DESTEKLEYİCİ VE GELİŞTİRİCİ LİDERLİK ÖZELLİKLERİ İLE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2011, Cilt: 9 Sayı: 2, 313 - 342, 01.06.2011

Erdoğan Şama Canan Kolamaz

Öz

Bu çalışmada, okul müdürlerinin destekleyici ve geliştirici liderlik özellikleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları
arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmanın evrenini, Ankara ilinin, Çubuk ilçesinde devlete bağlı ilköğretim ve
ortaöğretim okullarında görev yapmakta olan 509 öğretmen oluşturmuştur. Araştırma, basit tesadüfi örneklem yoluyla
seçilen 9 okuldan 180 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında okul müdürlerinin destekleyici ve
geliştirici liderlik düzeylerini belirlemek amacıyla “Destekleyici ve Geliştirici Liderlik Özellikleri Ölçeği” ve
öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarını ölçmeyi amaçlayan “Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin
çözümlenmesinde, Pearson Momentler Çarpım Korelâsyon Katsayısı, Basit Doğrusal Regresyon Analizi, Bağımsız
gruplar için t-testi, frekans ve yüzde dağılımlarından yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; öğretmenlerin
örgütsel bağlılıkları ve destekleyici ve geliştirici liderlik özelliklerine ait algıları, cinsiyet değişkenine göre farklılık
göstermemektedir. Okul türü ile örgütsel bağlılığın uyum ve içselleştirme boyutları arasında ilişki görülmezken,
özdeşleşme bağlılığı ile destekleyici ve geliştirici liderlik yaklaşımlarına dair algılamada okul türüne göre anlamlı
farklılıklar görülmüştür. Ortaöğretimde çalışan öğretmenlerin özdeşleşme bağlılıklarının ve destekleyici ve geliştirici
liderlik algılarının, ilköğretimde çalışan öğretmenlere göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Destekleyici ve
geliştirici lider özellikleri, örgütsel bağlılığın uyum boyutunu negatif yönde anlamlı olarak yordamaktadır. Destekleyici
ve geliştirici liderlik özellikleri, örgütsel bağlılığın özdeşleşme ve içselleştirme boyutlarını ise pozitif yönde anlamlı
olarak etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Destekleyici Liderlik, Geliştirici liderlik, Örgütsel Bağlılık

THE RELATIONSHIP BETWEEN SUPPORTING AND NOURISHING LEADERSHIP CHARACTERISTICS AND ORGANISATIONAL ADHERENCE

Öz

This study aims to research and to evaluate the impact of supporting and improving leadership approach of school
principals on organizational loyalty of teachers according to the teachers’ perception. The gender and the school types
are taken into consideration in the evaulation. The population of the research consists of 509 teachers working at the
primary and secondary schools in Çubuk province, Ankara. The sample of the research is made up of the 180 teachers
chosen randomly from 9 schools. “Survey on Supporting and Improving Leadership Features” for designating
supporting and improving leadership levels of school principals and “Scale of Organizational Loyalty” aiming to
measure the organizational loyalty of teachers are used to retrieve data. In analysis of data, Pearson Product-Moment
Correlation Coefficient, Simple Linear Regression Analysis, Independent t-test and Frequency and Percent Distribution
tests are used. According to research results, organizational loyalty and perceptions for supporting and improving
leadership features of teachers do not vary due to gender parameter. While there is no relationship between type of
school and adaptation and adoption scope of organizational loyalty, there are ignificant differences between sense of
identification and perception for supporting and improving leadership approach in accordance with type of school. It is
determined that sense of identification and perception for supporting and improving leadership approach of teachers
working at secondary schools are higher than those of working at primary schools. Supporting and improving leadership
approach significantly affects the adaptation of organizational loyalty in the negative direction, on the other hand, it
affects sense of identification and adoption scope of loyalty in the positive direction.

