Suruç’ta (Şanlıurfa-Türkiye) Bazı Şifalı Bitkilerin Geleneksel Kullanımları

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 236 - 244, 25.06.2021

Serhan Yalçın Hasan Akan Uğur Çakılcıoğlu

https://doi.org/10.46810/tdfd.880363

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, 2019-2020 yılları arasında yapılmış olup, Şanlıurfa’nın Suruç ilçesi ve bazı köylerinde bölge halkı tarfından kullanılan tıbbi bitkilerin tesbiti amacıyla yapılmıştır. 50 kaynak kişi ile yapılan görüşmeler sonucu 41 familya ve ait 78 takson tespit edilmiştir.
Kaynak kişilerin demografik bilgileri, yerel bitkilerin isimleri, kullanılan kısımları ve hazırlama yöntemleri araştırılarak kayıt altına alındı. Topladığımız bitkiler teşhisi yapıldıktan sonra Harran Üniversitesi’nde herbaryumda muhafaza edilmektedir. Ayrıca taksonların bilimsel ve yöresel isimlerine kullanım değeri hesaplanıp tablo halinde sunulmuştur.
Yaptığımız çalışmada en fazla takson içeren familyalar sırasıyla; Lamiaceae 14 takson (% 18), Apiaceae 6 takson (% 8), Rosaceae 6 takson (% 8), Malvaceae 5 takson (% 6) Fabaceae takson 4 (% 5), Asteraceae 4 takson (% 5) takson. En fazla takson içeren cinsler; Alkanna Tausch, Hibiscus L., Lavandula L., Prunus L., Rosa L., Salvia L. ve Teucrium L. ise 2 takson içerir.
Bitkiler en fazla infüzyon ve dekoksiyon yapılarak kullanılmaktadır. Tıbbi amaçlar için en yoğun kullanılan bitki kısımları; çiçek, meyve, tohum, toprak üstü kısımları, tüm bitki, kök ve yapraklardır. Suruç’taki yabani ve kültür bitkileri geleneksel olarak çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanırlar. Yapılan literatür taraması sonucunda, Suruç'ta kullanılan bitkilerin ülkemizin farklı yerlerinde benzer ya da farklı hastalıkların tedavisinde kullanıldığını görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Suruç, Tıbbi bitkiler, geleneksel tedavi, Şanlıurfa, Turkey

Destekleyen Kurum

Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

Proje No 19110

Teşekkür

Yüksek lisans tezinden üretilen bu makale için maddi desteklerinden dolayı Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Koordinasyon Birimi (HÜBAP)’ne (Proje No 19110) ve bilgilerini bizimle paylaşan yöre halkına teşekkür ederiz.

Traditional Uses of Some Medicinal Plants in Suruç (Şanlıurfa-Turkey)

Öz

This study was carried out between 2019 and 2020 years and was carried out to determine the medicinal plants used by the local people in Suruç district and some villages. As a result of interviews with 50 informant people, 41 families and 78 taxa were identified.
The demographic information of the informant people, the names of the local plants, the parts used and the preparation methods were searched and recorded. After the identification of the collected plants, they are kept in a herbarium at Harran University. In addition, the usage value of the scientific and local names of taxa was calculated and presented in a table.
In our study, the families with the most taxa are; Lamiaceae 14 taxa (18%), Apiaceae 6 taxa (8%), Rosaceae 6 taxa (8%), Malvaceae 5 taxa (6%) Fabaceae taxa 4 (5%) and Asteraceae 4 taxa (5%). Genus with the most taxa; Mentha L. has 3 taxa, Alkanna Tausch, Hibiscus L., Lavandula L., Prunus L., Rosa L., Salvia L. and Teucrium L. have 2 taxa.
Plants are mostly used by infusion and decoction. The parts of the plant most used for medicinal purposes; flowers, fruits, seeds, aboveground parts, whole plant, roots and leaves. Wild and cultivated plants in Suruç are traditionally used in the treatment of various diseases. As a result of our literature review, it has been observed that the plants used in Suruç are used in the treatment of similar or different diseases in different parts of our country.

