The Gruyere cheese production in Bogatepe Village and its importance in terms of sustainable development (Kars/Turkey)

Yıl 2018, Sayı: 70, 7 - 18, 15.06.2018

Kenan Arınç

https://doi.org/10.17211/tcd.349760

Cited By: 4

Öz

Bogatepe, a village settlement in the province of Kars in the Eastern Anatolia Region, is defined as the place where gruyere cheese was produced for the first time in Turkey. This village was established for the settlement of the Malakans and Doukhobors, who were displaced from Russia, due to the capture of the Ardahan-Kars Province by the Russians during the Ottoman-Russian war of 1877-1878, and named “Büyük Zavot”. Since it was concluded that the ecology of the region was appropriate for husbandry and gruyere cheese production, the Scottish cheese producer, David Moser, founded the first gruyere cheese atelier in Bogatepe village at the request of Russians. In a short time, the number of the gruyere cheese ateliers spreading to other villages in the region increased to 50. Following the end of Russian invasion, colonists left Turkey and the number of active ateliers decreased continuously. Today, there are four active ateliers. After the creation of the USSR in 1917, some Turkic people such as Qarapapaqs, Kipchaks, Kumyks and Qaraqalpaqs, who did not want to live in that country and were familiar with gruyere cheese production, were settled in the Ardahan-Kars region in 1936, repopulated Bogatepe village and restarted the gruyere cheese production, using the equipment the colonists left behind. However, as the Bogatepe village began to emigrate after 1975, the gruyere cheese production stopped. Nevertheless, gruyere cheese production revived thanks to a gruyere master coming back to Bogatepe village in 2002. Nowadays, since the village people share tasks successfully, the number of dairy cattles rose to 4000. In that case, the gruyere cheese, which has high added-value and requires master ship, is essential in terms of development and sustainable advancement of the region. Gruyere cheese has a demanding production process exceeding 6 months. The most prominent rules of production are to install gruyere cheese facilities above 1800 m and to pasture animals in high zones, since the milk has to enter into the production in 1 hour. The ecology of many rural settlements in Ardahan-Kars region is suitable for this production. Thus, it is necessary for development to organize places with similar ecology for gruyere cheese production.

Anahtar Kelimeler

Gruyere cheese, Bogatepe - Kars, Molokans, Doukhobors, Zavod

Boğatepe Köyü’nde Gravyer peyniri üretimi ve sürdürülebilir gelişme bakımından önemi (Kars/Türkiye)

Öz

Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Kars iline bağlı bir köy yerleşmesi olan Boğatepe, Türkiye’de Gravyer peynirinin ilk üretildiği yer olarak tanınmaktadır. Bu köy Ardahan-Kars Yöresinin 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sırasında Rusların eline geçmesi nedeniyle Rusya’dan göç ettirilen Malakanlar ve Doukhoborların yerleşmesi için kurulmuş ve Büyük Zavot adını almıştı. Yörenin ekolojisinin hayvancılığa ve gravyer peyniri üretimine elverişli olduğu anlaşılınca Rusların daveti üzerine İsviçreli peynir üreticisi David Moser, ilk gravyer atölyesini Boğatepe köyünde kurmuştu. Kısa sürede yörenin diğer köylerine de yayılan Gravyer peyniri atölyelerinin sayısı 50’ye yükselmişti. Rus işgalinin sona ermesiyle birlikte kolonistlerin Türkiye’den ayrılması nedeniyle Ardahan-Kars Yöresinde atölye sayısı sürekli azalmıştır. Nitekim halen faal olan imalathane sayısı Boğatepe köyünde 2 ve Kars Organize Sanayi Bölgesi’nde 2 olmak üzere toplam 4 adettir.  SSCB’nin 1917 yılında kurulması sonucu bu ülkede yaşamak istemeyen ve gravyer üretimine aşina olan Karapapak (Terekeme), Kıpçak, Komuk ve Karakalpak gibi Türk boylarının, 1936 yılında Ardahan-Kars Yöresine yerleştirilmeleri nedeniyle, Boğatepe köyü de nüfuslanmış ve kolonistlerden kalan ekipmanlarla gravyer peyniri üretimi yeniden başlatılmıştı. Ancak Boğatepe köyünün, 1975 yılından sonra göç vermeye başlaması nedeniyle gravyer üretimi durmuştu. Fakat bir gravyer ustasının 2002 yılında Boğatepe köyüne dönmesiyle birlikte üretim yeniden canlandırılmıştır. Günümüzde köy halkının üretim için işbölümünü başarmaları nedeniyle, sağılabilen inek sayısı 4000’e yükselmiştir. O halde katma değeri yüksek olan ve uzmanlık gereken Gravyer peyniri üretimi, yörenin kalkınması ve sürdürülebilir gelişmesi için önem taşımaktadır. Gravyer peynirinin 6 ayı aşan zorlu bir üretim süreci vardır. Elde edilen sütün bir saat içinde üretim sürecine girmesi zorunluluğu nedeniyle gravyer tesisinin 1800 m’den daha yüksekte kurulması ve hayvanların yüksek kuşakta otlatılmaları üretim şartının en önemlisidir. Ardahan-Kars Yöresinde bulunan pek çok kırsal yerleşmenin ekolojisi bu üretim için uygundur. Bu nedenle benzer ekolojiye sahip yerlerin de Gravyer peyniri üretimi için organize edilmeleri kalkınma için gereklidir.

