İLKÖĞRETİM OKULU YÖNETİCİLERİNİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYİ

Yıl 2010, Cilt: 8 Sayı: 2, 355 - 373, 01.06.2010

Emine Babaoğlan Sadegül Akbaba Altun Mehtap Çakan

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyini; duygusal tükenme, duyarsızlaşma, kişisel başarısızlık boyutlarına ve toplam tükenmişliğe göre belirlemek, tükenmişlik düzeyleri arasında anlamlı fark olup olmadığını ortaya koymaktır. Bu amaçla Düzce ili ilköğretim okullarında 2003-2004 öğretim yılında müdür ve müdür yardımcısı olarak çalışan 204 yöneticiye anket uygulanmıştır. Araştırma betimsel bir çalışmadır. Araştırmada nicel yaklaşım kullanılmıştır. Araştırma, Maslach Tükenmişlik Ölçeği ile toplanan veriler üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada, tükenmişlik düzeylerini belirlemek için elde edilen verilerin frekansları, yüzdeleri, aritmetik ortalamaları ve ilişkili ölçümlerde tek yönlü varyans analizi sonuçları tablolaştırılarak yorumlanmıştır. Araştırmada, yöneticilerin az düzeyde tükenmişlik yaşadığı; en fazla tükenmişliği duygusal tükenme, en az tükenmişliği duyarsızlaşmada yaşadıkları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticileri, tükenmişlik, duygusal tükenme, duyarsızlaşma, kişisel başarısızlık

THE BURNOUT LEVEL OF PRIMARY SCHOOL PRINCIPALS’

Öz

The aim of this study is to determine the burnout level of school principals according to the
aspects of emotional exhaustion, depersonalization, reduced personal accomplishment and
total burnout levels according to these areas. 204 principals and vice principals who worked
in 2003-2004 in Düzce primary schools were surveyed in line with this aim. The research is a
descriptive study. Quantitative approach is used in the study. The research is conducted on
the data collected from Maslach Burnout Inventory. It has been found that principals
experience low level burnout; they experience the highest level of burnout in emotional
exhaustion while they experience the lowest level of burnout in depersonalization.

Anahtar Kelimeler

School principals, burnout, emotional exhaustion, depersonalization, reduced personal accomplishment

