Avrasya denkleminde jeopolitk kırılma; Ukrayna

Yıl 2020, Sayı: 74, 157 - 165, 30.06.2020

Muhammet Kaçmaz

https://doi.org/10.17211/tcd.603247

Öz

Ukrayna toprakları 1991 yılında SSCB’den bağımsızlığını ilan edene kadar doğulu ve batılı güçler arasında hep mücadele sahnesi olmuştur. 2014 yılında yapılan referandum sonucu Kırım’ın Rusya’ya bağlanması ile birlikte Ukrayna’nın jeopolitik önemi bir kez daha dünya gündeminin ana maddelerinden biri haline gelmiştir. Avrasya denkleminde jeopolitik kırılmalara neden olan Ukrayna toprakları tarihin her devresinde ya güçlü devletlere ev sahipliği yapmış ya da yayılmacı politika izleyen devletlerin hedef tahtasında yer almıştır. Bu nedenle günümüz dünyasında Doğu ve Batı arasındaki mücadelenin önemli fay hatlarından birini de Ukrayna teşkil etmektedir. Ukrayna’nın sahip olduğu güçlü tarımsal olanaklar, doğal kaynakları ve Rusya ile Avrupa Birliği ülkeleri arasında önemli enerji koridorlarından biri olması jeopolitik önemini ortaya koyan önemli nedenlerdir. Bu nedenlerle Ukrayna’nın iç ve dış politikası başta Rusya olmak üzere Avrupa Birliği ve ABD tarafından dikkatle takip edilmektedir. Ukrayna’ya komşu ve bölge ülkelerinin de kendi ülke ve bölge çıkarları için Ukrayna’ya yakın ilgi gösterme zorunluluğu da hesaba katıldığında dünyanın en önemli stratejik bölgesi Avrasya’nın batı kesimde yer alan Ukrayna’nın jeopolitik önemi ortaya çıkmaktadır. Jeopolitik önem açısından Türkiye ile oldukça benzer özellikler gösteren Ukrayna’nın geleceğini şekillendiren gelişmeler Türkiye’yi de yakından ilgilendirmektedir. Zira Karadeniz Havzası’nda yaşanacak her türlü olumlu ve olumsuz gelişme siyasi, askeri, ekonomik ve toplumsal açından Türkiye’ye de etki edecektir. Bu makalede Ukrayna’nın jeopolitik önemi, Ukrayna’nın geleceğini etkileyen ve şekillendiren iç ve dış etkenler (Rusya, AB, ABD) ile Türkiye-Ukrayna arasındaki ilişkiler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Coğrafya, Jeopolitik, Ukrayna

Geopolitical breaking in Eurasian balance; Ukraine

Öz

Until its independence declared from the USSR in 1991 the territory of Ukraine was the scene of struggle between the eastern and western powers. As a result of the referendum in 2014, the geopolitical importance of Ukraine has once again become one of the main items of the world's agenda, with the Crimea being connected to Russia. The territory of Ukraine, which caused geopolitical breakings in the Eurasian balance, took place in the target board of states that either hosted strong states or followed expansionist politics in every period of history. Therefore, Ukraine is one of the important fault lines of the struggle between East and West in today's world. Strong agricultural opportunities, natural resources and being one of the important energy corridors between Russia and the European Union countries are important reasons that reveal the geopolitical importance of Ukraine. For these reasons, Ukraine's domestic and foreign policy is carefully followed by especially Russia, the European Union and the United States. The neighboring countries of Ukraine and the countries of the region must pay close attention to Ukraine for their country and region interests. Taking this into account, the geopolitical importance of Ukraine in the western part of Eurasia, one of the most important strategic region of the world, is emerging. The developments shaping the future of Ukraine, showing very similar characteristics in terms of the geopolitical importance of Turkey, are closely related to Turkey as well. Inasmuch as, all kinds of positive and negative developments will be experienced in Black Sea Basin will influence Turkey in terms of political, military, economic and social. In this article, the geopolitical importance of Ukraine, internal and external factors (Russia, EU, USA) that affect and shape the future of Ukraine, and also the relations between Turkey and Ukraine are investigated.

