Kavramsal ve tarihsel açıdan askeri coğrafya: Coğrafya mı? Jeopolitik mi?

Yıl 2021, Sayı: 78, 145 - 154, 31.12.2021

Kaan Kapan , Ömer Emre Kuşcu

https://doi.org/10.17211/tcd.1006406

Cited By: 3

Öz

Geçmişten günümüze gerçekleşen tüm askeri faaliyetlerde saha ve masada güçlü olanın, dönem
şartları gereği birçok ulusal ve uluslararası arenada başarılı çalışmalar yapabildiği görülmüştür. Ancak
günümüz şartlarında askerî açıdan bir bölgenin fiziki coğrafyasına dayalı unsurların bilinmesinin
yanında bölgenin beşerî özelliklerinin de detaylı bir şekilde analiz edilmesiyle başarılara ulaşılabilmektedir.
Kısacası olumlu askeri çıkarımlar elde etmek artık eskide olduğu gibi sadece fiziki
şartların bilinmesine ya da harp ve masa gücüne bağlı olmadığı açıkça görülebilmektedir. Özellikle
1900’lü yıllardan sonra meydana gelen teknolojik gelişmeler ve küreselleşmenin hızlanmasıyla birlikte
askeri planlamaların ve savaş türlerinin çeşitlilik kazandığı bilinmektedir. Çeşitlilik sonrasında
bu alandaki çalışmaların sadece askerler tarafından değil sivil uzmanlarla birlikte çeşitli çalışmaların
yürütüldüğü ve yürütülmesi gerekliliği anlaşılmıştır. Bu çalışmayla Türkiye’de coğrafyacılar tarafından
uzun süre ihmal edilmiş olan askeri coğrafyanın tanımı, kapsamı, inceleme alanı, sınırlılıkları ve
amacını ortaya koyup sonrasında geçmiş ile günümüz tutum farklılıklarının karşılaştırmasını yaparak
alana temel nitelikte bir yayım ortaya çıkarmayı hedeflemiş bulunmaktayız. Askeri coğrafyanın
bir inceleme alanı olarak bilimsel temellerinin atıldığı 19.yüzyıl Avrupa literatüründen başlanarak
Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyet yıllarından da çalışmalar incelenmiş ve günümüze kadar çeşitli
görüşlerle irdelenen askeri coğrafya çalışmalarına yer verilmiştir. Tarihsel gelişim sürecine dayanarak
izah edilmeye çalışılan askeri coğrafyanın geçmişi, bugünü ve geleceği hakkında bir perspektif
sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafya, Jeopolitik, Askeri Coğrafya, Siyasi Coğrafya, Askeri Strateji

Military geography in conceptual and historical terms: Geography or geopolitics?

Öz

Throughout history it has been observed that those who have got strength on the table and
in the field have been successful in both national and international arena in accordance with
the historical context. However, it is currently a must to know the human characteristics of
a region along with various characteristics related to its physical geography in order to be
successful in military sense. In short, it is now an already known or observed fact that drawing
certain conclusions leading to military success is not possible only through the knowledge of
physical conditions or strategic and military power in the field as it has been before. Types
of war and military planning have increased with technological advance and globalization
particularly after the 1900s. This variety revealed the necessity to conduct research in this
field not only by soldiers but also in cooperation with civilian experts.
This study therefore aims to contribute to literature in this field by examining the definition,
scope, research area, limitations and purpose of military geography; and thereby making a
comparison between past and current approaches to it through a civilian le ns.

