Coğrafi İşaretli Bir Ürün Olarak Bolu Kızılcık Tarhanası

Yıl 2022, , 94 - 105, 17.06.2022

Ayşe Nur Uslu , İbrahim Yılmaz

https://doi.org/10.37847/tdtad.1088910

Öz

Yapılan bu literatür araştırmasında, çeşitli kaynaklar derlenerek Bolu iline ait coğrafi işarete sahip bir ürün olan Bolu Kızılcık Tarhanası hakkında bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. Anadolu’ya özgü, fermente bir gıda olan tarhana, çeşitli yörelerde kış hazırlığı olarak yöre halkı tarafından yapılmaktadır. Yapılışında yörelerde bulunan farklı ürünlerin kullanılması ve çeşitli üretim metotlarının uygulanması sayesinde ürün çeşitliliği sağlanmaktadır. Tarhana gibi toplum içerisinde belirli bir üne sahip olan yöresel ürünlerin; pazarlama olanaklarının artması, korunması vb. sebeplerden ötürü bu ürünlerin coğrafi işaret alması önem arz etmektedir. Ülkemizde coğrafi işarete sahip olan tarhanalar; Muğla Tarhanası, Çakmak Tarhanası, Maraş Tarhanası, Bolu Kızılcık Tarhanası, Uşak Tarhanasıdır. Bolu Kızılcık Tarhanası, üretiminde kızılcık meyvesinin kullanılması, yüksek oranda antioksidan içermesi nedeniyle diğer tarhana çeşitlerinden ayrılmaktadır. Kızılcık tarhanasının unla hazırlanmış formu Anadolu’da bağırsak ve mide bozukluklarında şifalı bir gıda olarak tüketilmekte, kızılcık göçesi diye adlandırılan formu ise sütle pişirildikten sonra yeni doğum yapan kadınlar tarafından tüketilmektedir. Bolu Kızılcık Tarhanasının Türkiye çapında tanınırlığının artırılması ile ev ortamında küçük ölçekte üretilen Kızılcık Tarhanasının işletmelerde üretiminin yaygınlaştırılması ve bu sayede ülke çapında ve dünya çapında bilinirliğinin ve pazarlamasının arttırılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi işaret, Tarhana, Bolu Kızılcık Tarhanası

Bolu Cranberry Tarhana as a Geographical Indication Product

Öz

In this literature research, it is aimed to give information about Bolu Cranberry Tarhana, which is a product with geographical indication belonging to Bolu province by compiling various sources. In this study, literature review method was used. Tarhana, a fermented food unique to Anatolia, is made by local people as a winter preparation in various regions. Thanks to the use of different products in the region and the application of various production methods, product diversity is provided. Local products such as Tarhana, which have a certain reputation in the society; increase, protection, etc. of marketing opportunities. For these reasons, it is important for these products to receive geographical indication. Tarhanas with geographical indication in our country; Muğla Tarhana, Çakmak Tarhana, Maraş Tarhana, Bolu Cranberry Tarhana, Uşak Tarhana. Bolu Cranberry Tarhana is distinguished from other tarhana varieties due to the use of cranberry fruit in its production and its high antioxidant content. The flour-prepared form of cranberry tarhana is consumed in Anatolia as a healing food for intestinal and stomach disorders, and the form called cranberry mash is consumed by women who have just given birth after cooking with milk. By increasing the recognition of Bolu Cranberry Tarhana throughout Turkey, it is aimed to expand the production of Cranberry Tarhana, which is produced in small scale at home, in enterprises, and thus to increase its awareness and marketing throughout the country and the world. Geographical sign, Tarhana, Bolu Cranberry Tarhana.

Anahtar Kelimeler

Geographical sign, Tarhana, Bolu Cranberry Tarhana.

