Teachers' Metaphorical Perceptions of Inspector Supervisions: A Phenomenological Analysis

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 2, 1436 - 1455, 31.08.2025

Uğur Yürek , Muhammet Yıldırım

https://doi.org/10.37217/tebd.1638957

Öz

The primary aim of this study is to describe teachers' perceptions of inspection through metaphors. To achieve this objective, teachers were asked to express their perceptions of inspector evaluations conducted in schools using metaphors. This study employed phenomenology, one of the qualitative research methods. In this context, teachers were asked to generate various metaphors related to inspection to reveal their subjective perceptions and the meanings they attribute to inspections. The study was conducted with 62 teachers working in the city center of Bitlis during the 2023-2024 academic year. Through an in-depth content analysis of the obtained metaphors, the meanings attributed by teachers to the inspections conducted by inspectors in schools were examined. The metaphors were then classified based on similarities, grouped accordingly, and the frequency of each metaphor's occurrence was specified. Based on the metaphors created by teachers regarding school inspections, six categories were identified: "Discipline and Order Orientation, Performance Analysis and Error Detection, Development and Self-Assessment Perspective, Critical and Filtering Functions, Uncertainty-Based Expressions, and The Problematic Nature of Inspection and Emotional Tensions." More than half of the participating teachers generated metaphors related to "Discipline and Order Orientation, Performance Analysis, and Error Detection." Based on the findings, it was concluded that, according to teachers' perceptions, inspections are characterized by a centralized, disciplinary, order-maintaining, and, when necessary, punitive approach.

Anahtar Kelimeler

Supervision , Inspector , Metaphor

Öğretmenlerin Müfettiş Denetimlerine İlişkin Metaforik Algıları: Fenomenolojik Bir Analiz

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, öğretmenlerin denetime ilişkin algılarını metaforlarla betimlemektir. Bu amacı gerçekleştirmek amacıyla öğretmenlerden, okulda yapılan müfettiş denetimlerini metaforlarla anlatmaları istenmiştir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji (olgubilim) tercih edilmiştir. Bu bağlamda müfettişlerin denetimlerine ilişkin öğretmenlerin öznel algı ve denetime yönelik anlamların ortaya çıkarılmasına yönelik olarak öğretmenlerden denetime ilişkin çeşitli metaforlar oluşturulması istenmiştir. Araştırmaya 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Bitlis il merkezinde görev yapan 62 öğretmen katılmıştır. Elde edilen metaforlarla öğretmenler için müfettişlerin okulda gerçekleştirmiş oldukları denetimlerin ne anlama geldiği derinlemesine içerik analizi ile analiz edildikten sonra metaforlar benzerliklerine göre sınıflandırılarak gruplandırılmış ve her bir metaforun kaç defa tekrarlandığına ilişkin frekansları belirtilmiştir. Öğretmenlerin okul denetimlerine ilişkin oluşturmuş oldukları metaforlardan yola çıkarak “Disiplin ve Düzen Odaklılık, Performans Analizi ve Hata Tespiti, Gelişim ve Öz Değerlendirme Perspektifi, Eleştirel ve Ayıklayıcı İşlevler, Belirsizlik Temelli İfadeler, Denetim Sorunsalı ve Duygusal Gerilimler” şeklinde altı kategori oluşturulmuştur. Çalışma grubuna katılan öğretmenlerin yarıdan fazlası “Disiplin ve Düzen Odaklılık, Performans Analizi ve Hata Tespiti” ilişkin metaforlar üretmiştir. Elde edilen bulgulardan yola çıkarak öğretmen algılarına göre denetimin; merkeziyetçi, disipline edici, düzen koruyucu ve gerektiğinde cezalandıran bir yaklaşım olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Denetim , Müfettiş , Metafor