Anahtar Kelimeler

Political Geography, Geopolitics, Ukraine

Kaynakça

• Aydıngün, İ., 2014. Ukrayna-Kırım’da Gelişen Olaylar ve Türkiye, Başkent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi, Panel
• Barret, O. B., 2017. “ Ukraine, Mainstream Media and Conflict Propaganda” Journalism Studies, 18:8, 1016-1034, DOI: 10.1080/1461670X.2015.1099461
• Bayrarklı, E., 2014, Avrupa Birliği’nin Ukrayna Kriziyle İmtihanı, SETA PERKPEKTİF, Sayı:40.
• BBC, 2019, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46583594, son erişim 5 ocak 2019
• Bingöl, O., 2014. Ukrayna Krizinin Ulusal, Bölgesel ve Küresel Bağlamı ve Gelecek Öngörüleri, Karadeniz Araştırmaları, Sayı; 41
• Brzezınskı, Z., 2005. Büyük Satranç Tahtası, İnkılap Kitabevi, İstanbul
• CIA, 2019. The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/up.html son erişim tarihi 21.012019
• Davutoğlu, A., 2010, Stratejik Derinlik, Türkiye’nin Uluslararası Konumu, Küre Yayınları, İstanbul.
• Derman, G.S., Ongarova, Y., 2014. Ukrayna’da Siyasi Kriz, Karadeniz Araştırmaları, Sayı:42
• Dugin, A., 2016, Rus Jeopolitiği Avrasyacı Yaklaşım, Küre Yayınları, İstanbul.
• Duran, D., 2010, Eksen Kayması Tartışmalarının Ortasında Bir Diğer Ülke: Ukrayna, http://www.bilgesam.org/incele/777/-eksen-kaymasi-tartismalarinin-ortasinda-bir-diger-ulke--ukrayna/#.VCubW_l_vi0
• Erdem, E., Mammadov H., 2013. Post Sovyet Ülkeler Arasında Bölgeselleşme Eğilimleri, International Conference on Eurasian Economies,
• Erol, M. S., 2014. Ukrayna-Kırım Krizi ya da İkinci Yalta Süreci, Karadeniz Araştırmaları, Sayı:41
• Gafarlı, O., 2014. AB ile Rusya Arasında Ukrayna, http://www.bilgesam.org/incele/76/-ab-ile-rusya-arasinda-ukrayna/#.VCuZ_fl_vi0, Şubat
• Gehrıng, T., Urbanskı, K., Oberthur, S., 2017, “The European Union as an Inadvertent Great Power: EU Actorness and the Ukraine Crisis” JCMS 2017 Volume 55. Number 4. pp. 727–743 DOI: 10.1111
• Graaf, T. V.; Colgan J. D.; 2017. Russian Gas Games Or Well-Oiled Conflict? Energy Security And The 2014 Ukranie Crisis, Energy Researc & Social Science, 24
• Günay, B., 2010. Rus Dış Politikasında Değişen Yöntemler: Ukrayna Seçimleri, http://www.bilgesam.org/incele/110/-rus-dis-politikasinda-degisen-yontemler--ukrayna-secimleri/#.VCucPfl_vi0
• Habertürk, 2019 https://www.haberturk.com/haberleri/abd-savas-gemisi-karadenizde 07.01.2019
• İmanbeyli, V., 2014. Ülke İçi Krizden Uluslararası Soruna Ukrayna-Kırım Meselesi, SETA PERKPEKTİF, Sayı:36
• Kardaş, Ş., Türkiye ve Ukrayna Krizi: Suriye Krizinin İzdüşümleri, Ortadoğu, Cilt:6, Sayı:62
• Koçak, M., 2014. Doğu ile Batı Çıkmazında Ukrayna’da Değişim Talepleri, SETA PERSPEKTİF, Sayı:29,
