Validity and Reliability Study of the Anxiety Scale for Working with Individuals with Special Needs

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 2, 1479 - 1498, 31.08.2025

Ekrem Levent İlhan , Berk Hakan Yılmaz , Sevim Handan Yılmaz

https://doi.org/10.37217/tebd.1530809

Öz

In this study, a new measurement tool was developed to evaluate work anxiety in individuals with special needs. Quantitative research methods were applied, and the steps for scale development were carefully followed. First, a detailed literature review was conducted, examining both domestic and international studies that addressed anxiety and its various forms. This review provided the foundation for the scale. Exploratory factor analysis was then used to determine the factor structure of the scale. The analysis revealed three key factors: uncertainty, anxiety, and tension, all captured by 16 items. In the second phase, confirmatory factor analysis was applied to validate the structure. The results confirmed that the scale is a reliable tool for measuring these three aspects of anxiety in work settings. The "Scale of Anxiety about Working with Individuals with Special Needs" is an effective instrument for assessing feelings of uncertainty, worry, and tension. The findings from the analysis align with the existing literature and confirm that the scale meets standard validation criteria.

Anahtar Kelimeler

Special requirement , Individuals with special needs , Anxiety , Work anxiety

Özel Gereksinimli Bireyler ile Çalışma Kaygısı Ölçeği (ÖBÇKÖ) Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Öz

Gerçekleştirilen bu araştırmada özel gereksinimli bireyler ile çalışma kaygısını ölçecek olan yeni bir ölçme aracı oluşturulmuştur. Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden faydalanılmıştır. Ölçek geliştirme basamaklarının uygulandığı bu araştırma çerçevesinde ilk olarak alanyazın incelemesi gerçekleştirilmiştir. Alanyazın incelenmesinin ardından kaygı durumlarını ve kaygı çeşitlerini ifade eden yurt içi ve yurt dışında gerçekleştirilmiş olan araştırmalar detaylı bir şekilde incelenmiştir. Birinci aşamada gerçekleştirilen açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre belirsizlik, endişe ve gerginlik faktörlerinden oluşan 3 faktör ve 16 maddelik bir yapı ortaya çıkmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında ise yapısı ortaya konulmuş olan ölçeğin doğruluğuna kanıt sağlamak adına doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Sonuçlar, ölçeğin iş ortamlarında kaygının bu üç yönünü ölçmek için güvenirlir bir araç olduğunu doğrulamıştır. Ortaya çıkan “Özel Gereksinimli Bireyler ile Çalışma Kaygısı Ölçeği” bireylerin belirsizlik, endişe ve gerginlik gibi kaygı durumlarını değerlendirmede etkin bir ölçme aracı olarak kullanılabilecektir. Alanyazından elde edilen bilgiler ışığında bulunan değerlerin koşulları sağladığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinim , Özel gereksinimli bireyler , Kaygı , Çalışma kaygısı

