Büyükşehir belediyesine dönüştürülen illerde şehir ve kır nüfusunun belirlenmesi: Denizli örneği

Yıl 2022, Sayı: 81, 69 - 82, 31.12.2022

Hasan Kara Rauf Belge

https://doi.org/10.17211/tcd.1121832

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de büyükşehir kanunu; ilk olarak 1984 yılında İstanbul, Ankara ve İzmir’de uygulanmaya
başlanmış, sonraki yıllarda kanunun kapsadığı iller genişletilmiştir. Son olarak 2012 yılında 6360
sayılı büyükşehir kanunu ile önemli değişimler yaşanmış, nüfusu 750 bini geçen 14 ilde büyükşehir
belediyesi teşkilatı kurulmuştur. Büyükşehir Belediyesine dönüştürülen illerde yer alan köy
ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği ortadan kaldırılarak köyler mahalleye dönüştürülmüş, belde
belediyeleri belde ismini koruyarak ve tek mahalle olarak bağlı bulundukları ilçenin belediyesine
bağlanmıştır. Büyükşehir belediye statüsündeki illerde il ve ilçe merkezlerindeki mahalle ve köy
adları birbirine karışmıştır. Bu illerde il ve ilçe merkezi, bucak, belde ve köy nüfuslarını tespit etmek
zor olduğu gibi birçok idari sorun ortaya çıkmaktadır. Çalışmada; 6360 sayılı yasa kapsamında büyükşehir
belediyesi statüsüne alınan Denizli ilinde şehir ve kır nüfusu tespit edilmeye çalışılmıştır.
Denizli ilinde bulunan köy, kasaba ve şehir yerleşmeleri coğrafi prensiplere göre sınıflandırılarak
idari, ekonomik ve nüfus ölçütleri açısından 2021 yılı kır ve şehir nüfusu belirlenmiştir. 6360 sayılı
kanuna göre kırsal nüfusun olmadığı Denizli ilinde, idari kritere göre nüfusun %24,3’ü, OECD’nin
nüfus yoğunluğu kriterine göre nüfusun %26,3’ü ve fonksiyonlarına göre ise nüfusun %20,5’inin
kırsal alanlarda yaşadığı tespit edilmiştir. Elde edilen veriler, coğrafi ilkeler doğrultusunda yorumlanarak
mekânsal analizi yapılmış, harita ve tablolara dönüştürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İdari Coğrafya, Nüfus, Büyükşehir Belediyesi, Denizli

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Determination of urban and rural populations in metropolitan municipalities: The example of Denizli

Öz

In 2012, significant changes were happened in the administrative structure of Turkey with the
law numbered 6360. By this law, metropolitan municipality organizations were established in
14 provinces with a population of more than 750 thousand. The legal entity of the village and
town municipalities in the metropolitan municipalities was removed, and the villages joined
the cities, and the town municipalities joined the municipality of the metropolitan area. In the
provinces with Metropolitan Municipality, it is not possible to officially determine the population
of the province and district centers, bucaks, towns, and villages. Thus, this situation has led to
conceptual confusion, as well as the names of villages and neighborhoods become ambiguous.
This study tries to determine the urban and rural population in Denizli, which was included
in the scope of the metropolitan municipality with the law numbered 6360. Village, town,
and city settlements in Denizli were classified according to geographical principles, and the
rural and urban population for 2021 was determined according to administrative, population,
and economic criteria. It has been concluded that 24.3% of the population according to the
administrative criteria, 26.3% of the population according to the population density criterion
of the OECD, and 20.5% of the population according to their functions live in rural areas. The
obtained data were interpreted in accordance with geographical principles, spatial analysis was
made, and transformed into maps and tables.

