DÎVÂN-I HİKMET’İN YENİ BİR NÜSHASI “KÖKŞETAV NÜSHASI”

Yıl 2017, Sayı: 43, 207 - 233, 17.01.2017

Ercan Petek Serdar Dağıstan

Öz

Hoca Ahmet Yesevî ve onun müritleri tarafından yazıya geçirilen hikmetler bütün
Türk Dünyasının manevi gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Hikmetler, 11-12. yüzyıllarda
söylenmiş olmakla birlikte daha geç bir dönemde ve genellikle Çağatay Türkçesi
ile kaleme alınmışlardır. Hikmetlerin toplandığı kitaplara “Dîvân-ı Hikmet” adı
verilmiştir.
Biz, şimdiye kadar “Dîvân-ı Hikmet”in üç nüshasından haberdar idik. 2016 yılı-
nın Aralık ayında Kazakistan’ın Kökşetav şehrinde Akmola Eyaleti Kültür İdaresine
bağlı Edebiyat ve Sanat Müzesi tarafından “Hoca Ahmet Yesevî Mirası: Önemi, Niteliği
ve Etkileri” isimli ulusal bir konferans düzenlenmiştir. Bu konferansta “Dîvân-ı
Hikmet”in yeni bir nüshasının bulunduğu haberi verilmiştir. Bu nüsha Kökşetav’da
bulunmuştur ve Kökşetav’daki Edebiyat ve Sanat Müzesinde korunmaktadır.
Kazak bilim adamı İymangazi Nurahmetulı bu nüshayı Kazakçaya aktarmıştır.
Biz yazımızın giriş kısmında Nurahmetulı’nın çalışmasını da göz önünde tutarak bugüne
kadar “Dîvân-ı Hikmet” üzerine yapılan çalışmalar hakkında genel bilgiler verdikten
sonra yeni nüshanın nasıl bulunduğuna ve Kökşetav’daki müzeye nasıl ulaştırıldığına değindik. Ayrıca nüshayı diğer nüshalardan ayıran imla ve gramer özellikleri
üzerinde durduk. Hayati Bice’nin Türkiye Diyanet Vakfı Yayınlarından çıkan
“Divan-ı Hikmet” çalışması esas alınarak yeni nüshanın ilk 10 sayfasının transkripsiyonu
ve Türkiye Türkçesine aktarmasına yer verdiğimiz bölümde farklılıkları dipnotlarla
gösterdik. Yazının son bölümünde ise değerlendirme ve önerilerde bulunduk.
Ekler bölümünde nüshanın ilk 10 sayfasının tıpkıbasımı bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevî, “Dîvân-ı Hikmet”, Kökşetav nüshası

Kaynakça

• Arka Ajarı, No. 150 (17872), 8.12.2016, s. 6.
• AYAN, Hüseyin (1997), “Bir Şiir Mecmuâsında Ahmed Yesevî”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, s. 79-84.
• BİCE, Hayati (1993), Divan-ı Hikmet, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• ECKMANN, Janos (2009), Çağatayca El Kitabı, Çev.: Prof. Dr. Günay Karaağaç, 4. Basım, İstanbul.
• ERASLAN, Kemal (1983), Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara.
• ERASLAN, Kemal (1989), “Ahmed Yesevi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, 2. Cilt, Ankara.
• ERDEM, Mehmet Dursun-GÜL, Münteha (2006), “Kapalı e (ė) Sesi Bağlamında Eski Anadolu Türkçesi-Anadolu Ağızları İlişkisi”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı 11 (Güz), s. 111-148.
• GEMALMAZ, Efrasiyap (1994), “Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinin Dili”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 1, s. 4-18.
• HACIZADE, Naile (1997), “Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’i ve Nasıreddin Rabguzî’nin Kısasü’l-Enbiya İsimli Eserinin Karşılaştırmalı Dil Özellikleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 3.
• HASAN, Nadirhan (2015), “Ahmed Yesevi Hikmetlerinin Dil Özellikleri Üzerine Bazı Mülahazalar”, Turkish Studies, Volume 10/8 (Güz), s. 1345-1354.
• KOCAOĞLU, Timur (2003), “Tarihî Türk Lehçeleri Metinlerinin Transkripsiyonlanmasında Kapalı é/i Meselesi”, Türk Kültürü (Ankara), Sayı: 483-484 (Temmuz-Ağustos), s. 266- 281.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1978), “Ahmed Yesevî”, İslam Ansiklopedisi, MEB Yayını, İstanbul.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1993), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Baskı, Ankara.
• NURAHMETULI, İymangazı (2016), Koja Ahmet Yasaviy Divani Hikmet Kökşetav Nuskası, Regis-CT Poligraf, Astana.
• NURAHMETULI, İymangazı (2016), “Koja Ahmet Yasaviy Hikmetteriniñ Kökşetav Nuskası Jäne Onıñ Avdarıluvı Hakında”, Koja Ahmet Yasaviy Murası: Mañızdılıgı, Siypatı Jäne Giybratı, Aymakaralık Gılımiy Konferentsiya Materiyaldarı, Kökşetav, s. 4-8.
• OĞUZ, Öcal (2016), “Ahmed Yesevi: Anlatılan Hayat ve Adına Üretilen Hikmet”, Millî Folklor, Sayı 112, s. 5-14.
• TOSUN, Necdet (2015), Ahmed Yesevî, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi İnceleme Araştırma Dizisi, Yayın No: 26, Ankara.
• YENİTERZİ, Emine (1997), “Ahmed-i Yesevî’den Öğütler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, s. 71-78