Berdinazar Hudaynazarov’un Romanlarında Mahtumkulu’nun ve Şiirlerinin Yeri The Place of Mahtumkulu and His Poems in Berdinazar Hudaynazarov’s Novels

Yıl 2016, Sayı: 41, 37 - 49, 15.12.2016

Boray İdem

Öz

18. yüzyıl, Türkmen edebiyatı tarihinde özel bir yere sahiptir. Türkmen edebiyatının

zirve isimleri bu yüzyılda yaşamıştır. Bu dönemde öne çıkan isimler Andalip,

Azadi, Şabende ve Mahtumkulu’dur. Bu isimlerden Mahtumkulu, yalnızca 18. yüzyılın

değil tüm Türkmen edebiyatının en önemli ismidir.

Mahtumkulu yazdığı şiirleriyle kendisinden sonra gelen bütün Türkmen şairlerini

etkilemiştir. Mahtumkulu’dan yaklaşık iki yüzyıl kadar sonra yaşayan çağdaş Türkmen

yazarı Berdinazar Hudaynazarov da Mahtumkulu’dan etkilenmiş, romanlarında

Mahtumkulu’nun şiirlerine ya da mısralarına yer vermiştir.

Berdinazar Hudaynazarov eserlerinde millî kültüre, Türkmen örf ve âdetlerine,

toplumun aksayan yönlerine özellikle de Türkmenlerin birliğine ve bağımsız bir

Türkmenistan’ın kurulmasına genişçe yer veren, bu yönleriyle de Mahtumkulu’yu

kendisine rehber edinmiş bir şahsiyettir. Bu makalede Hudaynazarov’un yazdığı dört

roman hakkında genel bilgiler verilecek, bu bilgilerden hareketle yazarın romanlarında

Mahtumkulu’nun hangi şiirlerine yer verdiği tespit edilecek ve bu tespitten sonra

bu şiirlerin yazarın romanlarındaki olay örgüsüne etkisi incelenecektir.

18th century was a special period in Turcoman literature. The chief names of

Turcoman literature lived in that century. The prominent ones were Andalip, Azadi,

Şabende and Mahtumkulu. Among these names, Mahtumkulu is not only the most

eminent poet of 18th century but also the whole Turcoman literature.

Mahtumkulu’s writings have influced all the successor Turcoman poets. A contemporary

writer Berdinazar Hudaynazarov, who was born two centuries after Mahtumkulu,

was also affected by him and Hudaynazarov made references to Mahtumkulu’s

poems and verses in his novels.

Berdinazar Hudaynazarov was a personality who emphasized on national culture,

Turcoman’s customs and traditions, the problematic aspects of the society especially

the unity of Turcomans and the foundation of a sovereign Turkmenistan and he accepted

Mahtumkulu as guide on these issues. In this article, it has been given a general

information on Hudaynazarov’s four novels and defined which references have been

made to Mahtumkulu’s poems and finally the effects of these poems on plot in his

novels have been examined.

Anahtar Kelimeler

Türkmen, Mahtumkulu, Hudaynazarov, şiir, roman, Turcoman, poem, novel

Kaynakça

• TÜRKMEN, Fikret-GELDİYEV, Gurbandurdı (1995), Türkmen Şiiri Antolojisi, Ankara, Türksoy Yayınları.
• SAĞLAM, Soner (2013), “Mahtumkulu’nun Tenkit Şiirleri Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S 212.
• HUDAYNAZAROV, Berdinazar (1997c), Harikulade Sözler Dünyasına Davet, (Akt.: Annaguli Nurmemmet), Ankara, Afşar Yayıncılık.
• HUDAYNAZAROV, Berdinazar (1997 b), Garaçagenin Oğulları, Aşkabat, Türkmenistan Neşriyatı.
• HUDAYNAZAROV, Berdinazar (1997a), Akarsuvun Aydımı, Aşkabat, Türkmenistan Neşriyatı.
• HUDAYNAZAROV, Berdinazar (1983), Suvun Isı, Aşkabat, Türkmenistan Neşriyatı.
• HUDAYNAZAROV, Berdinazar (2002), Kumlular (Akt.: Ramazan ÇAKIR), İstanbul, Kaynak Yayınları.
• GÖKÇİMEN, Ahmet (2010), “Türkmen Irımları (Halk İnanışları) ve İşlevleri”, Millî Folklor, S 87.
• DİNÇ, Ahmet-ÇAKIR, Ramazan (2008), Türkmen Kültürü ve Türkmenlerin Sosyo-İktisadi Düşüncesi, İstanbul, Ayrıkotu Yayınları.
• BİRAY, Himmet (1992), Mahdumkulu Divanı, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.