Kaynakça

• Akbulut, E. (2020). Sınıf öğretmenlerinin öz yeterlilik algıları ile kaynaştırma eğitimine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Akçay, C. & Çoruk, A. (2012). Çalışma yaşamında duygular ve yönetimi: Kavramsal bir inceleme. Eğitimde Politika Analizi, 1(1), 3-25. https://dergipark.org.tr/tr/pub/epa/issue/48307/611606 sayfasından erişilmiştir.
• Akın, M. (2004). İşletmelerde duygusal zekânın üst kademe yönetimciler ile astlar arasındaki çatışmalar üzerindeki etkileri. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Avşaroğlu, S. & Gilik, A. (2017). Özel gereksinimli çocuğa sahip anne-babaların kaygı durumlarına göre umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3), 1022-1035.
• Bayar, M. & Üstün, A. (2017). İlkokullarda görev yapmakta olan öğretmenlerin kaynaştırma eğitimine ilişkin duygu, tutum ve kaygılarının değerlendirilmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(14), 73-88.
• Büyüköztürk, Ş. (1997). Araştırmaya yönelik kaygı ölçeğinin geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 12(12), 453-464.
• Byrne B. M. (2010). Testing for the factorial validity of a theoretical construct. Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Routledge.
• Çakmak, V. (2018). İletişim kaygısı ve sosyal medya. Eğitim.
• Civan, A., Özdemir, İ., Taş, İ., & Çelik, A. (2012). Bedensel engelli ve engelli olmayan tenis sporcularının durumluk ve sürekli kaygı düzeylerinin karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 14(1), 83-87.
• Çelik, E. H. & Yılmaz, V. (2013). LISREL 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi, temel kavramlar-uygulamalar-programlama. Anı.
• Çil, H., Yılmaz, B. H., & İlhan, E. L. (2023). Bedensel engelli sporcu perspektifinden: sporda özel gereksinimli bireyler. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 21[100. Yıl Özel Sayısı], 141-152. https://doi.org/10.33689/Spormetre.1316435
• Çokluk, Ö. (1999). Zihinsel ve isitme engelliler okulunda görev yapan yönetici ve öğretmenlerde tükenmişliğin kestirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Demir, E. (2021). Duygular ve duygu durumlarının örgütsel davranış alanında kullanımı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(11), 180-195.
• Deniz, M. E., Dilmaç, B., & Arıcak, O. T. (2009). Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluk-sürekli kaygı ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 953-968.
• Erkuş, A. & Günlü, E. (2008). Duygusal zekânın dönüşümcü liderlik üzerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi, İşletme Fakültesi Dergisi, 9(2), 187-209.
• Fakazlı, A. E., İlhan, L., & Yarayan, Y. E. (2021). Engelli bireyler ile çalışma değişkeni bakımından spor eğitmenlerinde empatik eğilim. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 26(2), 235-246.
• Fırat, S. (2016). Otistik çocukların anne-babalarının depresyon ve kaygı düzeyleri. Cukurova Medical Journal, 41(3), 539-547.
• Filiz, İ. (2021). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik yeterlilikleri ile kaynaştırma eğitimi ile ilgili duygu tutum ve kaygıları arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Fornell, C. & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
• Girgin, G. & Baysal, A. (2005). Tükenmislik sendromuna bir örnek: zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmislik düzeyi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(4), 172-187.
• Gönüldaş, H. (2017). Özel eğitim öğretmen adaylarının ve öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ile kaygı ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Gündüz, H. Ç. & Yılmaz, F. N. (2016). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 1008-1022.
• Hair, J. F., Anderson, R. E., Tatham, R. L., & Black, W. C. (1998). Multivariate data analysis (5. b.). Prentice Hall.
• Hu, L. & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1-55.
• İkizoğlu, M. (2005). Özürlü, özürlü ailesi ve toplum ilişkisi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi(1), 47-60.