Anahtar Kelimeler

Medicinal plants, traditional use, Turkey, Şanlıurfa, Suruç

Proje Numarası

Proje No 19110

Kaynakça

• [1] Heinrich M. Ethnobotany and its role in drug development. Phytother Res. 2000;14:479-88.
• [2] Akan H, Balos MM, Aslan M. An ethnobotanical research on handmade musical instruments in Şanlıurfa, South East Anatolia, Turkey. Biol Diver Conserv. 2013;6:93-100.
• [3] Polat R, Satıl F, Selvi S. Havran ve Burhaniye (Balıkesir) yörelerinde el sanatlarında yararlanılan bitkiler üzerine etnobotanik araştırmalar. Erciyes Üniv Fen Bil Enst Derg. 2013; 29:1-6.
• [4] Polat R, Çakılcıoğlu U, Ulusan MD, Paksoy MY. 2015. Survey of wild food plants for human consumption in Elazığ (Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2015;14:69-75.
• [5] Ertuğ F. Wild edible plants of the Bodrum area (Muğla, Turkey). Turk J Bot. 2004;28:161-74.
• [6] Öztürk M, Özçelik H. Doğu Anadolu’nun faydalı bitkileri (Useful plants of East Anatolia), SİSKAV (Siirt, İlim, Spor, Kültür ve Araştırma Vakfı). Ankara: Semih Ofset; 1991.
• [7] Baytop T. Türkiye’de bitkiler ile tedavi. İstanbul Eczacılık Fak, No: 40, İstanbul; İstanbul Üniv. Yayınları; 1984.
• [8] Baytop T. Therapy with medicinal plants inTurkey (Past and present). 2nd ed. Istanbul: Nobel Medicine Publication; 1999.
• [9] Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç MT. Türkiye bitkileri listesi (Damarlı Bitkiler). İstanbul: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmalar Derneği Yayınları; 2012.
• [10] Yıldırımlı Ş. Etnobotanik ve Türk Etnobotaniği. Kebikeç. 2004;17:175-93.
• [11] Muratoğlu T. Mahalli idareler mevzuatında 6360 sayılı kanunla yapılan değişiklikler. Dicle Üniv Hukuk Fak Derg. 2015;20:32.
• [12] Akman Y. İklim ve biyoiklim. Ankara: Palme Yayınları; 2011.
• [13] TC. Şanlıurfa valiliği resmi kent rehberi; [alıntı 2020 Ekim 10]. Erişim adresi: http://urfafx.mekan360.com/iys_ilcelerimiz
• [14] Şahinalp MS. Fonksiyonları ve arazi kullanım problemleri açısından Suruç şehri. J Int Social Res. 2019;12(68):461-78.
• [15] Davis PH. Flora of Turkey and the East Aegean Island. Vol. 1-9, Edinburgh: Edinburgh Univ. Press; 1965-1985.
• [16] Davis PH, Mill RR, Tan K. Astragalus L. In: Flora of Turkey and the East Aegean Island. Vol. 10 (Suppl. I). Edinburgh: Edinburgh Univ. Press; 1988.
• [17] Güner A, Özhatay N, Ekim T, Başer, KHC. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburg, (Supple. 2). Edinburgh Univ. Press; 2000.
• [18] Güner A, Ekim T. Resimli Türkiye Florası. Cilt: 1, NGBB yayınları flora dizisi 2, İstanbul: Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası kültür yayınları; 2014.
• [19] Güner A, Kandemir A, Menemen Y, Yıldırım H, Aslan S, Ekşi G, Güner I, Çimen AÖ. Resimli Türkiye Florası. Cilt: 2, İstanbul: ANG Vakfı, NGBB yayınları; 2018.
• [20] Trotter RT, Logan MH. Informant consensus: a new approach for identify- ing potentially effective medicinal plants. In: Etkin NL. editors. Plants in indigenous medicine and diet, behavioural approaches. New York, Bredford Hills: Redgrave Publishing Company; 1986.
• [21] Akan H, Aslan M, Balos MM. Sanlıurfa semt pazarlarında satılan dogal bitkilerin etnobotaniği. Ot Sist Bot Derg. 2005;12(2):43-58.
