Lübnan’da Türkçe Soyadları: Şuf (Chouf) Örneği

Yıl 2024, Sayı: 58, 81 - 114, 17.10.2024

Ünal Kalaycı

https://doi.org/10.24155/tdk.2024.240

Öz

Ad bilimi; adların ortaya çıkışını, varlık ve kavramlara verilişini, biçim, anlam, yapı ve kökenini toplumsal ilişkileri de dikkate alarak inceleyen bilim dalıdır. Soyadları, ad biliminin kişi adları başlığı altında yer almaktadır. 1934 yılında Türkiye’de Soyadı Kanunu çıktıktan sonra soyadlarıyla ilgili ilk çalışmalar, soyadı listeleri biçiminde yapılmıştır. Zaman geçtikçe soyadlarıyla ilgili çalışmalar derinleşmiştir. Soyadlarıyla ilgili çalışmalar zamanla Türkiye dışındaki Türkçe soyadlarına da yönelmiştir. Bu çalışmanın evrenini, Lübnan’ın yirmi altı seçim bölgesinden birini oluşturan
Şuf (Chouf) yerleşim birimindeki Dürzi kimliği dışında kalan 138.900 seçmenin soyadı oluşturmaktadır. Bu soyadları taranarak içerisinde en az bir Türkçe birim veya biçim birimi taşıyan soyadları; biçim, anlam, yapı ve köken bakımından incelenmiştir. Çalışma sonunda en az bir Türkçe unsur taşıyan 162 soyadı tespit edilmiştir. Bu soyadları, toplamda 417 birim ve biçim birimden oluşmaktadır. Bu birim ve biçim birimlerden 286’sı Türkçe, 75’i Arapça, 36’sı Ermenice, 11’i Farsça, 5’i Rumca, 2’si Fransızca, 1’i İngilizce ve 1’i de Süryaniceden oluşmaktadır. Birden fazla dilden biçim birimi taşıyan soyadlarına bu yönüyle karma sözcük de denilebilir. Soyadlarının yapı bakımından 2’sinin basit, 139’unun türemiş ve 21’inin birleşik olduğu tespit edilmiştir. Daha çok Türkçe meslek adlarının soyadı olarak kullanıldığı ve bu soyadlarının da doğal olarak en çok +CI yapım ekini bünyelerinde taşıdığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ad bilimi, Lübnan, Şuf (Chouf), soyadları, Türkçe soyadları

Turkish Surnames in Lebanon: The Example of Şuf (Chouf)

Öz

Onomastics is the branch of science that examines the emergence of
names, the way they are given to beings and concepts, their form,
meaning, structure and origin, taking into account social relations.
Surnames are included under the title of personal names in the science
of names. In 1934, after the Surname Law was enacted in Turkey, the
first studies on surnames were made in the form of surname lists. As time
passed, studies on surnames deepened. Over time, studies on surnames
have also focused on Turkish surnames outside Turkey. The population
of this study consists of the surnames of 138.900 voters, excluding the
Druze identity, in the settlement of Chouf, which constitutes one of the
twenty-six electoral districts of Lebanon. These surnames were scanned
and the surnames containing at least one Turkish unit or morpheme were
analyzed in terms of form, meaning, structure and origin. At the end of
the study, 162 surnames with at least one Turkish element were identified.
These surnames consist of 417 units and morphemes in total. Of these
units and morphemes, 286 are Turkish, 75 are Arabic, 36 are Armenian,
11 are Persian, 5 are Greek, 2 are French, 1 is English and 1 is Syriac.
Surnames with morphemes from more than one language can be called
mixed words in this respect. In terms of structure, it was determined that
2 of the surnames were simple, 139 were derived and 21 were compound.
It has been determined that mostly Turkish occupational names are used
as surnames and these surnames naturally carry the construction suffix
+ci in their structure.

Anahtar Kelimeler

onomastics, Lebanon, Chouf, surnames, Turkish surnames

Kaynakça

• Aksan, D. (2020). Her yönüyle dil (Ana çizgileriyle dilbilim) (C 3.). Türk Dil Kurumu.
• Aydemir, Ö. K. (2015). Lübnan Türk ağızları. Nokta Yayınevi.
• Baskakov, N. A. (1997). Türk kökenli Rus soyadları. (Ç. S. Kâzımoğlu, D.) Türk Dil Kurumu.
• Boyraz, Ş. (1998). Lakaplar konusunda bazı dikkatler ve bir yöre örneği. Türklük Bilimi Araştırmaları, 7, 107-138.
• Bozyiğit, A. E. (1995). Türk adbilimi bibliyografyası-Deneme. Kazan Ofset.
• Bračkovıć, D. (2020). Türkçe kökenli Bosna Hersek soyadları (Tez No. 636406)[ Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Calfat, N. N. (2018). The frailties of Lebanese democracy. Contexto Internacional , 40(2), 269-293.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü (2 bs.). Türk Dil Kurumu.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü (C 1). Türk Dil Kurumu.
• Gümüşsoy, E. (2008). 1860-1861 Cebel-i Lübnan İsyanı ve Osmanlı Devleti. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 12, 67-83.
• Güzel, H. (2017). Dolgancadaki Moğolca biçimbirimler. Türkbilig, 34, 77-88.
• İmer, K., Kocaman, A., ve Özsoy, A. (2011). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Kalaycı, Ü. (2017). Onomastik açıdan Beyrut’ta Türkçe tabelalar. 3. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, 63-80. Asos Yayınevi.
• Kalaycı, Ü. (2019). Lübnan’da türkçe soyadları (Tez No. 562330) [Doktora Tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Kalaycı, Ü. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde ortak sözcüklerden yararlanma: Lübnan Arapçasında Türkçe. ZfWT, 14(3), 75-90.
• Kanadıkırık, A. (2019). The bibliography essay of Turkish personal names. Journal of Strategic Research in Social Science, 5(1), 57-90.
• Keleş, D. (1996). Türk adbilimi bibliyografyası. (Tez No. 52901) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye türkçesi grameri şekil bilgisi. Türk Dil Kurumu.
• Lübnan Enformasyon Bakanlığı. (2016). Shuf seçim bölgesi seçmen kayıtları.
• Orha, Z. (2017). Beyrut vilayetinde Osmanlı idaresi (1887-1909) (Tez No. 482227). [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Sakaoğlu, S. (2001). Türk ad bilimi 1-giriş. Türk Dil Kurumu.
• Sami, Ş. (2004). Kâmûs-ı Türkî (13 bs.). Çağrı Yayınları.
• Şahin, İ. (2021). Adbilim. Pegem Akademi.
• Türk Dil Kurumu. (2024, 01, 20). Kişi adları sözlüğü. www.tdk.gov.tr: https:// sozluk.gov.tr/
• Türk Dil Kurumu. (2022, 12, 16 ). Güncel Türkçe sözlük. sozluk.gov.tr: https:// sozluk.gov.tr/
• Türk Dil Kurumu. (2023). Güncel Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu.
• Tuğluk, M. E. (2022). Türkçe soyadları üzerine yapılan çalışmalara toplu bir bakış. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 30, 366-380.
• Vardar, B., Güz, N., Öztokat, E., Rifat, M., Senemoğlu, O. ve Sözer, E. (1980). Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
• Yançev, M. M. (2007). Bulgarcada Türkçe kökenli soyadları. Belleten, 55(1), 165- 172.