Investigation of Teacher, Parent and Employer Cooperation in the Implementation Process of the Internship Program in Special Education Vocational Schools

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 983 - 1006, 30.04.2025

Damla Cumalı , Esra Seçgin , Furkan Akdağ

https://doi.org/10.37217/tebd.1574805

Öz

This study aims to examine the cooperation of parents, teachers and employers in the internship process carried out in special education vocational schools. The research was designed with qualitative research methods. The participants of the study consisted of seven teachers, seven parents, and seven employers who are were related to the students who continued their internship in special education vocational schools. In the study, the participants confirmed that they volunteered to participate in the study by signing the Research Consent Form before starting the interview. During the data collection process, semi-structured interviews were conducted using an interview form designed by the researchers. The interviews were transcribed, and the findings of the research were formed by content analysis. In this study, transcribed interview responses were sent to the participants for their confirmation and a reliability study was conducted with two academicians who are experts in the field during the data analysis process. The data and codes of the study were again conducted with two field experts. In the study, external validity was ensured by directly quoting the views of the participants. The findings of the study showed that there was a lack of information between parents, teachers, and employers in the internship process and that communication between stakeholders should be strengthened. At the same time, it was stated that the existence of adequate legal legislation for the internship process would increase the effectiveness and efficiency of the process.

Anahtar Kelimeler

Special education vocational school , Internship , Cooperation

Özel Eğitim Meslek Okulları Staj Programının Uygulama Sürecinde Öğretmen, Veli ve İşveren İş Birliğinin İncelenmesi

Öz

Bu araştırma, özel eğitim meslek okullarında yürütülen staj sürecinde veli, öğretmen ve iş veren iş birliğini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma nitel araştırma yöntemiyle tasarlanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını özel eğitim meslek okullarında staj uygulamasına devam eden öğrencilerle ilişkili olan yedi öğretmen, yedi veli ve yedi iş veren oluşturmaktadır. Araştırmada katılımcılar görüşmeye başlamadan önce Araştırma Onam Formu’nu imzalayarak araştırmaya katılmak için gönüllü olduklarını onaylamışlardır. Araştırmada veriler, araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiştir. Görüşmelerin dökümleri çıkartılıp içerik analizi yapılarak araştırma bulguları oluşturulmuştur. Bu araştırmada katılımcılara yazıya dökülen görüşme yanıtları gönderilerek teyit etmeleri sağlanmış ve veri analizi sürecinde alanda uzman iki akademisyen ile güvenirlik çalışmasında bulunulmuştur. Araştırmanın verileri ve kodları yine iki alan uzmanıyla yürütülmüştür. Çalışmada katılımcıların görüşlerinden doğrudan alıntılama yaparak dış geçerliği sağlanmıştır. Araştırmanın bulguları staj sürecinde veli, öğretmen ve iş veren arasında bir bilgi eksikliğinin hâkim olduğunu ve paydaşlar arasında iletişimin kuvvetlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Aynı zamanda staj sürecine yönelik ayrı yönetmeliklerin bulunması da süreci güçleştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim meslek okulu , Staj , İş birliği

