Somut Olmayan Kültürel Miras Ürünü Olarak Tören Keşkeği Geleneğinin Yöresel Sunum Farklılıkları

Yıl 2021, , 258 - 274, 31.12.2021

Sabri Çelik , Tolga Kaya , Mustafa Sandıkcı

https://doi.org/10.37847/tdtad.996704

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu araştırma, Türkiye'de geleneksel tören keşkeğinin yapımı ve sunumu ile ilgili yöresel farklılıkları belirlemeyi amaçlamıştır.
Yöntem: Bu keşifsel araştırma için literatür taraması yöntemi kullanılmıştır.
Bulgular: Türkiye'de yaygın gastronomi kültürünün bir unsuru olan keşkek, her yörede farklı bir isimle anılmaktadır. Farklı yörelerde farklı sunum ritüelleri ile lapa veya jöle kıvamında hazırlanan keşkeğin hammaddesi buğdaydır.
Tartışma: Bu çalışmada, 2011 yılında UNESCO somut olmayan kültürel miras listesine dahil edilen Tören Keşkeği Geleneği ile ilgili bölgesel farklılıklar araştırma konusu olarak belirlenmiştir. Keşkek, Anadolu'da törensel sunumlarda karşılaşılan bir yemeğin genel adı olarak ifade edilmektedir. (Çekiç, 2015, s. 9). Orijinal adı "Döğme Aşı" olan sunum, halk arasında "keşkek" veya "herise" olarak anılmıştır. (Ayverdi, 2005, s. 87). Keşkek, Türkiye'nin Selçuklu döneminde ve Selçuklu öncesi İslam devletlerinde mutfağın vazgeçilmez yemeği olmuştur. Dükkan-ı Herras adlı lokantalarda satılan Keşkek, Osmanlı döneminde düğünlerde sunulan çok popüler bir kış yemeğiydi (Ayverdi, 2005, s. 87). Keşkek hazırlamak için olgun buğday taneleri alınır, biraz su eklenir ve taş havanda kabarmaya bırakılır. Yükselen buğday taneleri tahta tokmaklarla dövülür ve kırılmadan kabuklarından ayrılır. (Deniz-Yavaş, 2020, s. 684). Bayramlarda, doğumlarda, düğünlerde ve mevlitlerde keşkek yapma ritüeli bereket ve birliğin en önemli simgesidir (Deniz ve Yavaş, 2020). Sonuç olarak bu çalışma, Türkiye’de tören keşkeği geleneği ile ilgili bölgeler arası sunum farklılıklarını ortaya koymuş ve alan yazına bu bağlamda katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Keşkek, Tören Keşkeği Geleneği, Keşkek İsimleri, Keşkek Sunumu

Local Presentatıon Dıfferences Of The Ceremony Kekkeği Tradıtıon As Its Intangıble Cultural Herıtage

Öz

Purpose: This research aimed to determine the regional differences regarding the production and presentation of traditional ceremonial keskek in Turkey.
Method: Literature review method was performed for this exploratory research.
Findings: Keskek, as an element of the common gastronomy culture in Turkey, is known with a different name in each region. The raw material of keskek, which is prepared in the consistency of porridge or jelly in different regions, with different presentation rituals, is wheat.
Discussion: In this study, regional differences related to the Ceremonial Keskeği Tradition, which was included in the UNESCO intangible cultural heritage list in 2011, were determined as the research subject. Keskek is expressed as the general name of a dish encountered in ceremonial presentations in Anatolia. (Çekiç, 2015, p. 9). The presentation, that has an original name as "Döğme Aşı", has been commonly called "keşkek" or "herise". (Ayverdi, 2005, p. 87). Keşkek, had been an indispensable dish of the cuisine during the Seljuk period of Turkey and in the pre-Seljuk Islamic states. Keskek was sold at the restaurants called "Dükkan-ı Herras", and it was a very popular winter meal in the Ottoman period presented at weddings (Ayverdi, 2005, p. 87). To prepare keskek, ripe wheat grains are removed, some water is added and left to rise in a stone mortar. The rising wheat grains are beaten with wooden mallets are separated from their shells without breaking. (Deniz-Yavaş, 2020, p. 684). The ritual of making keskek is the most important symbol of abundance and unity for feasts, births, weddings and mawlids (Deniz and Yavaş, 2020). As a result, this study revealed the interregional presentation differences related to the ceremonial keskek tradition in Turkey and contributed to the literature in this context.

Anahtar Kelimeler

Keşkek, Cremonial Keşkek Tradition, Names of Keşkek, Presentation of Keşkek

Kaynakça

• Akkuş, Ç., & Şimşek, A. (2019). Yöresel Yiyeceklerin Menülerde Yer Alma Düzeyleri: Kastamonu Örneği. International Vocational Schools Symposium (s. 45-54). Sinop: Sinop Üniversitesi.
• Akın, G., Özkoçak, V., & Gültekin, T. (2015). Geçmişten Günümüze Geleneksel Anadolu Mutfak Kültürünün Gelişimi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi,(30), 033-052.
• Alptekin, Z. D. (2021). Kilis Manilerinde Yöresel Mutfak. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(77), 163-175.