Tatar Halk Geleneklerinde ve Yerel Ağızlarında ‘Ekmek’ Sözünün Kullanımı (The Use of the Word ‘Bread’ in Tatar Folk Tradition and Local Dialects)

Yıl 2016, Sayı: 41, 7 - 11, 15.12.2016

F. S. Bayazitova (çeviren: Yrd. Doç. Dr. Murat Özşahin)

Öz

‘Ekmek’, insan için bir gıdadan çok daha fazlasıdır. Özellikle tarım kültürlerinin

vazgeçilmezi olan ‘ekmek’, dilde ve halk kültüründe de büyük bir yere sahip olmuştur.

Tatar halk kültüründe de çok çeşitli ekmek türleri olduğu görülmektedir. Bu türlerin

çeşitliliği fonetik açıdan da Tatar diyalektleri içerisinde zenginlik kazanmıştır. Bunun

yanı sıra folklorik ürünlerde ve söylemlerde ‘ekmek’le ilgili ritüellerin fazlalığı da

dikkat çekicidir. Bu ritüeller ve ekmek türlerinin adlandırılmasında kullanılan sözlerin

köken bakımından genel olarak Türk dili kaynaklı olduğu görülmektedir. Ancak

Arap dilinden alıntı bilgilerin de anlam değişikliğine uğrayarak kullanıldığı tespit

edilmektedir. Özellikle evlenme, doğum, ölüm ve ölüyü anma gibi ailevî âdetlerde

‘ekmek’le ilgili ifadeler ve pratikler önemli bir yere sahiptir.

‘Bread’, for people, is more than food. ‘Bread’, indispensable part of agricultural

societies, has an important place in language and folk traditions. It is seen that there

are a number of bread types in Tatar folk culture. This variety is also rich in terms

of phonetic in the local dialects. The variety of rituals regarding ‘bread’ in folkloric

discourse is notable. The words used to name the types of bread and in the rituals are

mostly Turkish origins. However, some Arabic origin words with changes in meaning

are also used. In particular, expressions regarding ‘bread’ and the practices in the familial traditions concerning marriage, death/funeral have an important place.

Anahtar Kelimeler

Tatar, ‘ekmek’, gelenek, diyalekt, ağız, ‘bread’, tradition, dialect, local dialects

Kaynakça

• SEVORTYAN, E. V. (1975;1978), Etomologiçeskiy slovar tyurskih yazıkov, Moskva. Tatar Halık İjadı (1981), Ekiyetler, İkěnçě Kitap.
• MUHAMEDOVA, Z. B. (1973), İssledovaniya po istorii turkmenskogo yazıka XIX-IV vv., Aşkabad.
• BAYAZİTOVA, F. S., RAMAZANOVA, D. B., SADIYKOVA, Z. R., HEYRETDİNOVA T. H. (2009), Tatar Tělěněñ Zur Diyalektologik Süzlěgě, Tatarstan Kitap Neşriyetě, Kazan.
• BAYAZİTOVA, F. S. (2007), Aş-suv halık traditsiyalerě leksikası, Dom Pěçati, Kazan.