Anahtar Kelimeler

Geography, Geopolitics, Military Geography, Political Geography, Military Strategy

Kaynakça

• Akengin, H. (2019). Siyasi coğrafya. İnsan ve mekân yönetimi (6. Baskı). Pegem Akademi.
• Anderson, E. (1993). The Scope of Military Geography. GeoJournal, 31(2), 115-117. https://doi.org/10.1007/BF00808682
• Armaoğlu, F. (2020). 20. yüzyıl siyasi tarihi (27. baskı). Kronik Kitap Bruscino, T. (2020, Kasım 28). Military geography and military strategy. https://warroom.armywarcollege.edu/articles/geography- and-strategy/
• Collins, J. M. (1998). Military geography for professionals and the public. Potomac Books.
• Çalık, M. (1977). Askeri coğrafya ders notları. Harp Akademileri Basımevi.
• Çetin, B. (2019). Tarihi coğrafya bakımından az bilinen bir kaynak: Anadolu-istatistiki, iktisadi ve askeri coğrafya (1. Cilt). Turkish Studies – Historical Analysis, 14(4), 785-805. https://doi. org/10.29228/TurkishStudies.37209
• Çoygun, K. (1960). Askeri coğrafya. Kara Harp Okulu Teksir ve Yayın Bürosu.
• Ekinci, D., Karabayır, S., & Doğaner, S. (2015). Jeomorfolojik özelliklerin askeri strateji ve harp sanatı üzerindeki etkileri. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu içinde, 418-440.
• Galgano, F. A. & Palka, E. J. (2012). Modern military geography. Routledge. Göztepe, K., & Akdağ, A. (2015). Coğrafi Analiz Sistemi (CAS) ile askeri karar verme süreci etkinliğinin artırılması. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 7(2), 56-68. https://doi.org/10.15659/ hartek.15.08.102
• Görgülü, İ. (1992). Askeri coğrafya seri no:3. Harp Akademileri Basımevi.
• Günel, K. (2002). Coğrafyanın siyasal gücü. Çantay Kitabevi.
• Farish, M. (2009). Military and geography. In Rob Kitchin and Nigel Thrift (Eds.), International Encyclopedia of Human Geography, Vol. 7, (pp. 116-121). Elseiver.
• Hansen, D. G. (1997). The immutable importance of geography. Parameters, 27(1), 55-64. https://press.armywarcollege.edu/parameters/ vol27/iss1/5
• Harmon, R. S., Dillon F. H., Garver, J. B. (2004) Perspectives on military geography. In Caldwell, D. R., Ehlen, J., Harmon, R. S. (Eds.), Studies in military geography and geology (pp. 7-20). Springer Science & Business Media. https://doi.org/10.1007/978-1- 4020-3105-2_2
• Hepple, L. W. (1986). The revival of geopolitics. Political Geography Quarterly, 5(4), 21-36. https://doi.org/10.1016/0260- 9827(86)90055-8
• İlhan, S. (1989). Jeopolitik duyarlılık. Türk Tarih Kurumu. Jackman, A. H. (1962). The nature of military geography. The Professional Geographer, 14(1), 7-12. https://doi.org/10.1111/j.0033- 0124.1962.00007.x
• Kapan, K., & Coşanar, G. (2020). Sınır yerleşmelerine jeopolitik açıdan bakmak: Iğdır örneği. Ulisa: Uluslararası Çalışmalar Dergisi, 4(2), 175-197. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ulisa/issue/ 59274/851293
• Kapan, K., Yeşilbaş, N. (2021). Kura ve Aras Nehirlerinin Azerbaycan Aran (Kür-Araz) Bölgesi açısından jeoekonomik önemi. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 10(1), 167-192. https://dergipark.org.tr/tr/ pub/iuavid/issue/61114/907579
• Lacoste, Y. (2014). Coğrafya her şeyden önce savaş yapmaya yarar. Ayrıntı Yayınları.
• Lacoste, Y. (2004). Coğrafya savaşmak içindir. Doruk Yayımcılık.
• Lavallee T. (1853). Géographie physique, hstorique et militaire. Charpentier Libraire Editeur.
• Marga, A. (1876). Géographie militaire. E. Bourges.