Kaynakça

• Akçay, A. (2009). Kamuda stratejik plan amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik değerlendirme ve denetim modeli. TÜBAV Bilim Dergisi, 2(1), 82-98. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubav/issue/21514/614969#article_cite sayfasından erişilmiştir.
• Akgün, M. (2023). Resmi ve özel ortaokullardaki denetim uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri: Bir nitel araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Akyüz, Z. & Akbaşlı, S. (2023). Eğitimde denetimin kaotik durumu: Eğitim müfettişliğinin tercih edilebilirliği. International Journal of Eurasia Social Sciences, 14(54), 1628-1653. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.4389
• Altun, B. (2014). Denetime eleştirel yaklaşım: Öğretmen denetimi nasıl olmalı? (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Arslan-Kurnaz, A. (2022). Maarif müfettişlerinin yasal düzenlemelere ilişkin görüşleri ve yaşadıkları sorunlar. Iksad.
• Ateş, A. (2014). Milli eğitim müfettişlerinin rehberlik rollerini gerçekleştirme düzeylerine ilişkin ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin algıları. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aydın-Günbatar, S. (2019). Fenomenolojik araştırma (olgu bilim) yöntemi. H. Özmen & O. Karamustafaoğlu (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (s. 293-316). Pegem Akademi.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. BEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274. https://dergipark.org.tr/en/pub/bitlissos/issue/38061/399955 sayfasından erişilmiştir.
• Çakır, E., Seraslan, D., & Bozak, A. (2017). Maarif müfettişlerinin denetim sistemi hakkında yapılan akademik çalışmalara ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 16(2), 453-468. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.304710
• Demirbaş, M. (2005). İç kontrol ve iç denetim faaliyetlerinin kapsamında meydana gelen değişimler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 167-188. https://hdl.handle.net/11467/258 sayfasından erişilmiştir.
• Demirci, S. N. (2017). Öğretmen görüşlerine göre ortaokul müdürlerinin ders denetim yeterlilikleri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Demirtaş, Z. & Kahveci, G. (2015). Öğretmen adaylarının denetim, denetmen ve denetlenen kavramlarına ilişkin metaforik algıları. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 6(11), 23-58.
• Deniz, Ü. (2022). Eğitim müfettişlerinin rollerine ilişkin kavramsal bir değerlendirme. Milli Eğitim Dergisi, 51(1), 3657-3675. https://doi.org/10.37669/milliegitim.999899
• Dişsiz, N. (2009). İlköğretim müfettişlerinin seçilmesi ve yetiştirilmesine ilişkin algı ve beklentiler. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ergün, H. (2022). Eğitim müfettişlerinin sorunları. Akademik Sosyal Araştırmalar, 6(21), 97-108. https://doi.org/10.31455/asya.1130406
• Erol, H. M. (2023). Eğitimin denetimde yeni bir yaklaşım: Tematik denetim. Uluslararası Eğitime Özgün Bakış Dergisi, 1(1), 1-12. https://doi.org/10.5281/zenodo.7490387
• Ertikin, K. (2017). Hile denetimi: Kırmızı bayrakların tespiti için kullanılan proaktif yaklaşımlar. Muhasebe ve Finansman Dergisi(75), 71-94. https://doi.org/10.25095/mufad.399313
• Erturan, İ. & Ergin, E. (2018). Dijital denetim ve dijital ikiz yöntemi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20(4), 810-830. https://doi.org/10.31460/mbdd.395261
• Freidson, E. (2001). Professionalism: The third logic. University of Chicago.
• Gündüz, Y. (2012). Eğitim örgütlerinde denetimin gerekliliği: Kuramsal bir çalışma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(34), 1-6. https://dergipark.org.tr/en/pub/dpusbe/issue/4776/65788 sayfasından erişilmiştir.
• Gündüz, Y. & Balyer, A. (2012). Türkiye’de ve bazı Avrupa ülkelerinde müfettişlerin yetiştirilme süreci ve karşılaşılan sorunlar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 84-95. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17379/181485 sayfasından erişilmiştir.
• Gündüz, Y. & Mercan, E. (2023). Türkiye ve bazı ülkelerdeki eğitim denetim sistemleri ile uygulamalarının karşılaştırılması. Turkish Studies-Educational Sciences, 1(1), 343-362. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.64750