Anahtar Kelimeler

Supportive leadership, developer leadership, organizational commitment

Kaynakça

• Allen, N.J. ve Meyer J.P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology. 63 (1), 1-18
• Altınışık, S. (1995). Kadın öğretmenlerin okul müdürü olmasının engelleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3:333-334
• Aydın, M. (1993). Çağdaş eğitim denetimi. Ankara: Pegem yayınları.
• Bakioğlu, A. ve İnandı, Y. (2001). Öğretmenin kariyer gelişiminde müdürün görevleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28: 513-529 Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. (Birinci baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Balcı, A. (1985). Eğitim yöneticisinin iş doyumu. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Balcı, A. (2000). Örgütsel sosyalleşme: Kuram, strateji ve taktikler. Ankara: Pegem Yayınları.
• Başaran, İ. E. (1982). Örgütsel davranışın yönetimi. A.Ü. Eğitim Fakültesi Yayını, No:111.
• Brandt, R. (1987). On leadership and student achievement: A conversation with Richard Andrews. Educational Leadership, 45(1), 9-16
• Binbaşıoğlu, C. (1988). Eğitim yöneticiliği. Ankara: Binbaşıoğlu yayınevi.
• Buluç, B.(2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 57, 5-34.
• Buono, A.F. ve Kamm, J.B. (1983). Marginality and the organizational socialization of female managers. Human Relations. 36(12), 1125-1140.
• Bursalıoğlu, Z. (1999). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem yayınları.
• Can, H., Akgün, A. ve Kavuncubaşı, Ş. (1998). Kamu ve özel kesimde personel yönetimi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Ankara: Anı yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri, 5(1), 73-112
• Cheng, Y. C. (1997). The transformational leadership for school effectiveness and development in the new century. The international symposium of quality training of primary and secondary principals toward the 21 st century. (January, 20-24), MF01/PC02.
• Chell, J. (2001). Introduction principals to the role of instructional leadership-a summary of a master’s project.SSTA Research Centre Report, 95/14.
• De Bevoise, W. (1984). Synthesis of Research on the Principal as Instructional Leader. Educational Leadership. 41,5: 14-20.
• Dodd-McCue, D. ve Wright, G.B. (1996). Men, women and attitudinal commitment: The effects of workplace experiences and socialization. Human Relations. 49(8),1065-1091.
• Duke, D. L. (1987). School leadership and instructional improvement. New York: Random House.
• Erdoğan, İ. (1997). İşletmelerde davranış. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi yayını:272.
• Firestone, W. A. ve Pennel, J. R. (1993). Teacher commitment, working conditions, and differential incentive policies. Review of Educational Research. 63, (4), 489-525.
• Firestone, W.A. ve Wilson, B.L. (1985). Using bureaucratic and cultural linkages improve instruction: the principal’s contrubution. Educational Administration Quarterly, 21(2), 7-30.
• Graf, I.(1999). Perceived social support versus social embeddedness effect of employee and organizational outcomes. University of Illinois, Chicago.
• Gül, H. (2003). Karizmatik liderlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gümüşeli, A.İ. (1996). Okul müdürlerinin öğretim liderliğini sınırlayan etkenler. Eğitim Yönetimi. 2, 2:201-209.
• Hallinger, P., ve Murphy, J. (1985). Assessing the instructional leadership behavior of principals. Elementary School Journal, 86(2), 217-248.
• Hrebiniak, L.G. ve Alutto, A.J. (1972). Personal and role-related factors in the development of organizational commitment. Administrative Science Quarterly. 17(4), 555-573.
• Hoy, W.K. ve Miskel, C.G. (1996). Educational administration: Theory, researc and practice (4 th ed). New York: McGraw-Hill.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J. ve Kottkamp, R. B. (1991). Open schools/healthy schools:Measuring organizational climate. Newbury Park, CA: Sage.
• Hoy, W. K. ve Hannum, J. W.(1997). Middle school climate: An empirical assessment of organizational health and student achievement. Educational Administration Quarterly, 33(3), 290-311.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J., ve Bliss, J. R. (1990). Organizational climate, school health and effectiveness: A comparative analysis. Educational Administration Quarterly, 26 (3), 260-279.
