Karçal Dağı’nda Kafkas orman gülünün (Rhododendron caucasicum) yayılışı, ekolojik ve floristik özellikleri

Yıl 2016, Sayı: 67, 11 - 19, 01.11.2016

Nurten Günal Seçkin Yılmaz

https://doi.org/10.17211/tcd.95887

Cited By: 1

Öz

Kafkas orman gülü (Rhododendron caucasicum), Türkiye doğal bitki örtüsünü oluşturan türler içinde sınırlı  bir coğrafi yayılışa sahiptir.  Bu çalışmanın amacı, Kafkas orman gülünün Karçal Dağındaki yayılışını, ekolojik ve floristik özelliklerini  belirlemektir. Çalışma bitki coğrafyası araştırmalarına dayanmaktadır. Araştırma alanında arazi çalışmaları yapılmış ve bitki örnekleri toplanmıştır. Daimi yeşil, beyaz, krem renkli çiçekli, genellikle 50-100 cm’ ye kadar boylanabilen bir çalı olan Rhododendron caucasicum,  Karçal Dağında 2000 m’nin üzerindeki seviyelerde yetişme ortamı bulur. En iyi gelişme gösterdiği yerler kuzeybatı, kuzey, kuzeydoğuya bakan, yağış açısından elverişli, 2300-2600 m arasındaki seviyelerdir. Nem oranı yüksek, organik madde bakımından zengin, asit toprakların yer aldığı bu sahalarda Rhododendron caucasicum tepeleri, yamaçları ve vadi içlerini kaplar. Kafkas orman gülü, bu alanlar dışında, elverişli yetişme ortamı bulduğu yerlerde, küçük topluluklar veya kümeler ya da tek çalılar halinde 3150 m’ye kadar yükselir. Karçal Dağında orman sınırına yakın alanlarda doğu kayını (Fagus orientalis), doğu ladini (Picea orientalis), doğu Karadeniz göknarı (Abies nordmanniana subsp. normanniana) ormanlarının alt katında ve tahrip sahalarında ayı üzümü (Vaccinium arctostaphylos), siyah meyveli ayı üzümü (V. uliginosum), çoban üzümü (V. myrtillus), beyaz çiçekli orman gülü (Rhododendron ungernii), kırmızı çiçekli orman gülü (R. smirnovii),  taflan (Laurocerasus officinalis), çoban püskülü (Ilex colchica),  kuş üvezi (Sorbus aucuparia) ile görülen  Kafkas orman gülü; orman sınırı üzerindeki seviyelerde genellikle saf  veya  çoban üzümü (V. myrtillus) ve yabani dafne (Daphne glomerata) ile birlikler oluşturur.

Ecological and floristic characteristics and distribution of Rhododendron caucasicum on Karçal Mountain

Öz

Rhododendron caucasicum, shows a limited geographical distribution among the species that form the natural vegetation cover of Turkey. This study aims to establish the ecological and floristic characteristics and distribution of Rhododendron caucasicum on Karçal Mountain. The study is based on plant geography research. Field work is made and plant specimens were collected in research area. Being a shrub with evergreen, white, cream coloured flowers and being able to grow taller up to 50-100 cm, the Rhododendron caucasicum finds growing environment  on levels over 2000 m on Karçal Mountain. The places where it develops well are northwest, north, northeast slopes, and the places suitable for rainfall, and the levels between 2300-2600 m. Rhododendron caucasicum covers the slopes, hills and valleys on those areas having high rate of moist, being rich in organic material, and having acid soils. Rhododendron caucasicum grows to 3150 m as small communities, groups or single shrubs on places where it finds  suitable habitats excluding the above-stated areas. Appearing with species such as Vaccinium arctostaphylos, V. uliginosum, Rhododendron ponticum, R . ungernii, R. smirnovii,  Laurocerasus officinalis, Ilex colchica, Sorbus aucuparia at subforest and on destruction areas of Abies nordmanniana subsp. nordmanniana, Picea orientalis, Fagus orientalis  forests on areas close to the forest boundary on Karçal Mountain, the Rhododendron caucasicum mostly forms pure communities or unities with Vaccinium myrtillus and  Daphne glomerata over forest boundary.