Anahtar Kelimeler

Administrative Geography, Population, Metropolitan, Municipality. Denizli

Kaynakça

• Adıgüzel, S. (2012). 6360 sayılı yasa’nın Türkiye’nin yerel yönetim dizgesi üzerine etkileri: Eleştirel bir değerlendirme. Toplum ve Demokrasi, 6(13-14), 153-176.
• Alaeddinoğlu, F., Toroğlu, E., & Elibüyük, M. (2007). Gevaş kasabası ve fonksiyonları. Marmara Coğrafya Dergisi, (15), 85-114.
• Aliağaoğlu, A., & Uğur, A. (2016). Osmanlı Şehri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (38), 203-226.
• Avcı, S. (2004). Şehirsel yerleşmelerin belirlenmesinde kullanılan kriterler ve Türkiye örneği. Sosyoloji Dergisi, 3(9), 9-28.
• Balık, İ. (2022). Denizli (Lâdik) İnançoğulları Beyliği. Çizgi Kitabevi. Baykara, T. (1994). Denizli. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C.9. s.155-159.
• Bekdemir, Ü., Kocaman, S., & Polat, S. (2014). Yeni büyükşehir yasası sonrasında Türkiye’de şehir nüfusu ve şehir yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, (32), 277-297. https://doi.org/10.17295/ dcd.27217
• Çamdere, M. A., & Genç, F. N. (2018). 6360 sayılı kanun’un kamu hizmetlerinin sunumuna etkisi: Denizli Büyükşehir Belediyesi örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi. 8(2), 35-60. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.337096
• Çopuroğlu, M. A. (2017). Büyükşehir belediye sınırları içinde yer alan kırsal yerleşmelerin sorunları üzerine bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 2(2), 18-32. https://doi.org/10.30785/mbud.345017
• Demir, K. A. (2018). Yerelleşme ve idari coğrafya bağlamında Türk mülki idare sistemi. Ege Coğrafya Dergisi, 27(2), 195-212.
• Deniz, M. (2013). Nazilli ilçesinin beşerî ve ekonomik coğrafyası (Tez No. 353108) [Doktora tezi Uşak Üniversitesi,]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Dinç, Y. (2022). Büyükşehir belediyeli illerde kentsel alanların ve kentkır nüfusunun belirlenmesi: Hatay örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 20 (1), 191-219. https://doi.org/10.33688/aucbd.1062360
• Doğanay, H. (1994). Türkiye beşerî coğrafyası. Gazi Büro Kitabevi.
• Emiroğlu, M. (1975). Türkiye coğrafi bölgelerine göre şehir yerleşmeleri ve şehirli nüfus. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, (7), 125-157.
• Erdoğan, T., & Uyanık, S. E. (2020). Babadan oğula aktarılan bir miras olarak ayakkabıcılık mesleğinde yaşanan değişimler: Denizli-Yeşilyuva örneği. Journal of Economy Culture and Society, (1), 207- 228. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0096
• Gökburun, İ. (2019). Ekonomik gelişmişliğin göçler üzerindeki etkisi: Denizli örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2(3), 564-582. https://doi.org/10.33712/mana.658852
• Gökyurt, F., Kındap, A. & Sarı, V. İ. (2015). Türkiye için yeni bir şehir tanımı gerekli mi? Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 24(1), 1-32 Göney, S. (2017). Şehir coğrafyası I. Beta Yayınları.
• Harita Genel Müdürlüğü. (2022). İl ve ilçelerin yüzölçümleri. Millî Savunma Bakanlığı Harita Genel Müdürlüğü. https://www.harita. gov.tr/il-ve-ilce-yuzolcumleri
• Kara, H., & Gökburun, İ. (2018). Bir tersine göç örneği: Kadıoğluçiftliği Köyü (Kahramanmaraş). International Social Sciences Studies Journal, 4(26), 5546-5560. http://dx.doi.org/10.26449/ sssj.1000
• Karayolları Genel Müdürlüğü. (2022). İlçeler arası mesafe cetveli. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü. https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Root/Uzakliklar. aspx
• Kayıkçı, S. (2009). Türkiye’de kırsal alan yönetimi. (Tez No. 250134) [Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Keleş, R. (1980). Kentbilim terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. Mevzuat Bilgi Sistemi. (1924). 442 sayılı köy kanunu. https://www. mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf
• Mevzuat Bilgi Sistemi. (2005). 5393 sayılı belediye kanunu. https:// www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf
• OECD. (2006). Rural development in the European Union - statistical and economic ınformation report. European Commission Directorate- General for Agriculture and Rural Development. http:// aei.pitt.edu/45719/