Anahtar Kelimeler

Gravyer Peyniri, Boğatepe, Malakanlar, Doukhoborlar, Zavot

Kaynakça

• Akça, B., Kıyanç, S., (2017). ‘Malakanlar’ın Anadoludaki İzleri’, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt:18, Sayı: 39, 22-43.
• Arınç, Kenan.,2016, Doğal, Beşeri, İktisadi ve Siyasal Yönleriyle Doğu ve Güneydoğu Bölgeleri, Biyosfer Araştırmaları Merkezi Yayınları No: 106, ERZURUM, s.1-370. (ISBN: 978-605-61910-6-0).
• Demir, M., (2016). ‘Coğrafi İşaret Örneği Olarak Kars Kaşar Peynirinin Üretimi ve Dağılımı’, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı No:1,61-81. DOI:10.9775/kausbed.2016.033
• Demir, P., Adıgüze, S.E., Sarı, M., ve Ayvazoğlu, C., (2014), ‘Kars Merkez İlçedeki Süt Sığırcılık İşletmelerinin Genel Yapısı ve Ekonomik Boyutu’, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Veterinerlik Dergisi, (28) 1, 9-13.
• Erinç, S., (1953), Doğu Anadolu Bölgesi Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 572, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:15, İstanbul, 1-124.
• Eroğlu, D., Yılmaz, N., (2015). ‘Effect of Gender Roles on Woman’s ICT Use in Rural Turkey: A Case Study in Kars Prowince’, International Journal of Humanities Social Sciences and Education. Volume 2, Issue 9, 153-158. Gelibolu, L., (2009). ‘Kars Kaşar Peyniri İşletmelerinin Pazarlama Sorunları ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Alan Araştırması’, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 3, Erzurum, 151-165.
• Göney, Süha., (1979). Siyasi Coğrafya, Cilt:2, İstanbul Üniversitesi Yayın No:2539, Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 103, İstanbul, 1-175.
• Güneş, F., Özhatay, N., (2011). ‘An ethnobotanical study from Kars (Eastern) Turkey’, Biological Diversity and Conversation, 4/1, 30-41.
• Kemaloğlu, M., (2012). ‘Terekeme-Karapapak Türkleri Yerleşim Alanları’, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı 1/3, p.55-81.
• Mankan, Esra.,2017, ‘Dünyadaki Gastronomi Müzeleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme’. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/1, p. 157-176. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11339 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY.
• Marshall, Alexander Graham (2001), Dar-Al-Harb: the Russian general staff and the Asiatic frontier, 1860-1917. PhD thesis, University of Glasgow, 1-267. Ocakverdi, Hayrettin., 2001, ‘The Flora of the Mount Kısır (Kars and Ardahan) and Nearest Environs’. TÜBİTAK Türkish Journal of Botany. Volume 25, Number:5, 311-334. E-ISSN: 1303-6106, ISSN: 1300-008X.
• Savcı, Gültekin.,1980, ‘Doğu Anadolu Volkanizmasının Neotektonik Önemi’. Yeryuvarı ve İnsan, Ağustos-Kasım 1980 Sayısı, Ankara, 46-49.
• Semyenov, Ivan Iakov, 2001, History of Caucasican Molokans and Dukhobors. Erevan, 1-120.
• Süvari, Çakır Ceylan (2013), Malakanlar: Rus-Köylü Hareketlerinden Günümüze Malakan İnancı. Ütopya Yayınevi, ISBN: 9786055580438, 1-144.
• Şaroğlu, Fuat., -Güner, Yılmaz., 1981, ‘Doğu Anadolu’nun Jeomorfolojik Gelişimine Etki Eden Öğeler: Jeomorfoloji, Tektonik, Volkanizma İlişkileri’. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Sayı: 24, Ankara.
• Tokel, S., 1984. ‘Doğu Anadolu’da Kabuk Deformasyon Mekanizması ve Genç Volkanitlerin Petrojenezi’. Ketin Sempozuyumu Bildiriler Kitabı, 121-131.