• Koçer, G., 2011. Karadeniz’in Jeopolitiği ve Güvenliği, Uluslararası Deniz Hukuku’nda Kıyı Devletlerin Gemilere El Koyma Yetkisinin Sınırları Sempozyumu, Trabzon,
• Kuzıo, T., 2016. “Special Issue Ukraine Between A Constrained EU And Assertive Russia”, JCMS 2016 pp. 1–18 DOI: 10.1111/jcms.12447
• Lee Y, 2017. "Interdependence, İssue İmportance, And The 2009 Russia-Ukraine Gas Conflict," Energy Policy, Elsevier, Vol. 102(C), Pages 199-209.
• Mearsheımer, J., 2014. “Why tuhe Ukraine Crisis Is the West Fault: The Liberal Delusinos That Provoked Putin, Council on Foreign Relations.
• Orensteın, M. A., Kelemen R. D., 2017 “Trojan Horses in EU Foreign Policy”, JCMS, Volume 55, Number 1, Number 1. pp. 87–102 DOI: 10.1111/jcms.12441
• Özbay, F., 2014. Rusya’nın Ukrayna Politikası ve Kırım Hamlesi, 2023, Sayı:155,
• Özdal, H., Demydova, V., 2011. Türkiye Ukrayna İlişkileri Yüksek Potansiyel, Düşük Voltaj, USAK Analiz, No:16,
• Popescu, N., Wılson A., 2009. “The Limits of Enlargement-Lite European and Russian Power in the Troubled Neighbourhood” Council on Foreign Relations, London.
• Scazzieri, L., 2017. “Europe, Russia and the Ukraine Crisis, the Dynamics of Coercion, Journal of Strategic Studies, 40:3 392-416
• Stulberg Adam N., 2017, Natural Gas and the Russia-Ukraine Crisis: Strategic Restraint and the Emerging Europe-Eurasia Gas Network, Energy Research & Social Science 24, 71-85
• Tarakçı, N., 2014. Yeni Bir Soğuk Savaş İçin Ukrayna mı Kullanıldı? http://www.tasam.org/tr-tr/icerik/5230/yeni_bir_soguk_savas_icin_ukrayna_mi_kullanildi
• Temur, F., 2010. Ukrayna’da Seçim Sandıklarından “Büyük Rusya” Çıkar mı?, http://www.bilgesam.org/incele/112/-ukrayna%E2%80%99da-secim-sandiklarindan-%E2%80%98buyuk-rusya%E2%80%99-cikar-mi-/#.VCucO_l_vi0
• Tsygankov, 2015. A., “Vladimir Putin's Last Stand: The Sources Of Russia's Ukraine Policy”, Post-Soviet Affairs, 31:4, 279-303, DOI: 10.1080/1060586X.2015.1005903
• Turan D, 2010. Eksen Kayması Tartışmalarının Ortasında Bir Diğer Ülke: Ukrayna, BİLGESAM, http://www.bilgesam.org/incele/777/-eksen-kaymasi-tartismalarinin-ortasinda-bir-diger-ulke--ukrayna/#.XEW3ZVwzbIU
• Turan, D.; 2014 “Ukrayna Dış Politikasında Eksen Kayması, Ukrayna’nın Rusya ile İlişkileri Batı’ya Alternatif mi?”, BİLGESAM, Beyin Fırtınası 3, www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/0-193-2014041756ukraynadpolitikasi.ppt
• Tüysüzoğlu, G., 2011, Ukrayna’da Turuncu Devrim’in Sonu, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Sayı 3, Ocak. Sperlıng, J., Webber, M., 2016. “NATO and Ukraine Crisis: Collective Securitisation” European Journal of International Security, Vol. 2, , part 1, pp. 19–46. doi:10.1017/eis.2016.17
• Yıldırım, Y., 2010. Rus Dış Politikasında Ukrayna Faktörü, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü