Bazı kışlık ekmeklik buğday genotiplerinin tane verimi ve bazı kalite özellikleri bakımından GGE biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 1, 43 - 51, 05.10.2017

Hüsnü Aktaş , İrfan Erdemci Mehmet Karaman Enver Kendal Sertaç Tekdal

Öz

Bu çalışma Doğu geçit kuşağı olarak tanımlanan alanlara
uygun kışlık ve alternatif gelişme tabiatına sahip ekmeklik buğday genotiplerinin
belirlenmesi amacıyla 2011-12 ve 2012-13 sezonlarında Malatya’nın Battalgazi
ilçesinde yağışa dayalı şartlarda yürütülmüştür. Tesadüf blokları deneme
deseninde 3 tekerrürlü olarak kurulan denemelerde Uluslararası kışlık buğday
geliştirme projesi orjinli 20 adet ileri kademede ekmeklik buğday hattı ile 5
adet çeşit materyal olarak kullanılmıştır. Çalışmanın ikinci yılında geç
dönemde meydana gelen soğuğa karşı genotiplerin tepkisi faklı olurken, her iki
yılda da protein oranı, sedimantasyon, bin tane ağırlığı ve hektolitre ağırlığı
bakımından çeşitler arasındaki fark istatistiki olarak 0.01 düzeyinde önemli
bulunmuştur. Birinci yılda genotiplerin tane verimi ortalaması 308 kg/da ve
ikinci yılda ise 286 kg/da olarak gerçekleşmiştir. İki yıllık verilerin GGE
biplot metodu ile analizi sonucunda, toplam varyasyonun % 48.24’ü PC1 ve %
22.07’si ise PC2 tarafından temsil edilmiş, poligonun köşelerinde yer alan G21
protein (PRT), yaş gluten (YGL) ve sedimantasyon özellikleri için en yüksek
değerlere sahip genotip olurken, tane verimi, hektolitre ve bin tane ağırlığı
özellikleri için en yüksek değerler poligonun köşelerinde yer alan G13, G17 ve
G18 genotiplerinden elde edilmiştir. GGE biplot grafiğinde tane verimi ile
kalite parametreleri  (PRT, YGL, SDS)
arasında negatif bir korelasyon olduğu tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda
tane verimi, soğuk zararı ve kalite parametreleri açısından istenilen
özeliklere sahip genotipler değerlendirilmek üzere seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, tane verimi, kalite

