DULKADİR BEYLİĞİ VE DİĞER TÜRKMENLER HAKKINDA ÖNEMLİ BİR KAYNAK: İBN BAHADIR’IN VEKÂYİ‘ ET-TÜRKMÂN ADLI ESERİ

Yıl 2019, Cilt: 122 Sayı: 241, 257 - 266, 29.08.2019

Mehmet Şeker

Öz

İbn Bahadır tarafından kaleme alınan Vekâyi‘ et-Türkmân, Dulkadir Beyliği ve diğer Türkmenler hakkında önemli bilgiler veren bazı ana kaynaklardan derlenen bilgilerle oluşturulan bir eserdir. Aynı zamanda eser, başta Memlûkler olmak üzere Osmanlılar ve Timurlular hakkında da önemli bilgiler verir. Vekâyi‘ et-Türkmân, h.850 (m.1446/1447) yılına kadar gelen Türkmenlerle ilgili 58 yıllık olayları, İbn Hacer ve el-Aynî tarihleri ile diğer tarihçilerin eserlerinden derleyerek ihtiva eder. Dolayısıyla eser, Türkmenler hakkında derli toplu malumat veren mühim bir kaynaktır. Fakat bu önemine rağmen Vekâyi‘et-Türkmân hem gereğince tanınmamış hem de yeterince istifade edilmemiş bir eserdir. Bu durumun en önemli nedenlerinden biri, eserin Arapça olması ve Arapça kaynakları kullanan tarihçilerin az olmasıdır. Diğer bir nedense eserin el yazma nüshasının henüz tahkikinin yapılmamış olması hem de Türkçeye tercüme edilmemiş olmasıdır. Eser bir taraftan Güney Doğu Anadolu ve Kuzey Suriye’deki Türkmenler hakkında önemli bir kaynak, diğer taraftan dönemin Orta Doğu coğrafyasında hâkimiyet tesis eden güçler hakkında da önemli bir kaynak mahiyetindedir. Bu bağlamda dönemin siyasi ve kültürel hayatının daha iyi anlaşılması adına Vekâyi‘ et-Türkmân önem arz eder. Bu çalışmada Dulkadir Beyliği ve diğer Türkmenler hakkında mühim bir kaynak hüviyetinde olan Vekâyi‘ et-Türkmân adlı derleme eser ele alınıp değerlendirilecektir. Buna ilaveten hem eserin müellifi İbn Bahadır hakkında bilgi verilecek hem de Vekâyi‘ et-Türkmân’ın konusu ve önemi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkmenler, Dulkadir Beyliği, Kitâb Mecmû‘a fî et-Tevârih, Vekâyi‘ et-Türkmân, İbn Bahadır

Kaynakça

• BEL, Alfred: “İbn Haldun”, İslâm Ansiklopedisi (MEB), C. V/II, İstanbul 1987.
• ÇETIN, Altan: Memlûk Devleti’nin Kuzey Sınırı, Ankara 2009.
• DEHMÂN, Muhammed Ahmed: Mu‘cem el-Elfâz et-Târihiyye fî el-Asr el-Memlûkîn, Dımaşk 1990.
• GÜLER, Ayşe: Memlûk Dulkadiroğulları Münâsebetleri, (Gazi ÜniversitesiBasılmamış Doktora Tezi), Ankara 2014.
• GÜNALTAY, M. Şemseddin: İslam Tarihinin Kaynakları -Tarih ve Müverrihler-,İstanbul 1991.
• HUART, Clément: Arab ve İslâm Edebiyatı Tarihi, (Çev. Cemal Sezgin), Ankara, t.y.
• İBN BAHADIR EL-MÜ’MINI EL-ŞÂFI‘Î: Kitâb Mecmû‘a fî’t-Tevârih, Vekâyi‘et-Türkmân, Topkapı Sarayı Müzesi, III. Ahmed Kütüpanesi, nr. 3057.
• İBN ECÂ, MUHAMMED B. MAHMUD ET-TÜRKÎ: Kitâb Mecmû‘a fî et-Tevârih, Kitâb fî Târih Yeşbek ez-Zâhirî, Topkapı Sarayı Müzesi, III. Ahmed Kütüphanesi, nr. 3057.
• _______________: İbn Ecâ Seyahatnâmesi -Bir Türk Seyyahın Kaleminden-,Trc. Mehmet Şeker, İstanbul 2018.
• LITTLE, Donald Presgrave: An Introduction to Mamlûk Historiography,Franz Steiner Verlag GMBH-Wiesbaden, 1970.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim: “Kadı Burhâneddin”, İslâm Ansiklopedisi (TDV), C.XXIV, İstanbul 2001.
• _______________: “Kadı Burhâneddin Devleti”, İslâm Ansiklopedisi (TDV), C.XXIV, İstanbul 2001.
• SÜMER, Faruk: “Akkoyunlular”, İslâm Ansiklopedisi (TDV), C. II, İstanbul 1989.
• ŞEKER, Mehmet: Timurlenk Tarihi-Mecmû‘a fî’t-Tevârih’e Göre, Ankara 2018.
• ŞEŞEN, Ramazan: Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, İstanbul 2016.
• TAŞDEMIR, Mehmet: “Elbistan”, İslâm Ansiklopedisi (TDV), C. XI, İstanbul 1995.
• YIĞIT, Fatma Akkuş: Memlûkler Döneminde Çukurova, (Gazi Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2011.
• YINANÇ, Refet: Dulkadir Beyliği, Ankara 1989.
• _______________: “Dulkadıroğulları”, İslâm Ansiklopedisi (TDV), C. IX, İstanbul 1994.
• ZEYDAN, Corci: Medeniyyet-i İslâmiyye Târihî, (Trc. Zeki Meğamız), C. III, Derseâdet 1329.
• ZIYÂDE, Muhammed Mustafa: el-Müerrihûn fî Mısr fî el-Karn el-Hâmis Aşr el-Mîlâdî (el-Karn et-Tâsi’ el-Hicrî), Kahire 1949.