• Hoy, W. K. & Miskel, C. G. (2012). Educational administration: Theory, research, and practice. McGraw-Hill Education.
• Kaplan, İ. (2016). Maarif müfettişlerinin sınıf/ders denetimi görevlerinden muaf tutulmalarına ilişkin görüşleri. Yaşadıkça Eğitim 30(1), 43-60. https://journals.iku.edu.tr/yed/index.php/yed/article/view/48 sayfasından erişilmiştir.
• Kel, M. A. & Akın, U. (2021). Değişim sürecindeki eğitim denetimi: Müfettişler, okul yöneticileri ve öğretmenlerin görüşleri. Turkish Educational Sciences Journal, 19(1), 219-243. https://doi.org/10.37217/tebd.851827
• Kishali, Y. & Pehlivanlı, D. (2006). Risk odaklı iç denetim ve IMKB uygulaması. Muhasebe ve Finansman Dergisi(30), 75-87. https://dergipark.org.tr/en/pub/mufad/issue/35672/396776 sayfasından erişilmiştir.
• Memişoğlu, S. P. & Gülmez, F. M. (2023). Okul müdürlerinin uzaktan eğitim döneminde gerçekleştirdiği denetim faaliyetlerine ilişkin karşılaşılan sorunlar ve sürece ilişkin öneriler. International Journal of Social Sciences and Education Research, 9(2), 127-143. https://doi.org/10.24289/ijsser.1269665
• Özan, M. B. & Şener, G. (2015). Sınıf öğretmenlerinin denetim sürecine ilişkin algı ve beklentilerinin metaforlar aracılığı ile belirlenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 41(41), 19-33. https://doi.org/10.15285/ebd.55126
• Serin, A. H. & Özen, H. (2024). Eğitim müfettişlerinin soruşturma sürecinde karşılaştığı zorluklar. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(2), 77-99. https://dergipark.org.tr/en/pub/cybd/issue/87947/1497384 sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, A. (2022). Türk eğitim sisteminde denetimin tarihsel gelişimi ve denetimin okul yöneticileri ya da müfettişler tarafından yapılmasının güçlü ve zayıf yönleri. Atlas Sosyal Bilimler Dergisi, 1(12), 38-48. https://dergipark.org.tr/en/pub/atlas/issue/74440/1206787 sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, S., Çek, F., & Zeytin, N. (2011). Eğitim müfettişlerinin mesleki memnuniyet ve memnuniyetsizlikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(2), 221-246. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10328/126613 sayfasından erişilmiştir.
• T.C. Resmî Gazete. (2014, 14 Mart). Millî Eğitim Temel Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Resmî Gazete (Sayı: 28941). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/03/20140314-1.htm sayfasından erişilmiştir.
• T.C. Resmî Gazete. (2021, Aralık 3). 03 Aralık 2021 tarihli ve 31678 sayılı Resmî Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211203.pdf sayfasından erişilmiştir.
• T.C. Resmî Gazete. (2022, Mart 1). Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Müfettişleri Yönetmeliği. Resmî Gazete (Sayı: 31765). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/03/20220301-9.htm sayfasından erişilmiştir.
• Teftiş Kurulu Başkanlığı. (2024). Denetim rehberleri. https://tkb.meb.gov.tr/www/denetim-rehberleri/icerik/291 sayfasından erişilmiştir.
• Tekin, A. & Yılmaz, S. (2012). İlk ve ortaöğretim kurumu öğretmenlerinin teftişe ilişkin metaforik algıları. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 1(4), 36-44. https://www.researchgate.net/publication/277206330 sayfasından erişilmiştir.
• Tekindal, M. & Uğuz-Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153-172. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uobild/issue/58856/813813 sayfasından erişilmiştir.
• Toker-Gökçe, A. (2009). Bilimsel yönetim anlayışında denetim. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18), 74-89. https://dergipark.org.tr/en/pub/maeuefd/issue/19392/205925 sayfasından erişilmiştir.
• Van Bruggen, J. C. (2010). The role of school inspection in ensuring quality in education: Past, present and future. S. M. Stoney (Ed.), Perspectives from research and development for education policy in Europe içinde (s. 86-118). NFER.
• Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 213-232. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227345
• Yalçınkaya, M., Selçuk, G., Doğru, E., & Coşkun-Uslu, A. (2011). Eğitim müfettişlerinin mesleki yeterlik düzeylerine göre hizmetiçi eğitim ihtiyaçlarının incelenmesi. III. Uluslararası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.