Kaynakça

• [1] TUİK., Türkiye İstatistik Kurumu. Bitkisel Üretim istatistikleri, http://www.tuik.gov.tr /bitkiselapp /bitkisel.zul, Erisim Tarihi: 22.10.2015.
• [2] Baloch F.S., Alsaleh A., Shadid M.Q., Çiftçi V., Miera L.E.S., Aasim M., Nadee M.A., Aktaş H., Özkan H. and Hatipoğlu R. A Whole Genome DArTseq and SNP Analysis for Genetic Diversity Assessment in Durum Wheat from Central Fertile Crescent. PLOS one 12 (1), 1-18, 2017.
• [3] Abugaliyevaa A.I., Morgounov A.I. Genetic Potential of Winter Wheat Grain Quality in Central Asia Aigul I. Abugaliyevaa and Alexey I. Morgounovb, International Journal Of Environmental & Science Educatıon 11 (11), 4869-4884, 2016.
• [4] Kendal E., Sayar S. The Stability of Some Spring Triticale Genotypes Using Biplot Analysis. The Journal of Animal & Plant Sciences, 26(3), 754-765, 2016.
• [5] Kılıç H, Yazar S., Erdemci İ., Dönmez, E. Elazığ Ve Malatya Şartlarına Uygun Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi.Ülkesel Tahıl Sempozyumu (2-5 Haziran 2008 Konya). s. 78-86, 2008.
• [6] Gabriel K.R. The biplot graphic display of matrices with application to principal component analysis. Biometrika 58: 453-467, 1971.
• [7] Yan W., Tinker N.A. Biplot analysis of multi-environment trial data: Principles and applications. Canadian Journal of Plant Science 86: 623–645, 2006.
• [8] Yan W., Hunt L.A., Sheng Q., Szlavnics Z. Cultivar evaluation and mega-environment investigation based on the GGE biplot. Crop Science 40: 597 -605, 2000.
• [9] Yan W. GGE Biplot: A windows application for graphical analysis of multienvironment trial data and other types of two way data. Agronomy Journal 93, 1111-1118, 2001.
• [10] Kılıç H., Aktaş H., Kendal E., Tekdal S. İleri kademe ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Türk Doğa ve Fen Dergisi 1(2), 132-139, 2012.
• [11] Sayar M.S., Han Y. Forage yield performance of forage pea (Pisum sativum spp. arvense L.) genotypes and assessments using GGE biplot analysis. Journal of Agricultural Science and Technology 18 (6),1621-1634, 2016.
• [12] Tekdal S., Kendal E., Ayana B. İleri kademe makarnalık buğday hatlarının verim ve bazı kalite özelliklerinin Biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 1(3): 322-330, 2014.
• [13] Kendal E., Sayar M.S., Tekdal S. Aktaş H., Karaman M. Assessment of the impact of ecological factors on yield and quality parameters in triticale using GGE biplot and AMMI analysis. Pakistan Journal of Botany 48(5), 1903-1913, 2016.
• [14] Sayar M.S., Han Y. Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Hatlarının Tohum Verimi ve Verim Komponentlerinin Belirlenmesi ve GGE Biplot Analiz Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Dergisi- Journal of Agricultural Sciences 21(1), 78-92, 2015.
• [15] Sadıç Ş., Bazı arpa çeşitlerinin Isparta şartlarında uyum yeteneklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta. 50 s, 1998.
• [16] Anonim., AACC Approved Methods of the American Association of Cereal Chemist, USA, 1990.
• [17] Anonim., ICC-Standart No:115/1. International Association for Cereal Chemistry, 1982.
• [18] Anonim, 1994. ICC-Standart No:155/1., 1994, International Association for Cereal Chemistry.
• [19] GenStat., GenStat for Windows (12th Edition) Introduction. VSN International, Hemel Hempstead, 2009.
• [20] Gomez K., Gomez A.A. Statistical Procedures for Agricultural Research, 2nd Edition. John Wiley and Sons. New York., 680 pp, 1984.
• [21] Sayar M.S., Anlarsal A.E., Başbağ M. Genotype–environment interactions and stability analysis for dry-matter yield and seed yield in Hungarian vetch (Vicia pannonica CRANTZ.). Turkish Journal of Field Crops, 18(2), 238-246, 2013.
• [22] Anıl H. Samsun Ekolojik Şartlarında Yetiştirilen Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Verim, Verim Unsurları ve Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. O.M.Ü. Fen Bil. Enst., Yüksek Lisans Tezi. Samsun, 76 s, 2000.
• [23] Başer N., Öztürk İ., Avcı, R. ve Kahraman T. Trakya Bölgesi’nde Yetiştirilen Buğday Çeşitlerinin Verim, Kalite ve Diğer Bazı Özellikleri ile Buğday Tarımının Önemli Sorunları. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül, Tekirdağ, 1, 63-68, 2001.
• [24] Orvar B.L., Sangwan V., Omann F., Dhindsa R.S. Early steps in cold sensing by plant cells: the role of actin cytoskeleton and membrane fluidity. Plant J., 23, 785-794, 2000.
• [25] Çölkesen M., Öktem A., Engin A.A., Öktem G. Bazı arpa çeşitlerinin (Hordeum vulgare L.) Kahramanmaraş ve Şanlıurfa koşullarında tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 5(2), 47-56, 2002.
• [26] Kılıç H., Özberk İ., Özberk F. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Sıcak ve Kurağa Toleranslarının Belirlenmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu. Ed. H. Ekiz, 8-11 Haziran Konya, s., 358-364, 1999.
• [27] Cromey M, Wright D., Boddington H. Effects of frost during grain filling on wheat yield and grain structure. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science 26, 279–290,1998.
• [28] Nour A., Nadya A.R., Hayam S., Fateh A. Influence Of Sowıng Date And Nıtrogen Fertılızatıon On Yıeld and its Components in Some Bread Wheat Genotypes Egypt. J. Agric. Res., 89 (4), 1413-1433, 2009.
• [29] Mollasadeghi V., Reza S., Ali I.A., Majid K. Factor analysis of wheat quantitative traits on yield under terminal drought. American- Eurasian J.Agric. Environ. Sci., 10(2), 157-159, 2011.
• [30] Altınbaş M., Tosun M., Yüce S., Konak C., Köse E., Can R.A. Ekmeklik buğdayda (T.aestivum l.) tane verimi ve bazı kalite özellikleri üzerinde genotip ve lokasyon etkileri. Ege Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 41 (1), 65-74, 2004.
• [31] Kaya Y., Akçura M. Effects of genotype and environment on grain yield and quality traits in bread wheat (T. aestivum L.). Food Science Technology Campinas 34(2), 386-393, 2014.
• [32] Deng Z.Y., Tian J.C., Hu R.B., Zhou X.F., Yong-xiang Z. Effect of genotype and environment on wheat main quality characteristics. Acta Ecologica Sincia 26, 2757–2763, 2006.
• [33] Hagos G., Abay F. AMMI and GGE biplot analysıs of bread wheat genotypes in the Northern part of Ethiopia. J. Plant Breed. Genetic 1, 12-18, 2013.
• [34] Yan W., Hunt L.A., Sheng Q., Szlavnics Z. Cultivar evaluation and mega environment investigation based on the GGE biplot. - Crop Science 40, 597-605, 2000.
• [35] Farshadfar E., Rashidi M., Jowkar M.M., Zali H. GGE Biplot analysis of genotype × environment interaction in chickpea genotypes. Europ. J. Exp. Biology 3(1), 417-423, 2013.
• [36] Abate F., Mekbib F., Dessalegn Y. GGE biplot analysis of multi-environment yield trials of durum wheat (Triticum turgidum Desf.) genotypes in North Western Ethiopia. American J. Exp. Agriculture 8, 120-129, 2015.