• Özav, L., & Ersöz Tüğen, A. (2020). Sürdürülebilir turizm açısından Merkezefendi ve Pamukkale ilçelerinin doğal, tarihi ve kültürel çekiciliklerinin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 647-664.
• Özçağlar, A., & Gökmen, Ö. (2021). Balıkesir ilinin idari coğrafyası ve kır/kent nüfusunun tespiti. Journal of Humanities and Tourism Research, 11(1), 12-32. http://dx.doi.org/10.14230/johut905
• Özçağlar, A. (2005). Türkiye’de mülki idare bölümlerinin idari coğrafya analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(1), 1-25.
• Özçağlar, A. (2016). Büyükşehir belediyeli illerde kır ve kent nüfusunun tespiti mümkün mü? İçinde A. Özçağlar, N. Türkoğlu, R. Bayar, E. Yılmaz, O. Aydın,. & K. Karabacak (Ed.) TÜCAUM Uluslararası coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı (ss. 271- 291). Ankara Üniversitesi. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/ handle/20.500.12575/41635
• Özçağlar, A. (2018). Büyükşehir belediyeli illerde yok sayılan kasabalar üzerine bir analiz. İçinde N. Türkoğlu, R. Bayar, K. Karabacak, C. K. Anlı, H. Kılar,. & E. Gökkaya (Ed.). TÜCAUM 30. Yıl uluslararası coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı (ss. 51-65). Ankara Üniversitesi. http://tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/ uploads/sites/280/2018/12/30.Yl_ic_kapak_icindekiler_.pdf
• Resmî Gazete. (2012). On üç ilde büyükşehir belediyesi ve yirmi altı ilçe kurulması ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü. https:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm
• Selen, H. S. (1945). Türkiye’de kır yerleşmeleri ve şehirleşme hareketleri. Türk Coğrafya Dergisi, (7-8), 97-108.
• Sertkaya Doğan, Ö., & Gökburun, İ. (2019). İstanbul’da köyden mahalleye evrilen yerleşmeler. Coğrafya Dergisi, (39), 73-87. https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0020
• Şahbaz, H. (2016). Odunpazarı ve Tepebaşı ilçelerinin (Eskişehir) beşerî ve ekonomik coğrafyası. (Tez No. 426465) [Doktora Tezi, Uşak Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov. tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=rhZpp8eaXfqo098rpsYFng &no=67IQe3uoZplrmuw4IH9-NA
• Şanlı, C., & Kara, H. (2019). determination of thermal tourism potential in Karahayıt, Denizli: A study on local tourists. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40, 266- 282. https://doi.org/10.32003/iggei.562581
• Şenol, E. (2019). Büyükşehir statüsündeki illerde kırsal nüfusun tespiti: Ordu ili örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (72), 53-63. https:// doi.org/10.17211/tcd.546150
• Şimşek, M., & Dinç, Y. (2021). Türkiye’de polyeler üzerinde gelişen şehirlere yönelik coğrafi bir değerlendirme. İçinde Ş. Güngör., & F. Adıgüzel (Ed), Kent araştırmaları (ss.227-249). Literatürk Yayınları. Tanoğlu, A. (1969). Beşerî coğrafya: Nüfus ve yerleşme. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tolun Denker, B. (1970). Silivri’de gelişen şehirsel fonksiyonlar hakkında. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 9(17), 93-102.
• Toprak, H. (2019). 6360 sayılı yasanın olumlu ve olumsuz yönleri: Denizli kenti örneği. (Tez No. 598542) [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de şehirleşme ve şehirsel fonksiyonlar. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Türkan, O. (2021a). İdari coğrafya ve yerleşme coğrafyası açısından mahalle kavramı. Coğrafya Dergisi, 42, 229-250. https://doi. org/10.26650/JGEOG2021-891475
• Türkan, O. (2021b). Kentsel ve kırsal nüfus tespiti sorunu: Adana ve Osmaniye ili örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 19(2), 368-404. https://doi.org/10.33688/aucbd.936093
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Nüfus ve demografi. Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS). https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve- Demografi-109
• Uğur, A., & Aliağaoğlu, A. (2013). Şehir coğrafyası. Nobel Yayınları. Yılmaz, F. (2021). Büyükşehir yönetimlerinde bütünleşmeci düzenlemelerin kırsal mahallelere çok boyutlu etkisi. Amme İdaresi Dergisi, 54(2), 121-155.