAR, C., VURAN, E., KAMER, Y. (2010). 8 Mart 2010 Başyurt-Karakoçan (Elazığ) Depremi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü.
• KOÇYİĞİT, A. (2003). “Karakoçan Fay Zonu: Atımı, Yaşı, Etkin Stres Sistemi ve Depremselliği”. ATAG-7 Aktif Tektonik Araştırma Grubu 7. Toplantısı 01-03 Ekim 2003: 9-10. Van: Yüzüncüyıl Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü.
• MOR, A. (2008). Karakoçan İlçesi’nin Coğrafi Etüdü. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi (Yayımlanmamış).
• MTA (2002). 1/500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Erzurum Paftası. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü.
• NAZ, H. (1979). Elazığ-Palu Dolayının Jeolojisi. TPAO Rapor No: 1360, (Yayınlanmamıs). Ankara.
• ÖZDEMİR, M.A. (1994). Örmeli Çayı Havzasının (Pütürge- Malatya) Genel ve Uygulamalı Jeomorfolojisi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi (Yayımlanmamış).
• ÖZDEMİR, M.A. (1996a), “Dogu Anadolu Fay Zonu’nun Sincik (Adıyaman) ile Hazar Gölü (Elazıg) arasındaki jeomorfolojik özellikleri”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(1): 191–217.
• ÖZDEMİR, M.A. (1996b). “Uluova boğazı ile Baltası ovası (Elazıg doğusu) arasında Murat nehri vadisinin jeomorfolojisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(1): 263–310.
• ÖZDEMİR M.A. ve İNCEÖZ, M. (2003). “Doğu Anadolu Fay Zonunda ötelenmelerinin tektonik verilerle karşılaştırılması”. Afyonkocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5(1): 89–114. arasında) akarsu
• ÖZDEMİR, M.A., ve TONBUL, S. (1990). “Kovancılar ovası ve Palu çevresinin (Elazığ Doğusu) uygulamalı jeomorfoloji bakımından incelenmesi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4(2): 209–233.
• ÖZDEMİR, M.A. ve TONBUL, S. (1996). “Kömürhan boğazı (Malatya-Elazıg)”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(1): 239–262.
• ÖZKUL, M. ve ÜŞENMEZ, S. (1986). “Elazığ kuzeydoğusunda derin incelenmesi”. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 1(2): 53–57. sedimantolojik
• ÖZKUL, M. (1988). Elazığ Batısında Kırkgeçit Formasyonu Üzerinde Sedimantolojik İncelemeler, Elazığ: Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, (Yayımlanmamış).
• PERİNÇEK, D. ve ÖZKAYA, İ. (1981). “Arabistan levhası kuzey kenarı tektonik evrimi”. Yerbilimleri Dergisi 8: 91– 101.
• PERİNÇEK, D. (1979). “The Geology of Hazro-Korudağ- Çüngüs-Maden-Ergani-Hazar-Elazığ-Malatya Guide Book: 3–33. Ankara: TJK Yayını. region”,
• REILINGER, R., MCCLUSKY, S., VERNANT, P., LAWRENCE, S., ERGINTAV, S., CAKMAK, R., OZENER, H., KADIROV, F., GULIEV, I., STEPANYAN, R., NADARİYA, M., HAHUBIA, G., MAHMOUD, S., SAKR, K., ARRAJEHI, A., PARADISSIS, D., AL-AYDRUS, A., PRILEPIN, M., GUSEVA, T., EVREN, E., DMITROTSA, A., FILIKOV, S.V., GOMEZ, F., AL-GHAZZI, R., KARAM, G. (2006). “GPS constraints on continental deformation in the Africa-Arabia-Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions”. Journal of Geophysical Research 111, B05411, doi:10.1029/2005JB004051.
• SELÇUK BİRİCİK, A. (1993). “Hazar (Gölcük) Depresyonu (Elazıg)”. Türk Coğrafya Dergisi 28: 45–63.