• [22] Akan H, Korkut MM, Balos MM. Arat Dağı ve çevresinde (Birecik, Şanlıurfa) etnobotanik bir araştırma. Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Derg. 2008;20(1):67-81.
• [23] Akan H, Aydoğdu M, Korkut MM, Balos MM. An ethnobotanical research of the Kalecik mountainarea (Şanlıurfa, South-East Anatolia). Biol Diver Conserv. 2013a;6:84-90.
• [24] Akan H, Balos MM, Tel AZ. Birecik (Şanlıurfa) yöresindeki bazı baklagil bitkilerin etnobotanik özellikleri. Adıyaman Üniv Tarım Araş ve Uyg Merk Uluslar Derg. 2013b;1(1):32-40.
• [25] Balos MM, Akan H. Zeytinbahçe-Akarçay (Birecik, Şanlıurfa) arasında kalan bölgenin etnobotanik özellikleri, Selçuk Üniv Fen Ed Fak Fen Derg. 2007;29(2):155-71.
• [26] Aslan M. Plants used for medical purposes in Şanlıurfa (Türkiye). KSÜ Doğa Bil Derg. 2013;16:28-35. doi:10.18016/ksujns.03465
• [27] Akan H, Ayaz H. Gölpınar Şanlıurfa-Türkiye mesire yeri florası ve etrafındaki köylerin etnobotanik özellikleri. Bağbahçe Bil Derg. 2016;2(3):19-56.
• [28] Deliorman DO, Hartevioğlu A, Küpeli E, Yeşilada E. In vivo anti-inflammatory and antinociceptive activity of the crude extract and fractions from Rosa canina L. fruits. J Ethnopharmacol. 2007;112:394-400.
• [29] Orhan N, Aslan M, Hosbas S, Deliorman OD. Antidiabetic effect and antioxidant potential of Rosa canina fruits. Pharmacog Mag. 2009;5:309-15.
• [30] Oktay M, Gülçin İ, Küfrevioğlu Öİ. Determination of in vitro antioxidant activity of fennel (Foeniculum vulgare) seed extracts. LWT - Food Sci Technol. 2003;36:263-271.
• [31] Özcan, M. Antioxidant activities of rosemary, sage, and sumac extracts and their combinations on stability of natural peanut oil. J Med Food. 2003;6:267-270.
• [32] Akbay P, Basaran AA, Undeger U, Basaran N. In vitro immunomodulatory activity of flavonoid glycosides from Urtica dioica L. Phytother Res. 2003;17:34-7.
• [33] Bnouham M, Merhfour FM, Ziyyat A, Mekhfi H, Aziz M, Legssyer A. Antihyperglycemic activity of the aqueous extract of Urtica dioica. Fitoterapia. 2003;74:677-81.
• [34] Gülçin İ, Küfrevioğlu OI, Oktay M, Büyükokuroğlu ME. Antioxidant, antimicrobial, antiulcer and analgesic activities of nettle (Urtica dioica L.). J Ethnopharmacol. 2004;90:205-15.
• [35] Hadizadeh I, Peivastegan B, Kolahi M. Antifungal activity of nettle (Urtica dioica L.), colocynth (Citrullus colocynthis L. Schrad), oleander (Nerium oleander L.) and konar (Ziziphus spina-christi L.) extracts on plants pathogenic fungi. Pakistan J Biol Sci. 2009;12:58-63.
• [36] Küpeli E, Tosun A, Bahadır Ö. Evaluation of anti-inflammatory and antinociceptive activities of Helichrysum Gaertner species (Asteraceae). Turk J Pharmaceut Sci 2006;3:141-9.
• [37] Gürbüz I, Özkan AM, Yeşilada E, Kutsal O. Anti-ulcerogenic activity of some plants used in folk medicine of Pinarbasi (Kayseri, Turkey). J Ethnopharmacol. 2005;101:313-8.
• [38] Dalar A, Türker M, Konczak I. Antioxidant capacity and phenolic constituents of Malva neglecta Wallr. and Plantago lanceolata L. from Eastern Anatolia Region of Turkey. J Herbal Med. 2012;2:42-51.
• [39] Mükemre M, Behçet L, Çakılcıoğlu U. Ethnobotanical study on medicinal plants in villages of Çatak (Van-Turkey). J Ethnopharmacol, 2015;166:361-74. Doi: 10.1016/j.jep.2015.03.040