Kaynakça

• ALTUN, B. (2011). Türkiye Orman Güllerinin Toplanması ve Kültüre Alınması, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Samsun.
• ATALAY. İ., TETİK, M., YILMAZ, Ö. (1985). Kuzey Anadolu’nun Ekosistemleri, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No 141.
• ATALAY, İ. (1992). Kayın (Fagus orientalis Lipsky) Ormanlarının Ekolojisi ve Tohum Transferi Yönünden Bölgeler Ayrılması, Orman Bakanlığı, Orman Ağaçları ve Tohumları Islahı, Araştırma Müdürlüğü Yayınları, No 5, Ankara.
• ATALAY, İ. (1994). Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir.
• AVCI, M. (2004). “Ormangülleri (Rhododendron L.) ve Türkiye’deki Doğal Yayılışları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 12:13-29, İstanbul.
• BAYTOP,T. (1984) . Türkiye’de Bitkilerle Tedavi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, No 3253, İstanbul.
• BAYTOP,T. (1994). Türkiye Bitki Adları Sözlüğü, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, No 578, Ankara.
• BROWICZ, K. (1983). Chorology of Tress and Shrubs in South-West Asia and Adjacent Regions, Warszawa-Poznan.
• BROWICZ, K. (1988) . “Güneybatı Asya’nın Odunsu Florasındaki Hyrcanian ve Euxian Elemanlarının Karşılaştırılması” (Çev.A.Efe), İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 38, Sayı 3:116-125, İstanbul.
• CZEKALSKI, M. (1998). “Rhododendrons in the Former Soviet Union”, Journal of American Rhododendron Society, Vol.52, Number 2, pp. 81-89.
• DEVLET METEOROLOJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. Artvin (1960-2012) ve Borçka (1987-2003) Meteoroloji İstasyonları İklim Verileri.
• DOĞU, A. F., ÇİÇEK, İ. GÜRGEN, G ve TUNÇEL, H. (1996). “Kaçkar Dağlarında Rhododendron caucasicum’un (Kafkas Ormangülü) Alpin Kattaki Dağılışı”,Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi III. Coğrafya Sempozyumu, 21.yüzyıla Doğru Türkiye,15-19 Nisan 1996, Bildiri Özetleri, s.88.
• DAVIS, P.H. (1965) . Flora of Turkey and the East Aegean Island, Vol. I, Edinburgh at the University Press, Edinburgh.
• EMİNAĞAOGLU, Ö. (2004). Kafkasya Karışık Ilıman Yağmur Ormanı ve Yüksek Alpin Çayırları, Orman ve Çevre Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, GEF-II Proje Müdürlüğü, Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetim Projesi, Artvin.
• EMİNAĞAOGLU, Ö., KUTBAY H.G., ÖZKAN Z.C., ERGÜL A. (2008). “Flora of the Camili Biosphere Reserve Area (Borçka, Artvin Turkey)”, Turk J. Bot. 32:43-90.
• EMİNAĞAOGLU, Ö. (2016). Artvin’in Doğal Bitkileri, İstanbul.
• ERİNÇ S. (1977). Vejetasyon Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No 92, İstanbul.
• ERİNÇ, S. (1984). Klimatoloji ve Metodları, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No 2, İstanbul, 1984.
• ESEN, S. (2010). Ardahan ili, Posof, Damal ve Hanak İlçeleri Florası, Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Artvin.
• GÜNAL, N. (1997). Türkiye’de Başlıca Ağaç Türlerinin Coğrafi Yayılışları, Ekolojik ve Floristik Özellikleri, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• GÜNER, A., DUMAN, H. (1998). “A Floristic Excursion to Artvin and Camili”, The Karaca Arboretum Magazine IV (2):55-84.
• İNANDIK, H. (1965). Türkiye Bitki Coğrafyasına Giriş, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No 42, İstanbul.
• IRVING, E., HEGDA, R. (1993). “Concerning the Origin and Distribution of Rhododendrons”Journal of American Rhododendron Society, http://www.rhododendron.org./v47n3p139.htm. (Erişim Tarihi 09.12.2015).
• KAYACIK, H. (1968). Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, III. Cilt, Angiospermae (Kapalı Tohumlular), İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, No 134:186-192, İstanbul.
• KOÇMAN, A. (1993). Türkiye İklimi, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, No,72, İzmir.
• MOSER, E. (1992). “Rhododendrons of the Caucasus” Journal of American Rhododendron Society,Vol.46, Number 4, http://scholar.lib.vt.edu/ejournals/JARS/v46n4-moser.htm. (Erişim Tarihi (15.12.2015).
• NAKHUTSRISHVILI, N. (2013). The Vegetation of Georgia (South Caucasus), “History of the Flora and the Vegetation”, XVI, Springer.
• STEWENS, P.F., 1978. Rhododendron L., Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Ed.P.H.Davis), 6:91-94, Edinburgh University Press, Edinburgh.
• TERZİOĞLU, S. (1998).Uzungöl (Trabzon-Çaykara) ve Çevresinin Flora ve Vejetasyonu, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı Doktora Tezi, Trabzon.
• TERZİOĞLU, S., MEREV N. ve ANŞİN, R. (2001). “A Study on Turkish Rhododendron L. (Ericaceae)”, Turk J Agric For.25:311-317.
• TOPRAK SU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 1984. Çoruh Havzası Toprakları, Toprak Su Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• ZAZANASHVILI, N., GAGNIDZE, R., NAKHUTSRISHVILI G. (1995). “Main Types of Vegetation Zonation on the Mountains of Caucasus”, Acta Phytogeogr. Suec. 85:7-16.
• ZAZANASHVILI, N. (1999). Recent Shifts in Vegetation Boundaries of Deciodius Forests Especially due to General Global Warming (Ed:F.Klötzli, G-R.Walter), “On the Colkhic Vegetation”, pp. 181-197, Birkhauser Verlag.
• ZOHARY, M. (1973) . Geobotanical Foundations of the Middle East,Vol. I.II, Stutgart.