• McNamara, R. (2017). In retrospect: The tragedy and lessons of Vietnam, Vintage Books.
• Military Geography (2020, 15 Aralık). https://geography.name/military- geography/
• Okçu, Y. (1948). Askeri coğrafya notları, Yedek Subay Okulu Basımevi.
• Özgen, N. (2010). Bilim olarak coğrafya ve evrimsel paradigmaları. Ege Coğrafya Dergisi, 19(2), 1-26. https://dergipark.org.tr/tr/ pub/ecd/issue/4872/66894
• Özgüç, N. & Tümertekin, E. (2000). Coğrafya: Geçmiş kavramlar. Coğrafyacılar. Çantay Kitabevi.
• Palka, E. J. (2011). Military Geography in the US: History, scope, and recent developments. In Palka, E. J. and Galgano, F. (Eds.), Modern military geography (pp. 5-20). Routledge. https://doi. org/10.4324/9780203844397
• Poole, C. S. P. (1944). The Training of Military Geographers. Annals of the Association of American Geographers, 34(4), 202-206. https:// doi.org/10.2307/2561162
• Rech, M., Bos, D., Jenkings, K. N., Williams, A., & Woodward, R. (2015). Geography, military geography, and critical military studies. Critical Military Studies, 1(1), 47-60. https://doi.org/10.10 80/23337486.2014.963416
• Salem, G. (2019). The educatin of military geography: between military sciences and human sciences (The case of the Lebanese Military Faculty). İnternational Journal of Development and Economic Sustainability, 7(1), 49-65. https://www.eajournals.org/ wp-content/uploads/The-Education-of-Military-Geography.pdf
• Spykman, N. J. (1938 Geography and foreign policy, I. The American Political Science Review, 32(1), 28-50. https://doi. org/10.2307/1949029
• Spykman, N. J. (2020). Coğrafya ve dış politika kenar kuşak teorisi. Kürşat, A. (Çev.), Doğu Kütüphanesi.
• Tuncel, M. (2015). Bursa’da Osmanlı fethini zorlaştıran ya da geciktiren coğrafi nedenler. Şehir & Toplum, (2), 7-11.
• Tuncel, M. (2020). Şehir kuşatmalarında coğrafyanın rolü. İçinde Özkaya, A. S. (Ed.), Hunlar’dan günümüze Türk askeri kültürü, tarih, strateji, istihbarat, teşkilat, teknoloji (pp. 505-514). Kronik Kitap.
• Tümerdem, H. (1939). Türkiye askeri coğrafyası, sevkülceyş, tabiye ve harp tarihi bakımından tetkik. Cumhuriyet Matbaası.
• Tümerdem, H. (1942). Türkiye arazisini operatif tabiye ve harp tarihi bakımından inceleme. Resimli Ay Matbaası T. L. Şirketi.
• Tümerdem, H. (1946). Türkiye süel coğrafyası Türkiye yereyini operatif tabiye ve harp tarihi bakımından inceleme (3. Baskı). Yedek Subay Okulu Matbaası.
• Uyar, M. & Gök, H. (2003) Modern Alman Ordusunun temelini teşkil eden Prusya askeri sisteminin kuruluşu ve olgunlaşması. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 13(1), 1-28. https://www.academia. edu/13567377/Prusya_Askeri_Sisteminin_Kurulu%C5%9Fu_ ve_Olgunla%C5%9Fmas%C4%B1
• Ucuzsatar, N. U. (1986). Askeri coğrafya. Harp Akademileri Basımevi. Üstüner, A. (2019). Klasik Çağ sonrası Osmanlı coğrafya çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 17(33), 41-104. https:// dergipark.org.tr/tr/pub/talid/issue/54143/731401
• Yeşiltaş, M. (2016). Türkiye’de ordu ve jeopolitik zihniyet. Kadim Yayınları. Yılmaz, S. (2015). Jeopolitik ve jeostrateji. İçinde Özdağ, Ü. (Ed.), Milli güvenlik teorisi (201-248). Kripto Basım Yayım.
• Woodward, R. (2009;2015). Military geographies. In Kitchin, R., Thrift, N. (Eds.), International Encyclopedia of Human Geography, Vol. 7 (pp. 122-127). Elseiver. https://doi. org/10.1002/9781118786352.wbieg0280