Fostering Primary School Students' Acquisition of Social Values Through Philosophy Education for Children

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 2, 2008 - 2033, 31.08.2025

Merve Ceylan , Naciye Aksoy

https://doi.org/10.37217/tebd.1640808

Öz

The purpose of this study is to examine the contribution of philosophy for children education to the social value acquisitions of primary school students. The research was carried out through action research. The participants of the research consisted of 25 third grade students in a state primary school. Five root values determined by the Ministry of National Education were included in a 10-weeks philosophy for children program. In the implementation of the philosophy program for children, Lipman's studies were taken into consideration and books dealing with the values of "benevolence, love, justice, friendship and responsibility” were used. Data were collected through interview, observation, video recording analysis and student diaries. The data were analysed using basic content analysis. Although the fact that students used short and similar sentences to express themselves was a problem encountered during the study, it was determined that there was an increase in asking the right questions, thinking about the concept of value, expressing their thoughts about value without hesitation, and showing positive behaviours towards each other after philosophy education for children. It is evident that philosophy for children can be utilized in many areas of education and in interdisciplinary contexts. For this purpose, it is necessary to provide teachers with training in this field, opportunities for practical application, and material support.

Anahtar Kelimeler

Philosophy for children , Social values , Primary school , Action research

Çocuklar için Felsefe Uygulamaları Yoluyla İlkokul Öğrencilerinin Sosyal Değerleri Edinimlerinin Desteklenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı, çocuklar için felsefe uygulamalarının ilkokul öğrencilerinin sosyal değerleri edinmelerini desteklemedeki katkısını incelemektir. Araştırma eylem araştırması yoluyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın katılımcıları bir ilkokulun üçüncü sınıfında öğrenim gören 25 öğrenciden oluşmaktadır. 10 hafta süren çocuklar için felsefe uygulamalarında Millî Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen beş kök değer üzerinde çalışılmıştır. Çocuklar için felsefe uygulamalarında Lipman’ın çalışmaları temelinde “yardımseverlik, sevgi, adalet, dostluk ve sorumluluk” değerlerini ele alan kitaplardan yararlanılmıştır. Araştırmanın verileri öğrenci görüşme formları, gözlem formları, video kayıt analizleri ve öğrenci günlükleri ile toplanmıştır. Veriler temel içerik analizi ile çözümlenmiştir. Öğrencilerin kendilerini ifade ederken kısa ve benzer cümleler kurmuş olmaları araştırmada karşılaşılan sorunlar olsa da çocuklar için felsefe eğitimleri sonrasında doğru soru sorma, değer kavramı üzerine düşünme, değerle ilgili düşüncelerini çekinmeden söyleme ve birbirlerine karşı olumlu davranışlar göstermelerinde artışlar olduğu belirlenmiştir. Çocuklar için felsefenin eğitimin pek çok alanında ve disiplinler arası bağlamda kullanılabileceği aşikardır. Bunun için öğretmenlerin bu konuda eğitimlere alınması, pratik yapma imkanının verilmesi ve materyal desteğinin sağlanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocuklar için felsefe , Sosyal değerler , İlkokul , Eylem araştırması