Kaynakça

• Anonim. 2020. Türkiye İstatistik Kurumu, meyveler üretimi. Meyve ürünleri, içecek ve baharat bitkileri üretim miktarları, Erişim adresi(https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Uretim-Istatistikleri-2020-33737)
• Başar F., Şen N., Silahşör Y., Başar B. (2019). Erzincan Yöresel Mutfak Kültürü Unsuru Olan Tarhananın Gastronomi Turizmi Açısından Değerlendirilmesi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies,7(1), 328-339.
• Coşkun, F. (2014). Tarhananın Tarihi ve Türkiye’de Tarhana Çeşitleri. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 9 (3), 69-79.
• Çekal, N. ve Aslan, B. (2017). Gastronomik Bir Değer Olarak Tarhana ve Coğrafi İşaretlemede Tarhananın Yeri ve Önemi. Pamukkale Üniversitesi Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 124-135.
• Dağlıoğlu, O., Arıcı, M., Konyalı, M. and Gümüş, T. (2002). Effects of Tarhana Fermentation and Drying Methods on the Fate of Escherichia coli 0157: H7 and Staphylococcus aureus”,;European food research and technology 215 ,515-51.
• Deng, S., West, B. J. and Jensen, C. J. (2013). UPLC–TOF-MS characterization and identification of bioactive iridoids in Cornus mas fruit. Journal of Analytical Methods in Chemistry, http://dx.doi.org/10.1155/2013/710972, ID 710972.
• Dağlıoǧlu, O. (2000). Tarhana as a traditional Turkish fermented cereal food. Its recipe, production and composition. Food/Nahrung, 44(2), 85-88.
• Erbaş, M., (2003). Yaş Tarhananın Üretim ve Farklı Saklama Koşullarında Bileşimindeki Değişmeler. Akdeniz Üniversitesi, Doktora tezi, Antalya.
• Gökovalı, Ü. (2007). Coğrafi İşaretler ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 21(2), 141-160. Güleryüz, M., Bolat, I., & Pırlak, L. (1998). Selection of table cornelian cherry (Cornus mas L.) types in Coruh Valley. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 22(4), 357-364.
• Hatipoğlu, B. (2016). Bölgesel Turizmde Coğrafi İşaretli Yiyecek İçeceklerin Yeri : Tramep Proje Örneği. In Ö. Bardakoğlu & V. Tecim (Eds.), Bölgesel Turizm (pp. 87–91).
• Jayaprakasam, B., Olson, L. K., Schutzki, R. E., Tai, M. H. and Nair, M. G. 2006. Amelioration of obesity and glucose intolerance in high-fat-fed C57BL/6 mice by anthocyanins and ursolic acid in cornelian cherry (Cornus mas). Journal of Agricultural and Food Chemistry, 54, 243–248.
• Kaya, S. Y., Canlı. D. (2019) Kızılcık Meyvesi ve Kullanılma Potansiyeli. DÜSTAD Dünya Sağlık ve Tabiat Bilimleri Dergisi, 2(2), 59-65.
• Kucharska, A. Z. (2012). Active Compounds of Cornelian Cherry Fruit (Cornus mas L.) Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego Wrocław.
• Kucharska, A. Z., Szumny, A., Soko-Letowska, A., Piorecki, N. and Klymenko, S. V. (2015). Iridoids and anthocyanins in cornelian cherry (Cornus mas L.) cultivars. Journal of Food Composition and Analysis, 40, 95–102.
• Moradi, Y., Khadivi, A. and Salehi-Arjmand, H. (2019). Morphological and pomological characterizations of cornelian cherry (Cornus mas L.) to select the superior accessions. Scientia Horticulturae, 249, 208–218.
• Mikaili, P., Koohirostamkolaei, M., Babaeimarzangou, S. S., Aghajanshakeri, S. Moloudizargari, M., Gamchi, N.S. and Toloomoghaddam, S. (2013). Therapeutic uses and pharmacological effects of Cornus mas: a review. Journal of Pharmaceutical and Biomedical Sciences, 35, 1732–1738.
• Oraman, Y. (2015). Türkiye’de Coğrafi İşaretli Ürünler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 76–85.
• Özer E., Kesenkaş H. (2014). Coğrafi İşaretleme ve Geleneksel Peynirlerimiz, 4. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu 17-19 Nisan , Adana, s. 48-51.
• Özdemir, S., Göçmen, D., Yıldırım Kumral,A., (2007), “A traditional Turkish fermented cereal food: tarhana”, Food Reviews International, 23:107-121
• Pirkul, T. (1988). Çocuk ve risk altındaki kisilerin protein gereksinimine göre ticari tarhanaların formülasyonu, Beslenme ve Diyet Dergisi, 17:275-283.
• Rop, O., Mlcek, J., Kramarova, D. and Jurikova, T. (2010). Selected cultivars of cornelian cherry (Cornus mas L.) as a new food source for human nutrition. African Journal of Biotechnology, 9(8), 1205-1210.
• Sormaz Ü., Onur N., Güneş E., Nizamlıoğlu F. (2019). Türk Mutfağı Geleneksel Ürünlerinde Yöresel Farklılıklar: Tarhana Örneği, Aydın Gastronomy, 3 (1):1-9.
• Tarakçı, Z., Doğan, I.S. and Koca, A. F., (2004), “A Traditional Fermented Turkish Soup, Tarhana, Formulated with Corn Flour and Whey”., İnternational Journal of Food Science and Technology., 39, 455-458.
• TPE (2021a), https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/39b60672-5c81-409d-9768-f9d5f8cfe8e6.pdf Erişim tarihi [31.12.2021]
• TPE (2021b), https://ci.turkpatent.gov.tr/Statistics/RegistrationAndApplication Erişim tarihi [31.12.2021]
• TPE(2021c, https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/resources/temp/6B3F914C-E72C-437C-8A30-F50C51DE0A23.pdf Erişim tarihi [31.12.2021]
• West, B. J., Deng, S., Jensen, C. J., Palu, A. K. and Berrio, L. F. (2012) Antioxidant, toxicity, and iridoid tests of processed Cornelian cherry fruits. International Journal of Food Science and Technology, 47(7), 1392–1397.
• Yıldırım, İ. ve Felek, R. (2014). Tarhana ve Sağlık Üzerine Etkileri”, 4.Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, 17-19 Nisan, Adana, s.116-119.
• Yıldırım, Ç. ve Güzeller, N. (2016). Tarhana Cipsi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi TARGİD Özel Sayı, 1-8.
• Yönel, D., Karagöz Ş. ve Güllü, M. (2018). Tarhana Üretimi ve Çeşitleri, The Congress Book Of Full Texts-Iwact 2018-ISBN-978-605-2292-64-8.
• Zhao, S., Liu, H., & Gu, L. (2020). American cranberries and health benefits–an evolving story of 25 years. Journal of the Science of Food and Agriculture, 100(14), 5111-5116.