• İlhan, E. L. (2008). Zihinsel engelli çocuklar için beden eğitimi ve sporun genel gelişim süreçleri açısından önemi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 33(350), 2-17.
• İlhan, E. L. (2012). Levels of job satisfaction of coaches providing education to mentally retarded children in Turkey. Educational Research and Reviews, 7(23), 502-508.
• İlhan, E. L. & Esentürk, O. K. (2014). Zihinsel Engelli Bireylerde Sporun Etkilerine Yönelik Farkındalık Ölçeği (ZEBSEYFÖ) geliştirme çalışması. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(1), 19-36.
• İlhan, E. L., Esentürk, O. K., & Yarımkaya, E. (2016). Zihinsel Engelli Bireylerin Sportif Etkinliklerine Yönelik Tutum Ölçeği (ZEBSEYTÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Human Sciences, 13(1), 1141-1160.
• İlhan, E. L., Yarımkaya, E., & Yılmaz, S. H. (2022). Kapsayıcı eğitim. E. L. İlhan (Ed.), Farklı boyutları ile öğretmenlik içinde (s. 69-85). Nobel Akademi.
• Kapidaş, Z. T. (2022). Özel gereksinimli çocuğu olan ve olmayan ebeveynlerin çatışma çözme stilleri ve bilişsel duygu düzenleme stratejileri arasindaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Karacan-Şimşek, Ç., Demir, Ö., & Şahin-Yılmaz, N. (2023). Engelli çocuklara sahip olan ailelerdeki kaygı düzeyi: Derleme. Sağlık ve Spor Bilimleri Dergisi, 6(3), 85-94.
• Karasu, T. (2019). DKAB öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimi yeterlilikleri ile duygu, tutum ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişki. Bilimname, 38(2), 501-522.
• Karataş, R. (2016). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri ve başa çıkma stratejilerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kaya, M. A. & Varol, K. (2004). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin durumluk-sürekli kaygı düzeyleri ve kaygı nedenleri (Samsun örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(17), 31-63.
• Keskin, G., Bilge, A., Engin, E., & Dülgerler, Ş. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne-babaların kaygı, anne-baba tutumları ve başa çıkma stratejileri açısından değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11(1), 30-37.
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford.
• Langelier, C. A. (2006). Duygu yönetimi beceri çalışma kitabı (M. Bilgin & R. Çeçen, Çev.). Pegem.
• Li, Q., Wang, L., Qi, J., & Li, C. (2022). Pre-service physical education techer concerns about teaching students with disabilities: Instrument modification and validation. International Journal of Disability, Development and Education, 69(3), 791-806.
• Malakcıoğlu, C. (2022). Anksiyete Değerlendirme Ölçeğinin geçerlik ve güvenilirliği: Yeni bir üç boyutlu bakış açısı. Medeniyet Tıp Dergisi, 37(2), 165-172. https://doi.org/10.4274/MMJ.galenos.2022.75318
• Nunnally, J. C. & Bernstein, I. (1994). Psychometric theory. McGraw-Hill.
• Öktem, Ö. (1981). Anksiyetenin öğrenme ve hafızaya etkisi. Güryay.
• Özcan, İ. & Karaoğlu, İ. B. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik duyguları, tutumları, kaygıları ile öğretmen yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(4), 1366-1385.
• Özben, A. (2019). Öğretmen adaylarının matematik öğretimine yönelik öz yeterlilik algı düzeyleri ve matematik öğretimine yönelik kaygı düzeyleri ile mesleki inançları arasındaki ilişkiler. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Rafaeli, A. & Worline, M. (2001). Individual emotion in work organization. Social Science Information, 40(1), 95-123.
• Sarı, H. & Gülsöz, T. (2020). Özel eğitim uygulama okulunda görevlendirme yoluyla çalışan öğretmenlerin çalışma isteklerinin incelenmesi. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 194-201. https://doi.org/10.47770/ukmead.839411
• Sağın, A. E. & Karadaş, C. (2023). Beden eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin yeterliklerinin kaynaştırmaya yönelik duygu, tutum ve kaygılarını yordayıcılığı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 489-507.
• Schumacker, R. E. & Lomax, R. G. (2016). A beginner's guide to structural equation modeling (4. b.). Routledge.
