Architectural Scale Factors Affecting the Damage of Structures During an Earthquake and Yunuskent Apartments Example

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 29, 30.06.2024

Irmak Özdemir Neslihan Karataş

https://doi.org/10.46464/tdad.1290795

Öz

The impact of an earthquake on buildings depends on many uncontrollable environmental factors, there are also architectural solutions that can be controlled and will ensure that the earthquake is overcome with minimum damage. In this study, while general information is presented about the rules to be applied according to the current regulation and their importance, architectural-scale factors (architectural plan and application factors) that affect the damage of buildings during an earthquake are discussed and solution suggestions are presented to minimize the damage effect caused by these factors. In addition, a detailed examination of a building that was heavily damaged in the earthquake and re-projected after undergoing urban transformation was evaluated within the framework of the architectural factors explained, and its earthquake resistance was evaluated. These evaluations show that although the building was in compliance with the regulations in the first construction period, it was damaged during the earthquake and was redesigned within the scope of today's regulations. While the development of the regulations is examined in the study, earthquake resistance is also aimed with designs that will not create irregularities in the structure. As a result of the study, it is concluded that in addition to eliminating the factors that affect the building's damage on an architectural scale, it is necessary to carry out the reconstruction of buildings and cities with detailed research and analysis not only at the architectural scale but also at all scales, along with a comprehensive design and planning process.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Turkish Building Earthquake Code, Urban transformation, Architectural plan factors, Implementation factors

Deprem Anında Yapıların Hasar Almasına Etki Eden Mimari Ölçekli Faktörler ve Yunuskent Sitesi Örneklemi

Öz

Depremin yapılar üzerindeki etkisinin kontrol edilemeyen çevresel birçok etkene bağlı olmasının yanı sıra kontrol edilebilen ve minimum hasarla atlatılmasını sağlayacak mimari çözümler de mevcuttur. Bu çalışmada yürürlükteki yönetmeliğe göre uygulanması gereken kurallar ve önemi hakkında genel bilgiler sunulurken, yapıların deprem anında hasar almasını etkileyen mimari ölçekli faktörler (mimari plan ve uygulama etkenleri) ele alınarak, bu faktörlerden kaynaklı hasar etkisini en aza indirgeyecek çözüm önerileri sunulmuştur. Ayrıca depremde ağır hasar almış ve kentsel dönüşüme girerek yeniden projelendirilmiş bir binanın açıklanan mimari faktörler çerçevesinde detaylı incelemesi yapılarak depreme dayanıklılığı değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmelerde yapının, ilk yapım dönemindeki yönetmeliklere uygun olmasına rağmen deprem anında hasar aldığı ve günümüz yönetmelikleri kapsamında tekrar tasarlandığı görülmektedir. Çalışmada, yönetmeliklerin gelişimi de incelenirken, aynı zamanda yapıda düzensizlik yaratmayacak tasarımlar ile depreme dayanıklılık hedeflenmektedir. Çalışmanın sonucunda, yapının mimari ölçekte hasar almasına etki eden faktörlerinin ortadan kaldırılmasının dışında, geniş kapsamlı tasarım ve planlama süreci ile birlikte sadece mimari ölçekte değil tüm ölçeklerde detaylı araştırma ve analizler ile yapıların ve bununla birlikte de şehirlerin yeniden inşasının gerçekleştirilmesi gerekliliği sonucuna varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, Kentsel dönüşüm, Mimari plan etkileri, Uygulama etkenleri

