Türkiye’de Şeker: Üretim, Tüketim, Ticaret ve Politikaların Kısa Bir Tartışması

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 85 - 95, 28.06.2022

Alper Demirdöğen

Öz

Bu çalışmada Türkiye şeker piyasaları politika, üretim, tüketim ve dış ticaret olmak üzere dört açıdan kısa bir şekilde tartışılmaktadır. Çalışmanın temel bulgularına göre Türkiye'de devlet, şeker piyasalarına özellikle şeker fabrikaları aracılığıyla destek vermiştir. Ancak devletin piyasalardaki rolü özellikle son dönemlerde fabrikaların özelleştirilmesi ile azalmaktadır. Şeker pancarı üretimi kotalı üretime geçiş ile giderek azalmaktadır. Benzer azalış şeker pancarı fiyatları için de geçerlidir. Ancak tüketim açısından önemli olan şeker fiyatları son kırk yıldır neredeyse hiç değişmemiştir. Tüketim alışkanlıklarındaki değişime bağlı olarak 2000'li yıllarda ham şeker tüketiminde bir azalma söz konusudur. Dış ticarette ise Türkiye şeker ve şekerli ürünlerde net ihracatçı konumundadır. Şeker piyasalarının incelenmesinin gelecek dönemlerde de önemini korumaya devam etmesi beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şeker pancarı, Tarım politikası, Türkiye

Sugar in Türkiye: A Short Discussion of Production, Consumption, Trade and Policies

Öz

This paper shortly discusses Türkiye’s sugar markets from four different perspectives, namely policy, production, consumption, and trade. According to the main findings of the paper, Türkiye has supported sugar markets mostly via sugar factories. However, the role of state decreases in the markets, especially with the privatization policies of sugar factories. Sugar lands significantly decreased with the production quota scheme. The same decrease is also valid for the price of sugar beets. However, the sugar prices that are significantly important for consumption are almost the same for the last four decades. The raw sugar consumption decreases after the 2000s with possibly the change of consumption habits. Türkiye is a net exporter in the trade of sugar and sugary products. It is expected that the importance of evaluating the sugar markets would keep its place in the following future.

Anahtar Kelimeler

Sugar beet, Agricultural policy, Türkiye

Kaynakça

• Demirdogen, A. (2020). Before Privatization There was Its Impact: Sugar Factories in Turkey. Working Paper.
• DİE (1971). Tarım İstatistikleri Özeti 1970. Devlet İstatistik Enstitüsü.
• DİE (1992). Tarım İstatistikleri Özeti 1990. Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Erdinç, Z. (2017). Türkiye’de Şeker Sanayinin Gelişimi ve Şeker Sanayinde İzlenen Politikalar. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 9-26.
• Eser, H., & Bahşi, N. (2020). Sugar Beet Production Structure and Problems in Ilgın District of Konya Province. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology.
• Eştürk, Ö. (2018). Türkiye’de şeker sektörünün önemi ve geleceği üzerine bir değerlendirme. Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi.
• Fedai, R. (2016). Bir Politika Alanı Olarak Şeker ve Şekerpancarı. Tarih Okulu Dergisi.
• Fedai, R., Herdem, H., & Ertuğrul, G. (2018). Yeni Hükümet Sisteminde Şeker Politikalarının Sürdürülebilirliği: Yönetsel ve Siyasal Açıdan Bir Değerlendirme. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi.
• İstatistik Umum Müdürlüğü. (1957). Zirai İstatistik Özetleri 1936-1956. İstatistik Umum Müdürlüğü.
• Karademir, Z. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda şeker üretim ve tüketimi (1500-1700). OTAM.
• Kaya, F. (2015). Küresel ve bölgesel şeker politikalarının Türkiye şeker fabrikalarına etkilerine bir örnek; Ağrı Şeker Fabrikası. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi.
• Kendirli, S. (2018). Özelleştirme Kapsamında Gıda Sektörü Analizi ve Türk Şeker Fabrikalarının Özelleştirilmesi. International Conference on Eurosian Economies.
• OECD & FAO. (2019). OECD-FAO Agricultural Outlook 2019-2028. https://doi.org/doi:https://doi.org/10.1787/agr_outlook-2019-en
• Özalp, B., & Ören, M. N. (2014). Dünya Ticaret Örgütü Tarım Anlaşması Çerçevesinde İleri Tarım Müzakerelerindeki Gelişmeler ve Türkiye Tarımı Üzerine Etkileri. Tarım Ekonomisi Dergisi.
• Özer, S. (2021). Türkiye'de Şeker Sanayisi (1925-1950). CTAD: Journal of Modern Turkish History Studies, 17(33).
• Pankobirlik. (2020). Dünya, AB ve Türkiye Şeker İstatistikleri. Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği.
• Pankobirlik. (2021). Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği. Retrieved 15/12/ from http://www.pankobirlik.com.tr
• Tosun, F., & Arslan, S. (2016). 4634 sayılı şeker kanunu sonrasında Türkiye şeker sanayinde meydana gelen gelişmeler. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi.
• TÜİK (2014). İstatistik Göstergeler 1923-2013. Türkiye İstatistik Kurumu.
• TÜİK (2021a). Bitkisel Üretim İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu.
• TÜİK (2021b). Dış Ticaret İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. http://tariffdata.wto.org/Default.aspx?culture=en-US
• TÜİK (2021c). Tüketici Madde Fiyatları. Türkiye İstatistik Kurumu.
• Türk-İş (2018). Şeker fabrikaları için 1 milyon 690 bin imza toplandı. Retrieved 15/12/ from https://www.turkis.org.tr/seker-fabrikalari-icin-1-milyon-690-bin-imza-toplandi/
• Türk Şeker (2021). Sektör Raporu 2020. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.
• WTO (2020). Tariff Download Facility. World Trade Organization. http://tariffdata.wto.org/Default.aspx?culture=en-US