ED-DÜRRETÜ’L-MUDİYYE Fİ’L-LÜGATİ’T TÜRKİYYE’DE GÖRÜLEN İKİ İMLA ÖZELLİĞİ VE BU ÖZELLİKLERİN KAZAK TÜRKÇESİ İLE İLİŞKİSİ

Yıl 2018, Sayı: 46, 57 - 66, 31.10.2018

Onur Balci

Öz

Fi’l-Lügati’t Türkiyye” gösterdiği çeşitli özellikler açısından bu dönemde yazılan diğer

sözlüklerden farklılıklar arz etmektedir. Her şeyden önce gramer kısmı bulunmayan

ve tematik bir sözlük özelliği gösteren bu eserin son bölümünün konuşma cümlelerine

ayrılması esere konuşma kılavuzu hüviyeti kazandırmaktadır. Memlûk Dönemi

sözlüklerinin tartışmalı meselelerinden biri olan ç~ş değişimi hususunda her iki şeklin

de tercih edildiği eserde, dönemin diğer sözlüklerinde ve eserlerinde hiç görülmeyen

veya ender rastlanan iki imla özelliği dikkat çekicidir. Bunlardan biri söz başında

y; diğeri ise v türemesidir.

Söz başında y türemesi e sesi ile başlayan sözcüklerde görülmektedir. Ancak bu

durum e sesi ile başlayan tüm sözcüklerde geçerli değildir. Bazı sözcüklerde bu türeme

görülürken bazılarında görülmemektedir.

Söz başında v türemesi ise o sesi ile başlayan sözcüklerde görülmektedir. Ancak

bazen dar-yuvarlak ünlü ile başlayan sözcüklerde de bu türemenin olduğunu görmek

mümkündür.

Bu çalışmada bir çağdaş Kıpçak lehçesi olan Kazak Türkçesinin konuşma dilinde

de görülen ve gramerler tarafından kaydedilen bu iki özelliğin bu lehçe ile ilişkisi

üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

“Ed-Dürretü’l-Mudiyye Fi’l-Lügati’t Türkiyye”, imla özelliği, Kazak Türkçesi, ön türeme.

Kaynakça

• AĞAR, Mehmet Emin (1989), Kitâb fi’l-fıkh bi-lisâni’t-Türkî, İstanbul, Marmara Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi.
• AHANOV, Kaken (2013), Dil Bilimin Esasları, Çev.: Murat CERİTOĞLU, Ankara, TDK Yayınları.
• ATALAY, Besim (1940), Et-Tuhfetü’z-Zekiyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye, İstanbul, TDK Yayınları.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1931), Abu Hayyan Kitâb al-İdrâk li-lisân al-etrâk, İstanbul, Evkaf Matbaası.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1984), Türk Dili Tarihi, İstanbul, Enderun Kitabevi.
• EMİNOĞLU, Emin (2011), Kitabü’l-Ef’âl, Ankara, Akçağ Yayınları.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2008), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara, Akçağ Yayınları.
• ERSOY, Feyzi (2007), “Çuvaş Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, Ed. Ahmet Bican Ercilasun, Ankara, Akçağ Yayınları, s. 1287-1340.
• KENESBAYEV, I., MUSABAYEV, Ğ. (1993), Qazirgi Qazaq Tili Leksika, Fonetika, Almatı, Mektep Baspası.
• KIYASOVA, G., GELDİMIRADOV, A., DURDIYEV, H. (2015), Türkmen Diliniŋ Düşündirişli Sözlügi, Aşgabat, Ilım Yayınları.
• KOÇ, Kenan, BAYNİYAZOV, Ayabek, BAŞKAPAN, Vehbi (2003), Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Ankara, Akçağ Yayınları.
• MIRZABEKOV, C. (1993), Qazaq Tiliniŋ Fonetikası, Almatı, Qazaq Universiteti. ÖZKAN, Nevzat (1996), Gagavuz Türkçesi Grameri, Ankara, TDK Yayınları.
• TOPARLI, Recep (2003), Ed-Dürretü’l-Mudiyye Fi’l-Lügati’t Türkiyye, Ankara, TDK Yayınları.
• TOPARLI, Recep, ÇÖĞENLİ, M. Sadi, YANIK, Nevzat H. (1999), El-Kavânînü’l-Külliye Li-Zabti’l-Lügati’t-Türkiyye, Ankara, TDK Yayınları.
• TOPARLI, Recep, ÇÖĞENLİ, M. Sadi, YANIK, Nevzat H. (2000), Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Muğalî, Ankara, TDK Yayınları.
• TOPARLI, Recep, VURAL, Hanifi, KARAATLI, Recep (2007), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara, TDK Yayınları.