Kaynakça

• AFAD, 2023. 06.02.2023 Kahramanmaraş (Pazarcık ve Elbistan) depremleri saha çalışmaları ön değerlendirme raporu, T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Erişim adresi: https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Arazi_Onrapor_28022023_surum1_revize.pdf.
• Akçığ Z., Pınar R., Türk N., Akgün M., Özden G., Polat O.D., Özyalın Ş., Pamukçu O., Sındırgı P., Akdemir Ö., Kuruoğlu M., Arslan A.T., Gönenç T., Gök E., Tunçel A., 2012. İzmir metropol alanında kentsel dönüşüme taban oluşturacak zemin çalışmaları, TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası Jeofizik Bülteni, 69-70-71, s. 76-79.
• Akıncıtürk N., 2003. Yapı tasarımında mimarın deprem bilinci, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(3), 189-201.
• Alyamaç K.E., 2016. Hazır beton mu? Yerinde dökme beton mu?, Kişisel İnternet Sitesi, Erişim adresi: http://www.kealyamac.com/hazir-beton-mu-yerinde-dokme-beton-mu/.
• Arnold C., 1983. Building Configuration and Seismic Design, Third South Pacific Regional Conference on Earthquake Engineering, s.83-89.
• Atabey V., 2019. Etriye nedir? Kolon içerisinde nasıl olmalıdır?, Erişim adresi: https://volkanatabey.com.tr/etriye-nedir-kolon-icerisinde-nasil-olmalidir/.
• Balyemez S., 2003. Kentsel planlama ve tasarım değişkenlerinin deprem olgusu üzerinden irdelenmesi ve kentsel deprem davranışı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 191 s.
• Balyemez S., Berköz L., 2005. Hasar görebilirlik ve kentsel deprem davranışı, itüdergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 4(1), 3-14.
• BBC News Türkçe, 2020. Depremde yıkılan bir binanın anatomisi, YouTube,Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=gZpDh443K9Q&t=362s&ab_channel=BBCNewsT%C3%BCrk%C3%A7e.
• Bingöl K., 2020. Depreme dayanıklı mimari tasarım aşamasında derin öğrenme ve görüntü sınıflama yöntemi ile burulma düzensizliği tespiti, Yüksek Lisans Tezi. Çankaya Üniversitesi, 95 s.
• Celep Z., Kumbasar N., 2000. Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı, Beta Yayınevi, İstanbul.
• Çağlayan M., Haberveren S., İpekoğlu B., Kurşun İ., 1999. Beton yapımında kullanılan agregaların özellikleri ve örnek bir kuruluş ‘‘İston’’, 2. Ulusal Kırmataş Sempozyumu'99, ISBN B.L6.0.KGM.O.63.O0.03/606.
• Çetiner G., 2022. Yunuskent Sitesi fotoğrafları Güven Çetiner kişisel arşivi.
• ÇŞİDB, 2020. 30 Ekim 2020 İzmir deprem afeti sunumu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İzmir İl Müdürlüğü.
• Dekomod Mimarlık, 2022. Yunuskent Sitesi eski ve yeni projeleri Dekomond Mimarlık arşivi.
• Demirkan E., 2012. Rijitliği değişen yapıların titreşimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 79 s.
• Doğan M., 2009. Betonarme yapılardaki deprem hasarlarına korozyonun etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22(1), 147-168.
• Drazic J., Vatin N., 2016. The influence of configuration on to the seismic resistance of a building, Procedia Engineering, 165, 883 – 890.
• Erdem H., 2016. Burulma düzensizliğinin betonarme yapı davranışına etkileri, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 31(1), 459-468.
• Ergün A., Yurtcu Ş., 2017. Yığma ve betonarme yapılarda deprem sonrası oluşan hasarların teknik analizi, Yapı Teknolojileri Elektronik Dergisi, (1), 65-76.
• Ersoy U., Ersoy A.A., 1992. Binaların deprem dayanımında mimarinin önemi, Yapı Dergisi, Yem Yayınları, 125, İstanbul, s. 58-69.
• Ghobarah A., 2001. Performance-based design in earthquake engineering: state of development, Engineering Structures, 23(8), s. 878-884.
• Gökçe M.V., 2002. Yapıların deprem etkisi altında strüktürel davranış biçimleri ve depreme dayanıklı yapılarda mimari tasarım ilkeleri üzerine bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, 195 s.
• Guevara-Perez L.T., 2012. “Soft Story” and “Weak Story” in earthquake resistant design: a multidisciplinary approach. 15th World Conference on Earthquake Engineering 2012. 38(1), 856-565.
• Günaydın A., Gökdemir H., 2021. Perdelerin depreme dayanıklı yapı tasarımında etkisi, ESOGÜ Müh Mim Fak Dergisi, 29(3), 381-395.
• Işık E., Özdemir M., 2017. Normal kat yüksekliğinin farklı olması durumunda yapı performansının incelenmesi, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 6(1), 98-106.
• KRDAE, b.t.. Depremle ilgili teknik bilgiler, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Erişim adresi: http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/bilgi/depremnedir/index.htm.
• Kırtel O., 2023. 1975 Deprem Yönetmeliğinden beri yapılması zorunlu olan birleşelim bölgesinde kolon etriyesinin devamı uygulamasını yeni yapılarda da görmemek, Twitter, @okirtel, Erişim adresi: https://twitter.com/okirtel/status/1626639136571420673.
• Öztürk O., Aksoylu C., Arslan M.H., 2015. Çerçeve türü betonarme binalarındaki taşıyıcı sistemşn düşey elemanlarının süreksizliği üzerine bir irdeleme, Uluslararası Burdur Deprem ve Çevre Sempozyumu, Burdur.
• TBDY, 2018. Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180318M1-2.htm.
• THBB, b.t.. Agrega, Türkiye Hazır Beton Birliği, Erişim adresi: https://www.thbb.org/teknik-bilgiler/agrega/.
• TMMOB MO ve İMO İzmir Şb., 2023. Hatay hasar tespit komisyonu fotoğraf arşivi, TMMOB Mimarlar Odası İzmir Şubesi ve İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi.
• Toptaş E., 2020. Doğanlar Apartmanı niye çöktü? İzmir depreminin ortaya koyduğu ağır hasar!, Habertürk, Erişim adresi: https://www.haberturk.com/son-dakika-izmir-de-deprem-doganlar-apartmani-niye-coktu-haberler-2854088.
• Tunaboyu O., 2017. Kısa kolon oluşumuna neden olabilecek boşluksuz dolgu duvarlı betonarme çerçeve davranışının analitik ve deneysel yöntemlerle irdelenmesi, Doktora Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, 243 s.
• Ulusoy Ö., Güven S., 2019. Betonarme yüksek yapıların TDY’ne göre plan düzensizliklerinin örnek yapılarla. Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 38(2), 5-14.
• Uyandirmaservice, 2023. Diyarbakır’ın Bağlar ilçesinde bir bina, Instagram, @uyandirmaservice, Erişim adresi: https://www.instagram.com/p/Co0JQwQsm5G/.
• Ünay A.İ., 2002. Tarihi yapıların depreme dayanımı, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşbirliği, İstanbul.
• Ürer M., 2022. İzmir depreminde yıkılan Doğanlar Apartmanı davasının gerekçeli kararı açıklandı, Anadolu Ajansı, Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/izmir-depreminde-yikilan-doganlar-apartmani-davasinin-gerekceli-karari-aciklandi/2641423.
• Yılmaz G., Umu S.U., 2017. Yapılarda hasar, Bilecik Üniversitesi, Erişim adresi: http://w3.bilecik.edu.tr/insaat-en/wp-content/uploads/sites/118/2017/10/5-YAPILARDA-HASAR-BETONARME-YAPI-HASARLARI.pdf.
• Yurtseven B., 2021. Yapı düzensizlikleri, Opus Tasarım, Erişim adresi: https://opustasarim.com/blog-bilgilendirme/f/yap%C4%B1-d%C3%BCzensizlikleri.