• [40] Sargın SA, Akçiçek E, Selvi S. An ethnobotanical study of medicinal plants used by the local people of Alaşehir (Manisa) in Turkey. J Ethnopharmacol. 2013;150(3):860-74.
• [41] Hayta S, Polat R, Selvi S. Traditional uses of medicinal plants in Elazığ (Turkey). J Ethnopharmacol. 2014;154(3):613-23.
• [42] Kayabaşı NP, Tümen, G, Polat R. Ethnobotanical studies on useful plants in Manyas (Balıkesir/Turkey) region. Biol Divers Conser. 2016;9(3):58-63.
• [43] Mükemre M, Behçet L, Çakılcıoğlu U. Survey of wild food plants for human consumption in villages of Çatak (Van-Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2016;15(2):183-91.
• [44] Bulut G, Korkmaz A, Tuzlacı E. The ethnobotanical notes from Nizip (Gaziantep-Turkey). İstanbul J Pharm. 2017;47(2):57-62.
• [45] Polat R. Ethnobotanical study on medicinal plants in Bingöl (City center) (Turkey). J Herbal Med, 2019;16:100211
• [46] Güneş S. Savran A, Paksoy MY, Koşar M, Çakılcıoğlu U. Ethnopharmacological survey of medicinal plants in Karaisalı and its surrounding (Adana-Turkey). J Herbal Med. 2017;8:68-75. Doi: 10.1016/j.hermed.2017.04.002
• [47] Güneş S, Savran A, Paksoy MY, Çakılcıoğlu U. Survey of wild food plants for human consumption in Karaisalı (Adana-Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2018;17(2):290-8.
• [48] Kayabaşı NP, Tümen G, Polat R. Wild edible plants and their traditional use in the human nutrition in Manyas (Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2018;17(2):299-306.
• [49] Şahin-Fidan E, Akan H. Tek Tek Dağları Milli Parkı (Şanlıurfa-Türkiye) eteklerindeki bazı köylerde etnobotanik bir çalışma. Bağbahçe Bil Derg. 2019;6(2):64-94.
• [50] Çakılcıoğlu U, An ethnobotanical field study; Traditional foods production and medicinal utilization of Gundelia L. species in Tunceli (Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2020;19(4):714-8.
• [51] Satıl F, Açar M. Ethnobotanical use of Stachys L. (Lamiaceae) taxa in Turkey. Int J Nature Life Sci. 2020;4(2):66-86.
• [52] Satıl F, Selvi S. Ethnobotanical features of Ziziphora L. (Lamiaceae) taxa in Turkey. Int J Nature Life Sci. 2020;4(1):56-65.
• [53] Yerebasan N, Kırçıl E, Yılmaz MS, Çakılcıoğlu A, Deniz V, Demirkıran D. A review of the traditional plant use culture in Elazığ (Turkey). Int J Nature Life Sci. 2021;5(1):1-10.
• [54] Polat R, Çakılcıoğlu U, Ertuğ F, Satıl F. An evaluation of ethnobotanicalstudies in Eastern Anatolia. Biol Divers Conserv. 2012;5(2):23-40.
• [55] Polat R, Çakılcıoğlu U, Ulusan MD, Paksoy MY. Survey of wild food plants for human consumption in Elazığ (Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2015;14(1)69-75.
• [56] Polat R, Güner B, Yüce-Babacan E, Çakılcıoğlu U. Survey of wild food plants for human consumption in Bingöl (Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2017;16(3):378-84.
• [57] Nadiroğlu M, Behçet L, Çakılcıoğlu U. An ethnobotanical survey of medicinal plants in Karlıova (Bingöl-Turkey). Indian J Tradit Knowl, 2019;18(1):76-87.
• [58] Kawarty AMAMA, Behçet L, Çakılcıoğlu U. An ethnobotanical survey of medicinal plants in Ballakayati (Erbil, North Iraq). Turk J Bot. 2020;44:345-57. Doi: 10.3906/bot-1910-39