Kaynakça

• Aksu, A. ve Baysal, A. (2004). İlköğretim okulu müdürlerinde tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 11(41), 7–24.
• Aydın, L. (2002). İlköğretim okulu yöneticilerinin bireysel tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Babaoğlan, E. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişlik. Yayımlanmamış doktora tezi, Abant İzzet Baysal Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Babaoğlan, E. ve Çakan, M. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin değerlendirilmesi: Müdürlerin insan ilişkileri, kavramsal ve teknik yeterliklerine ilişkin bir araştırma. AİB Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(10), 19–39.
• Bergin, M. ve Solman, R. (1988). Perceptions of role related stress in senior educational executives and its relationship to their health. The Journal of Educational Administration, 26(2), 159-183.
• Cordes, C.L. ve Dougherty, T.W. (1993). A review and Integration of Research on Job Bunout. Academy of Management Review, 18(4), 621–658.
• Çokluk, Ö. (1999). Zihinsel ve işitme engelliler okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerde tükenmişliğin kestirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dönmez, B. ve Güneş, H. (2001). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişlik. Eğitim Araştırmaları, 5, 71–78.
• Ensari, H. ve Tuzcuoğlu, S. (1999). Marmara Üniversitesine bağlı fakültelerde görev yapan yönetici ve öğretim elemanlarının meslekten yılgınlıklarında kişilik özelliklerinin rolü. Öneri, 2(11), 51–63.
• Ergin, C. (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. R. Bayraktar ve İ. Dağ (Ed.), 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Birliği Yayını, Ankara, 143–154.
• Forman, S.G. (1983). Occupational stress manegement: Cognitive-behaviorel approaches. Children and Youth Services Review, 5, 277–287.
• Friedman, I. A. (2002). Burnout in school principals: Role related antecedents. Social Psychology of Education, 5, 229–251.
• Friesen, D., Prokop, C.M.,ve Sarros, J.C. (1988). Why teachers burn out. Educational Research Quarterly, 12(3). 9–19.
• Golden, J., Piedmont, R.L, Ciarrocchi J.W. ve Rodgerson, T. (2004). Spirituality and burnout: An ıncremental validity study. Journal of Psychology and Theology, 32(2), 115–125.
• Green, T.H. (1992). A study of the levels of burnout as perceived by public school principals in the state of Maine. Ed.D. Peobody College for Teachers of Vanderbilt University, 103pp, Order No. DA9235917. Dissertation Abstracts International, Vol.53, No:7, January, ISSN 0419–4209.
• Gmelch, W.H., Gates, G., Parkay, F.W., ve Torelli, J.A. (1994). The impact of personal, and organizational characteristics on administratior burnout. Paper presented at the annual meeting of The American Educational Research Association, New Orleans, LA, April.
• Hock, R.R. (1988). Professional Burnout among Public Schol Teachers. Public Personel Management, 17(2), 167–189.
• Iacovides, A., Fountaulakis, F.N., Kaprinis, St. ve Kaprinis, G. (2003). The relationship between job stress, burnout, and clinical depression. Journal of Affective Disorders, 75, 209–221.
• Izgar, H. (2000). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri (Burnout), nedenleri ve bazı etken faktörlere göre incelenmesi (Orta Anadolu Örneği). Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,7(27), 335-346.
• Jackson, S.E., Schwab, R.L. ve Schuler, R.S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of Applied Psychology, 71(4), 630–640.
• Jakson, S.E., Turner, J.A. ve Brief, A.P. (1987). Correlates of burnout among public service lawyers. Journal of Occupational Behaviour, 8, 339–349.
• Mann, S. (2004). People-work: emotion management, stress and coping. British Journal of Guidance ve Counselling, 32(2), May, 205–221.
• Maslach, C. (1986). Stress, Burnout, and workaholizm. In R. R. Kilburg, P. E. Nathan, ve R. W. Thoresan (Eds.), Professionals in distress: Issues, syndromes, and solutions in psychology (pp. 53–75). Washington, DC: American Psychological Association.
• Maslach, C. ve Jackson, S.E. (1984). Burnout in organizational settings. Applied Social Psychology Annual, 5, 133–153.
• Maslach, C. ve Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99–113.
• Maslach, C., Schaufeli, W.B. ve Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annual Review Psychology, 52, 397–422.
• MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Resmî gazete, Tarih: 27/08/2003, Sayı: 25212. Değişiklik: Resmî Gazete, Tarih: 21/10/2004 Sayı: 25620.
• MEB İlköğretim Müfettişleri Başkanlıkları Rehberlik ve Teftiş Yönergesi. Tebliğler Dergisi, Tarih: Şubat 2001, Sayı: 2521.
• MEB İlköğretim Okulları Müdürlüğü Görev Tanımı. Tebliğler dergisi, Ocak, Sayı: 2000–2508.
• Oplatka, I. (2002). Women principals and the concept of burnout: An alternative voice? International Journal of Leadership in Education, 5(3), 211–226.
• Örmen, U. (1993). Tükenmişlik duygusu ve yöneticiler üzerinde bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Pines, A.M. (2003). Occupational Burnout: A Cross-cultural Israeli Jewis-Arab perspective and Its Imlications for Career Counselling. Carrer Development International, 8(2), 97–106.
• Sarros, J.C. (1988). Administrator burnout: Findings and future directions. Journal of Educational Administration, 26(2), 184–196.
• Somech, A., ve Miassy-Maljak, N. (2003). The relationship between religiosity and burnout of principals: The meaning of educational work and role variables as mediators. Social Psychology of Education, 6, 61–90.
• Stanley, T.L. (2004). Burnout: A manager’s worst nightmare. Supervision, 65(5), 11–13.
• Torelli, J.A. ve Gmelch, W.H. (1992). Occupational stress and burnout in educational administration. Paper Presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, San Francisco, CA, April 20– 24.
• Weber, A., Weltle, D. ve Lederer, P. (2005). Ill health and early retirement among school principals in Bavaria. International Archives of Occupational and Environmental Health, Springer-Verlag, 10.1007/S00420–004-0555-9.
• Whitaker, K.S. (1996). Exploring causes of principal burnout. Journal of Educational Administration, 34(1), 60–71.