• Karip, E. ve Köksal, K. (1996). Etkili eğitim sistemlerinin geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6:245-258
• Kaya, Y.K. (1991). Eğitim yönetimi: Kuram ve Türkiye’deki uygulama. Ankara: Bilim yayınları.
• Korkmaz, M. (2007). Örgütsel sağlık üzerinde liderlik stillerinin etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13 (49), 57-91.
• Kolamaz, C. (2007). Destekleyici ve geliştirici liderlik yaklaşımlarının örgütsel bağlılığa etkisi (Ankara İli, Çubuk İlçesi Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Leithwood, K. (1992). Transformational leadership: Where does it stand? Education Digest. 58,3: 17-20.
• Meyer, J.P. ve Allen, N.J. (1991). A Three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resources Management Review, 1:61-89.
• Mowday, R.T., Porter, L.W. ve Steers, R.M. (1982). Employee-organization linkages: The psychology of commitment, absenteeism and turnover. New York: Academic Pres Inc.
• Mowday, R.T., Steers, R.M. ve Porter, L.W. (1979). The measurement of organizational commitment. Journal of Vocational Behavior. 14: 224–247.
• O’reilly, C. (1995). Corporations, culture and commitment: Motivation and social control in organizations, psychological dimensions of organizational behavior. 2nd Ed., B.M. Staw (Ed). New Jersey: Prentice Hall
• O’reilly, C.ve Chatman, J. (1986). Organizational commitment and psychological attachment the effects of comliance, identification and internalization on prosocial behavior. Journal of Applied Psychology. 71,3: 492-499.
• Özden, Y. (1997). Öğretmenlerde okula adanmışlık: Yönetici davranışları ile ilişkili mi? Milli Eğitim, 135: 35-41. Özden,
• Y. Eğitimde yeni değerler. Ankara: PegemA yayıncılık. (2002).
• Preffer, J. (1997). New directions for organization theory problems and prospects. New York: Oxford Univercity Press.
• Rosenholtz, S.J. (1989). Teachers workplace: the social organization of schools. New York: Longman.
• Rosenholtz, S.J. ve Simpson, C. (1990). Workplace conditions and the rice and fall of teachers commitment. Sociology of Education. 63, 241-257.
• Sabancı, A. (2005). Çağdaş okul liderliği açısından karizmatik, dönüşümcü ve vizyoner liderlik yaklaşımları. Çağdaş Eğiti. Mart/ 318: 26-33.
• Smylie, M.A.(1992). Teacher participation in school decision making: assessing willingness to participate. Educational Evaluation And Policy Analysis. 14,1: 53-67.
• Şama, E. (2006). İlköğretim okullarının örgütsel sağlığı. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (1-2), 65-82
• Şişman, M. (2002). Öğretim liderliği. Ankara: Pegem A yayıncılık.
• Tuncer, A. (1995). M.E. B. Bilgisayar eğitimi ve hizmetleri genel müdürlüğü personelinin iş doyumu ve örgütsel bağlılık durumları. Yayınlanmamış lisansüstü uzmanlık tezi. TODAİE.
• Turan, S. (1998). A study of organizational commitment in human organizations. Unpublished doctoral dissertation, Ohio: The Ohio University
• Turan, S. (2002). Organizational climate and organizational commitment: A study of human interactions in Turkish public schools. Educational Planning, 14 (2), 20–30.
• Varoğlu, D. (1993). Kamu sektörü çalışanlarının işlerine ve kuruluşlarına karşı tutumları, bağlılıkları ve değerleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wildy, H. and Dimmock, C. (1993). Instructional leadership in western australian primary and secondary schools.Journal of Educational Administration, 31(2), 42-61.
• Yavuz E., Topaloğlu M. ve Koç, H. (2007). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bazı temel faktörler açısından analizi. Kamu-iş Dergisi, Cilt:9, Sayı:4.
• Yılmaz, K. (2004). Okul yöneticilerinin destekleyici liderlik davranışları ile okullardaki güven arasındaki ilişki konusunda ilköğretim okulu öğretmenlerinin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Güz, 5 (8). İnternetten 01.02.2010 tarihinde elde edilmiştir. http://web.inonu.edu.tr/~efdergi/arsiv/KursadY.htm
• Yuen, P.Y. (1991). Principal leadership behavior and teacher organizational commitment -a contingencyapproach. Master Arts in Education Thesis. İnternetten 02.02.2010 tarihinde elde edilmiştir. http://www.fed.cuhk.edu.hk/en/cuma/91pyyuen/conclusion.htm
• The Journal of Turkish Educational Sciences
• Spring 2011, 9(2), 338-342