Kaynakça

• Ameri, M., Schur, L., Adya, M., Bentley, F. S., McKay, P., & Kruse, D. (2018). The disability employment puzzle: A field experiment on employer hiring behavior. Ilr Review, 71(2), 329-364.
• Anıl, A. (2019). İşverenlerin engellilere yönelik tutumları ile engelli çalışanların çalışma alanına yönelik görüşlerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Balta, M. (2018). Zihinsel engelli bireylere orta öğretim düzeyinde verilen mesleki eğitimde yaşanan sorunlar. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Baran, N. (2003). İşverenlerin zihin engelli bireylerin istihdamlarına ilişkin görüş ve önerileri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Baran, N. & Cavkaytar, A. (2007). İşverenlerin zihin engelli bireylerin istihdamlarına ilişkin görüş ve önerileri. İlköğretim Online, 6(2), 213-225.
• Carter, E. W., Austin, D., & Trainor, A. A. (2015). Effectiveness of vocational education and transition services for students with intellectual disabilities. Career Development for Exceptional Individuals, 38(3), 150-160.
• Celep, M. (2019). Özel eğitim meslek okulu öğretmenlerinin özel eğitimde mesleki eğitime ilişkin görüşlerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Coşgun-Başar, M. (2010). Özel gereksinimi olan bireylerin okul hayatından iş hayatına geçiş becerilerinin anne-baba görüşlerine göre belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Creswell, J. W. (2020). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev.). EDAM.
• Creswell, J. W. & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage.
• Çam, N. (2019). Özel eğitim meslek okullarında öğrenim gören bireylerin işe yerleştirilme süreçlerine ve iş yerindeki yaşantılarına yönelik görüşlerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çolak, Ü. & Hergüner, B. (2016). Zihinsel engellilerin istihdamı ve korumalı işyeri projesinin işverenler açısından uygulanabilirliği: Trabzon örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2436-2455.
• Ehmke, J. L., Clark, L. H., & Williams, S. H. (2017). Vocational rehabilitation and social integration for individuals with disabilities: A review of practices. Journal of Vocational Rehabilitation, 47(1), 13-23.
• Ergenekon, Y. (2021). Türkiye’de Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Gençlerin Yetişkinliğe Geçişinin ve İstihdamının Desteklenmesi (Tohum Otizm Vakfı Değerlendirme ve Gelişim Raporları V). https://www.tohumotizm.org.tr/wpcontent/uploads/2021/07/Deg%CC%86erlendirme-Raporu-V.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Fraenkel, J. R. & Wallen, N. E. (2000). How to design and evaluate research in education (4. b.). McGraw-Hill.
• Furney, K. S., Hasazi, S. B., & Destefano, L. (1997). Transition policies, practices, and promises: Lessons from three states. Exceptional Children, 63(3), 343-355.
• Gönülaçan, A. (2016). Engelli istihdamına yönelik işveren tutumları: Trabzon örneği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 111-130.
• Gündoğdu, A. (2010). Bir ilköğretim okulu ve iş okulunda çalışan okul yöneticisi ve öğretmenlerin zihin engelli bireylerin işe yerleştirilmelerine ilişkin görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Güneş, N. & Akçamete, G. (2014). Özel gereksinimi olan bireylerin mesleki istihdamı Çorum ili örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15(03), 1-17. https://doiorg/10.1501/Ozlegt_0000000211
• Gürsel, O., Ergenekon, Y., & Batu, E. S. (2007). Gelişimsel geriliği olan bireylere okuldan işe geçiş becerilerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmenlerin ve yöneticilerin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 61-84.
• İmamoğlu, M. (2024). Özel eğitim meslek okulu koordinatör öğretmenlerinin zihin yetersizliği olan öğrencilerin istihdama hazırlık sürecine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kurt, B. (2020). Zihinsel engelli bireylerin istihdam sorunu ve çözüm önerileri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Mamatoğlu, N. & Tasa, H. (2018). Engelliye yönelik ayrımcılık ve iş yerinde engelli. Türkiye Klinikleri J Psychol-Special Topics, 3(1), 1-10.
• MEB. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo= 24736&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 sayfasından erişilmiştir.
• Merriam, S. B. & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Migliore, A., Timmons, J. C., & Butterworth, J. (2012). Employment of people with intellectual and developmental disabilities in the United States. Journal of Vocational Rehabilitation, 37(2), 117-128.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Özbey, F. Y. & Cavkaytar, A. T. D. (2015). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere iş analizi temelinde tekstil işçiliği becerilerinin öğretilmesi: Eylem araştırması. Ankara Üniversitesi.
• Özbey, F. & Diken, İ. H. (2010). Zihinsel yetersizliği olan bireylerin iş-meslek eğitimi ve istihdamlarına yönelik Türkiye’de yapılan araştırmaların gözden geçirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(02), 19-42.
• Rasmussen, M. U. & Yıkmış, A. (2020). Özel gereksinimli çocukların mesleki eğitim ve istihdamına yönelik annelerin görüşlerinin incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(1), 324-345.
• Sarı, H. & Gürbüz, A. (2021). Özel eğitim meslek okulları öğretim programlarının uygulanması sırasında karşılaşılan güçlükleri öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Turkish Special Education Journal: International, 3(2), 77-98.
• Schalock, R. L. (2004). The evolving nature of quality of life: Implications for people with disabilities. Journal of Disability Policy Studies, 14(4), 197-204. https://doi.org/10.1177/104420730401400402
• Şener, B. & Tanrısever, C. (2017). Lise düzeyinde turizm eğitimi alan hafif düzeyde zihin engelli öğrencilerin staj süreçlerine ilişkin işveren tutumları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi(64), 380-403.
• Uçar, H. (2016). Uzaktan eğitimde motivasyon stratejilerinin öğrenenlerin ilgileri, motivasyonları, eylem yeterlikleri ve başarıları üzerine etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Van Beaver, S. M., Kohler, P. D., & Chadsey, J. G. (2000). Vocational education enrollment patterns of females with disabilities. Career Development for Exceptional Individuals, 23(1), 87-103.
• Wehman, P., Schall, C. M., McDonough, J., & Kregel, J. (2018). Employment and vocational rehabilitation for individuals with intellectual and developmental disabilities. Journal of Vocational Rehabilitation, 48(3), 297-305. https://doi.org/10.3233/JVR-180938
• Yıldırım, F. & Dökmen, Z. Y. (2004). Engellilere yönelik tutumlarla sosyal üstünlük yönelimi, adil dünya inancı ve kontrol odağı inancı arasındaki ilişkiler. 6. Ulusal Sosyal Hizmetler Konferans Küreselleşme, Sosyal Adalet ve Sosyal Hizmetler içinde (s. 180-195).
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. b.). Seçkin.
• Yılmaz, G. (2020). Veli ve işveren iş birliğinin özel gereksinimli bireylerin iş gücüne entegrasyonu üzerindeki etkisi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 15(1), 45-61.
• Yılmaz, G. & Koçak, G. (2015). Özel gereksinimli öğrencilerde veli-öğretmen iş birliğinin önemi ve bu iş birliğinin eksiklikleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(3), 297-308.