• SELÇUK BİRİCİK, A. (1994), “Gölbası depresyonu”. Türk Cografya Dergisi 29: 3-81.
• SUNKAR, M. (2010). “8 Mart 2010 Kovancılar (Elazığ) depreminin sebep ve sonuçlarına ait ilk gözlemler”. II. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2010 (Prof. Dr. Oğuz EROL Onuruna): 106–123. Afyonkarahisar
• ŞAROĞLU, F., EMRE, E. ve KUŞÇU, İ. (1992). “The East Anatolian Fault zone of Turkey”, Annales Tectonicae 6: 99–125
• ŞAROĞLU, F., EMRE, Ö., BORAY, A. (1987). Türkiye’nin Diri Fayları ve Depremsellikleri. Ankara: MTA Rapor No. 8174 (Yayımlanmamış).
• ŞENGÖR, A.M.C., GÖRÜR, N., ŞAROĞLU, F. (1985). “Strike slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape; Turkey as a case study”. Strike-Slip Faulting And Basin Formation (Ed. K.T. Biddle ve N. Christie-Blick): Paleontologists and Mineralogists Special Publication Society of Economic
• TATAR, Y. (1987). “Elazığ bölgesinin genel tektonik yapıları ve Landsat fotoğrafları üzerinde yapılan bazı gözlemler”. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi 14: 295-308.
• TONBUL, S. ve ÖZDEMİR, M.A. (1994a). “Doğu Anadolu Fayının (DAF) tektonik özelliklerinin Palu civarında (Elazığ doğusu) jeomorfolojik ölçütlerle belirlenmesi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(1-2): 267-279.
• TONBUL, S. ve ÖZDEMİR, M.A. (1994b). “Doğu Anadolu Fayı'nın Palu civarında (Elazığ doğusu) jeomorfolojik birimlere Üniversitesi Türkiye Coğrafya Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 3: 275–290. gözlemler”. Ankara
• TONBUL, S. (1990). “Bingöl Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi ve Gelişimi” Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurulu Coğrafya Araştırmaları Dergisi 1(2): 229–359.
• TURAN, M. (1984). Baskil-Aydınlar (Elazığ) Yöresinin Stratigrafisi ve Tektoniği, Elazığ: Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Yayımlanmamış).
• TURAN, M., ve BİNGÖL, A.F. (1991). “Kovancılar-Baskil (Elazığ) arası bölgenin tektono-stratigrafik özellikleri”. Çukurova Üniversitesi Ahmet Acar Jeoloji Sempozyumu, Tebliğler: 213–217. Adana.
• YAZGAN, E. (1981). “Doğu Toroslar’da etkin bir paleokıta kenarı etüdü (Üst Kretase-Orta Eosen) Malatya-Elazığ. Doğu Anadolu”, Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi 7: 83-104.
• YILMAZ, N. ve URAN, T. (2010). 8 Mart 2010 Elazığ Depremleri Değerlendirme Raporu. Ankara: Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem dairesi Başkanlığı.
• YÜKSEL, S. (2006). Okçular (Kovancılar/Elazığ) Alanının Stratigrafisi. Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisli Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış). http://www.elazig.gov.tr (son erişim: 10.04.2010) http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/default.htm (son erişim: 10.04.2010)
• http://www.ydbe.mam.gov.tr/DEPAR/2010_03_08_Elazig/ index.html
• Yazar hakkında Yrd. Doç. Dr. Murat Sunkar Fırat Üniversitesi
• İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi
• Coğrafya Bölümü ELAZIĞ
• Genel ve uygulamalı jeomorfoloji, doğal afetler, doğal
• risk planlaması, hidrografik analizler ve Kuvaterner
• Jeomorfolojisi konularında çalışmalarını
• sürdürmektedir. Araştırmacı uygulamalı çalışmalarda
• Coğrafi Bilgi Sistemleri Teknolojilerinden faydalanmaktadır.