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk millî eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim ikinci kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Akdemir, S. & Saban, A. (2020). İlkokul dördüncü sınıfta felsefe-temelli çocuk kitapları aracılığıyla değer öğretimine ilişkin bir eylem araştırması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(2), 431-461.
• Akkocaoğlu-Çayır, N. (2015). Çocuklar için felsefe eğitimi üzerine nitel bir araştırma. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Akkocaoğlu-Çayır, N. & Akkoyunlu, B. (2016). Çocuklar için felsefe eğitimi üzerine nitel bir araştırma. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 7(2), 97-133.
• Aksoy, N. (2003). Eylem araştırması: Eğitimsel uygulamaları iyileştirme ve değiştirmede kullanılacak bir yöntem. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 36(36), 474-489.
• Aladağ, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini kazanma düzeyine etkisi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Batur, Z. & Yücel, Z. (2012). Ahmet Efe’nin çocuk hikâyelerinde değer eğitimi ve hikâyelerin Türkçe eğitimine katkısı. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 1031-1049. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.3396
• Belet, Ş. D. (2008). İlk okuma ve yazma öğretimi. G. Can (Ed.), İlk okuma ve yazma öğretim programı içinde (s. 25-47). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
• Benton, J. (2005). Using action research to foster positive social values. Scarecrow.
• Baş, B. & Biros, Y. (2019). Çeviri çocuk edebiyatı eserlerinde yer alan değerler üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1095–1114.
• Budak, S. (2005). Psikoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat.
• Cihan, N. (2014). Okullarda değerler eğitimi ve Türkiye’deki uygulamaya bir bakış. Electronic Turkish Studies, 9(2), 429-436.
• Demirhan-İşcan, C. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Demirtaş, S. (2009). Çocuk yuvasında kalan korunmaya muhtaç çocukların değer eğitiminde yaratıcı dramanın etkililiği. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Dilmaç, B. & Şimşir, Z. (2016). Ailede değerler eğitimi. B. Dilmaç & H. H. Bircan (Ed.), Değerler bilançosu içinde (s. 169-202). Çizgi.
• Direk, N. (2002). Küçük Prens üzerine düşünmek. Pan.
• Doğanay, A. & Sarı, M. (2004). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerine temel demokratik değerlerin kazandırılma düzeyi ve bu değerlerin kazandırılması sürecinde açık ve örtük programın etkilerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 39(39), 356-383.
• Doğanay, A. (2011). Sosyal bilgiler öğretimi demokratik vatandaş eğitimi. C. Öztürk (Ed.), Değerler eğitimi içinde (s. 225-272). Pegem Akademi.
• Drisco, J. W. & Maschi, T. (2016). Content analysis. Oxford University.
• Ekşi, H. (2006). Bilişsel ahlak gelişimi kuramı: Kohlberg ve sonrası. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 29-38.
• Gutek, G. L. (2011). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar (N. Kale, Çev.). Ütopya.
• Hançerlioğlu, O. (2005). Felsefe ansiklopedisi: Kavramlar ve akımlar. Remzi.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kuçuradi, İ. (2006). İnsan ve değerleri. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Marashi, S. M. (2008). Teaching philosophy to children: A new experience in Iran. Analytic Teaching, 27(1), 12-15.
• Maslow, A. (1996). Dinler, değeler ve doruk deneyimler (H. K. Sönmez, Çev.). Kuraldışı.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6-8. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. MEB.
• MEB. (2017). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx sayfasından erişilmiştir.
• Murris, K. (2006). Can children do philosophy? Journal of Philosophy of Education, 34(2), 261–279. Naylor, D. T. & Diem, R. A. (1987). Elementary and middle school social studies. Random House.
• O’Sullivan, S. (2004). Books to live by: Using children’s literature for character education. The Reading Teacher, 57(7), 640-645.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice (4. b.). Sage.
• Piaget, J. (2007). Çocukta dil ve düşünme (S. E. Siyavuşgil, Çev.). Palme.
• Rasinski, T. V. & Padak, N. D. (1990). Multicultural learning through children’s literature: Tapping children's language roots. Language Arts, 67(6), 576-580.
• Sagor, R. (1992). How to conduct collaborative action research. Association for Supervision and Curriculum Development.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. Tudem.
• Stanley, S. & Bowkett, S. (2004). But why? Teacher’s manual: Developing philosophical thinking in the classroom. Network Educational.
• Şahin, N. (2017). Cengiz Aytmatov’un eserlerinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi ve ortaokul Türkçe ders kitapları için metin önerileri. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölümlerde güvenirlik ve geçerlilik. Seçkin.
• TDK. (1998). Türkçe Sözlük (c. 1, 9. b.). Türk Dil Kurumu.
• Tezcan, M. (1985). Eğitim sosyolojisi (4. b.). Ankara Üniversitesi.
• Topçu, N. (2014). Ahlak. Dergah.
• Ulusoy, K. & Dilmaç B. (2016). Değerler eğitimi (4. b.). Pegem.
• UNESCO. (2005). Values for learning and working together in a globalized world: An ıntegrated approach to ıncorporating values education in technical and vocational education and training. Manila: Asia-Pacific network for international education and values education (Sourcebook, No. 3). https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000148021 sayfasından erişilmiştir.
• Uygun, S. (2013). Değerler eğitimi program tasarılarının değerlendirilmesi (Antalya örneği). Mediterranean Journal of Humanities, 3(2), 263-277.
• Uzuner, B. (2005). Özel eğitimden örneklerle eylem araştırmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(2), 1-12.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19(19), 499-522.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. b.). Seçkin.