• Sharma, U., Forlin, C., Loreman, T., & Earle, C. (2006). Pre-service teachers' attitudes, concerns and sentiments about inclusive education: An international comparison of novice pre-service teachers. International Journal of Special Education, 21(2), 80-93.
• Sharma, U., Loreman, T., & Forlin, C. (2011). Measuring teacher efficacy to implement inclusive practices. Journal of Research in Special Educational Needs, 12, 1-10.
• Shechter, M. & Zeidner, M. (1990). Anxiety: Towards a decision-theoretic perspective. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 43(1), 15-28.
• Spielberger, C. D. (1972). Anxiety as an emotional state. C. D. Spielberger (Ed.), Anxiety: Current trends in theory and research (c. 1) içinde (s. 23-49). Academic. http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-12-657401-2.50009-5
• Soyer, U. (2010). Özel eğitim öğretmen adaylarının öz duyarlık ve sürekli kaygı düzeylerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Sural, V., İlhan, E. L., & Esentürk, O. K. (2018). Özel sporcularla çalışan antrenörlerin iş doyum düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(2), 126-137.
• Sübaşı, G. (2003). Etkileşim Kaygısı Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenilirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(19), 35-40.
• Şimşek, A., Salman, U., Ekici, E., & Kuşman, B. (2018). İşitme engelli bireylerin sürekli kaygı düzeyi ile durum kaygı düzeylerinin karşılaştırılması. İstanbul Bilim Üniversitesi Florence Nightingale Tıp Dergisi, 4(4), 173-178.
• Takı-Kapıdaş, Z. (2022). Özel gereksinimli çocuğu olan ve olmayan ebeveynlerin çatışma çözme stilleri ve bilişsel duygu düzenleme stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel.
• Taylan, B. & Bakkaloğlu, H. (2022). Özel eğitimin kavramsal temelleri, ilkeleri ve tarihsel gelişimi. E. L. İlhan, E. Yarımkaya, & O. K. Esentürk (Ed.), Özel gereksinimli bireyler için uyarlanmış beden eğitimi ve spor içinde (s. 17-34). Pegem Akademi.
• Tektaş, N. (2014). Üniversite mezunlarının kaygı düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(1), 243-253.
• Tezbaşaran, A. (1996). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu. Türk Psikologlar Derneği.
• Thompson, B. (2004). Exploratory and confirmatory factor analysis: Understanding concepts and applications. American Psychological Association.
• Tokuçcu, T. (2006). Özel eğitim merkezleri ile çocuk yuvalarında çalışan çocuk eğiticilerinin anksiyete düzeyleri açısından karşılaştırılması ve anksiyete düzeylerini etkileyen faktörlerin tespiti. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Üzen, G. (2023). Özel gereksinimli bireye sahip annelere uygulanan egzersiz aktivitelerinin kaygı ve umutsuzluk düzeylerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Varol, Y. K. (2014). Beden Eğitimi Sürekli Kaygı Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Human Sciences, 11(1), 221-235.
• Yarımkaya, E., İlhan, E. L., & Uzunçayır, D. (2022). Uyarlanmış beden eğitimi ve spor. E. L. İlhan, E. Yarımkaya, & O. K. Esentürk (Ed.), Özel gereksinimli bireyler için uyarlanmış beden eğitimi ve spor içinde (s. 93-143). Pegem Akademi.
• Yılmaz, S. H., Yarımkaya, E., & İlhan, E. L. (2022a). Fiziksel yetersizliği/süreğen hastalığı olan bireylerde uyarlanmış beden eğitimi ve spor. E. L. İlhan, E. Yarımkaya, & O. K. Esentürk (Ed.), Özel gereksinimli bireyler için uyarlanmış beden eğitimi ve spor içinde (s. 191-218). Pegem Akademi.
• Yılmaz, S. H., Yarımkaya, E., & İlhan, E. L. (2022b). İşitme yetersizliği olan bireylerde uyarlanmış beden eğitimi ve spor. E. L. İlhan, E. Yarımkaya, & O. K. Esentürk (Ed.), Özel gereksinimli bireyler için uyarlanmış beden eğitimi ve spor içinde (s. 283-299). Pegem Akademi.
• Yılmaz, A., Esenturk, O. K., Ulas, M., & İlhan, E. L. (2017). Are the social anxieties of the student-athletes, the determinants of their self-esteem? Ovidius University Annals, Series Physical Education & Sport/Science, Movement & Health, 17(2), 552-558. http://proxy1.ncu.edu/login?url=https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=s3h&AN=126246957&site=eds-live sayfasından erişilmiştir.